تقابل ریسندگان و بافندگان فرش ماشینی
صنعت فرش ماشيني يكي از بخش هاي پر تحرك صنعت نساجي ايران است كه با اتكاي كامل به توان بخش خصوصي طي 25 سال گذشته توانسته است خود را بعنوان يكي از صنايع رقابت پذير در عرصه جهاني معرفي نموده و نام و جايگاه ايران را در بين 5 كشور بزرگ توليد و صادر كننده فرش ماشيني در جهان تثبيت كند. چنين جايگاه رفيعي عمدتا بواسطه تلاش هاي خستگي ناپذير صاحبان اين صنعت كه 100% خصوصي مي باشد بدست آمده است و براي حفظ و ارتقاي آن از سوي آحاد دست اندركاران آن از ريسنده و بافنده و تكميل گرفته تا كارگران و تعميركاران و طراحان و … خون دل هاي فراواني خورده شده است.
در اين ميان خطراتي نيز اين صنعت را تهديد مي كند كه مي توان به وابستگي بسيار بالاي مواد اوليه و ماشين آلات به خارج كشور، بازار اشباع داخلي و مازاد ظرفيت توليد، مشكلات پيش رو صادرات كالا به خارج كشور و تقابل ها و تعارضات درون صنفي اشاره نمود. يكي از اين تعارضات كه شايد مهمترين تعارض درون صنعتي در صنعت فرش ماشيني ايران است، تقابل بين ريسندگان توليد كننده نخ فرش ماشيني با بافندگان فرش ماشيني مي باشد
. اين تعارض بويژه بهنگام نوسانات شديد قيمت ارز، تغييرات قيمت جهاني الياف و يا نوسانات تقاضاي فرش ماشيني در دوران ركود يا رونق خود را بيش از بيش نشان مي دهد تا جائيكه هر دو طرف دعوا به مقامات دولتي و بويژه وزارت صنعت، معدن و تجارت متوسل شده هر يك اصرار بر حقانيت خود دارند.
واقعيت آن است كه خوشبختانه صنعت فرش ماشيني ايران، صنعتي كاملا خصوصي است و در يك صنعت 100% خصوصي تنها عامل تعيين كننده قيمت مواد اوليه و محصولات، عرضه و تقاضا مي باشد. اگر چه عوامل مهمي ديگري مانند نرخ ارز، تعرفه گمركي ورود مواد اوليه (نخ و الياف) و تعرفه واردات محصول (فرش ماشيني)، ميزان ماليات و … از عوامل تاثير گذار بر قيمت است.
ليكن بنظر مي رسد بسياري از صاحبان صنايع ريسندگي و بافندگي فرش ماشيني رونق بازار و يا بعبارتي پيشي گرفتن تقاضا بر عرضه در بازار را حتي در شرايط گران بودن مواد اوليه و نرخ ارز و ماليات و … بر ركود همراه با مواد اوليه ارزان و نرخ ارز و ميزان ماليات پايين ترجيح مي دهند. بنابراين در شرايط ركود بازار كه بطور طبيعي فشاربيشتري به هر دو قشر ريسندگان نخ و بافندگان فرش ماشيني وارد مي شود، تعارضات بيشتر شده و هريك تلاش مي كنند با فشار به صنف مقابل سهمي از سود خود را كه بواسطه ركود بازار از دست داده اند، از طرف مقابل اخذ كنند. تحت چنين شرايطي كفه تراز و به كدام طرف سنگيني مي كند؟
تجربه سال هاي اخير نشان داده است، در نوسانات قيمتي معمولا صنف ريسندگان بدليل تعداد كمتر واحدهاي توليدي و در نتيجه همگرايي و هم صدايي بيشتر از يكسو و قدرت لابي گري بالاتر از سوي ديگر موفق تر عمل كرده است. اين واقعيت وجود دارد كه اگر چه كارخانجات ريسندگي نخ فرش ماشيني طي 10 سال اخير توسعه ي كمي و كيفي قابل ملاحظه اي يافته اند و حتي كارخانجات توليد نخ كاموا و تريكو بافي هم به جمع آنها اضافه شده اند اما همواره كمبود نخ فرش ماشيني از 500 تا 1500 تن نخ اكريليك در ماه بويژه در نيمه دوم هر سال مشهود بوده است
. البته اين كمبود از نظر كمي بيشتر مربوط به نخ هاي ظريف (نمره 30 سه لاي متريك به بالا) و از نظر كيفي مربوط به تنوع پذيري سفارشات خارجي در رنگ و كيفيت انواع نخ فرش ماشيني مي باشد، كمبود هايي كه به كرات و همواره مورد اعتراض بافندگان فرش ماشيني است.
در نقطه مقابل تعداد زياد شركت هاي بافندگي فرش ماشيني كه بالغ بر 900 واحد توليدي مي باشند، كوچك بودن بسياري از آنها و بازار اشباع فروش داخلي فرش ماشيني كه سبب تك روي بسياري از شركت هاي بافندگي فرش ماشيني مي شود، جملگي سبب مي شوند تا اجماع و اشتراك نظر بين اين صنف بوجود نيامده يا به سختي بدست آيد.
معمولا در تمام نقاط دنيا در چنين مواقعي كه مقابلات درون صنفي بروز مي كند نهاد هاي صنفي چون انجمن ها، اتحاديه ها و … نقش پررنگي در يافتن راه حل و برون رفت از تعارضات دارند. در ايران مهمترين نهاد صنفي مرتبط، انجمن صنايع نساجي ايران مي باشد كه با دارا بودن دو كميته تخصصي تحت عنوان “كميته فرش ماشيني“ و “كميته ريسندگي الياف بلند“ به مساله تعارض بين اين دو بخش فعال و پوياي صنعت نساجي مي پردازد.
اگر چه اين امكان براي يافتن راه حل در انجمن صنايع نساجي وجود دارد اما بطور معمول اين تعارضات به وزارت صنعت، معدن و تجارت كشيده مي شود تا با پادرمياني و قضاوت تخصصي حوزه ي اداره كل صنايع نساجي و پوشاك وزارتخانه مزبور موضوع خاتمه يابد كه بطور معمول حتي اگر پايان يابد معمولا يكي از طرفين دعوا راضي تر و طرف مقابل ناراضي تر هستند و گاه بدون رسيدن به نتيجه اي خاص، زمان و تعادل بين عرضه و تقاضا طرفين را به كنار آمدن با شرايط “هرچه پيش آيد خوش آيد“ سوق مي دهد.
اگر چه در زمان هاي بروز چنين تعارضاتي انجمن صنايع نساجي و اداره كل صنايع نساجي و پوشاك وزارتخانه نهايت تلاش خود را جهت حل تقابل بين اين دو بخش مي كنند ليكن بنظر مي رسد دليل عدم حل ريشه اي اين مشكل، ايراد در ساختار كميته هاي انجمن مي باشد. همچنانكه قبلا بيان شد دو كميته ي ريسندگي الياف بلند و فرش ماشيني در انجمن وجود دارند كه هريك بطور طبيعي از حقوق اعضاي خود دفاع مي كنند
. از آنجائيكه تقابل بين اين دو كاملا صنفي و تخصصي است و از طرفي در بالادست آنها هيچ نهاد ي تخصصي تري وجود ندارد كه بتواند براحتي مسائل را حلاجي و بي طرفانه نسبت به حل آن اقدام كند بايد پذيرفت كه نه هيات مديره انجمن و نه بدنه تخصصي اداره كل نساجي و پوشاك وزارتخانه بعنوان دو مرجع بالادستي اين دو كميته، هيچكدام ريز بيني، تخصص و توان كارشناسي را بيش از خود كميته ها ندارند و بنابراين بطور طبيعي پس از شنيدن صداي هر يك از كميته ها حق را به او مي دهند و همين عامل سبب مي شود تا معضل حل نشده و يا نهايتا با ريش سفيدي و وساطت به تمثيت امور پرداخته شود.
پيشنهاد واضح نويسنده آن است كه هر دو كميته حذف و يك كميته مشترك “ريسندگي و بافندگي فرش ماشيني و صنايع وابسته“ شكل بگيرد. تا زماني كه ريسندگان جلسات مجزا و بافندگان فرش ماشيني در نقطه مقابل آنها جلساتي جداگانه داشته باشند معضل همچنان باقي مي ماند بر عكس در صورتي كه ذينفعان هر دو طرف در يك جمع كارشناسي و دور يك ميز گرد هم آيند تفاهم و همگرايي بيشتري بوجود خواهد آمد
. اينكه تركيب چنين كميته اي چه باشد، هيات مديره انجمن و اعضاي كميته هاي موجود مي توانند بهتر و تخصصي تر از سايرين نظر بدهند اما مي توان براي شروع پيشنهاد نمود كه اين كميته شامل 9 نفر عضو باشد كه 3 عضو به نمايندگي از ريسندگان نخ فرش ماشيني، 3 عضو به نمايندگي از بافندگان فرش ماشيني و 3 عضو ديگر از كارشناسان متخصص نساجي كه مرضي الطرفين، كاملا بي طرف و غير ذينغع هستند انتخاب شوند.
در پايان ذكر اين نكته خالي از لطف نيست كه بدون شك حيات هريك از دو بخش ريسندگان نخ فرش ماشيني و بافندگان كاملا بهم گره خورده است. نه نخ توليدي ريسندگان نخ فرش ماشيني مشتري ديگري در ساير بخش هاي صنعت نساجي دارد و نه بخش ديگري بجز ريسندگان نخ فرش ماشيني مي تواند مواد اوليه مصرفي كارخانجات بافندگي فرش ماشيني را تامين كند. پس پيشنهاد مي شود اين دو گروه با گره زدن هر چه بيشتر منافع خود به ديگري بجاي رقابت ناسالم داخلي و در نتيجه هدر رفت زمان و منابع، دست در دست يكديگر داده با رقباي خارجي بويژه صنعت فرش ماشيني تركيه به رقابت بپردازند.
دكتر منصور دياري- عضو هيات علمي دانشگاه آزاد اسلامي واحد كاشان
اشتراک رایگان سالانه مجله کهن
جهت دریافت اشتراک رایگان سالانه مجله نساجی و فرش ماشینی کهن در فرم زیر ثبت نام کنید
