توانمند‌سازی نیاز راهبردی صنعت نساجی ایران

علی اشرف احمدیان  – دکترای مدیریت بازرگانی از دانشگاه تهران، مدرس دانشگاه

چکیده : با توجه به شرایط حاکم بر اقتصاد ایران در شرایط تحریم و همچنین بحران ویروس کوید19، بازشناسی صنایع مادر و اثرگذار، بازتعریف مسائل، مشکلات و چالش‌های اصلی و یافتن راهکارهای علمی توانمندسازی ، می‌تواند گام مهمی در جهت حل مشکلات حوزه تولید، صادرات و اشتغال کشور باشد.

پژوهش حاضر با این هدف صورت‌بندی شده و درصدد است ضمن ارائه تصویری از وضعیت صنعت مادر و کلیدی نساجی، راهکارهایی عملیاتی در جهت برون‌رفت از معضلات فعلی و دستیابی به یک توسعه پایدار ارائه نماید. محور اصلی مطالعه حاضر بر توانمندسازی صنعت متمرکز بوده و راهکارهایی برای دوحوزه سیاستگذاری و درون‌صنعتی ارائه نموده است.

واژه‌های کلیدی: صنعت نساجی، توانمندسازی، همکاری درون‌صنعتی

مقدمه : صنایع مادر یکی از مهمترین منابع تولید، اشتغالزایی، صادرات و ارزآوری بوده و بازوی کمکی دولتها در زمینه‌های مذکور محسوب می‌شوند. صنعت نساجی ایران یکی از صنایع مادر ریشه‌دار است که طی دهه‌های گذشته با چالش‌های متعددی روبرو بوده است. در این نوشتار درصددیم ضمن معرفی صنعت، توانمندسازی صنعتی و شاخص‌های آن، فرایند اثرگذاری برعملکرد صنعت را تشریح کنیم.

توانمندسازی صنایع، اهمیت، ضرورت و فرایند تأثیر

فضای امروز کسب‌و‌کار با یک محیط رقابتی مرگبار روبروست. مدیران فرصت چندانی برای کنترل کارکنان دراختیار ندارند و باید بیشترین وقت و نیروی خود را صرف شناسایی محیط خارجی و داخلی سازمان کنند و سایر وظایف روزمره را به عهده کارکنان بگذارند. کارکنان زمانی می‌توانند به خوبی از عهده وظایف محوله برآیند که از مهارت، دانش و توانایی لازم برخوردار بوده و اهداف سازمان را به خوبی بشناسند. ابزاری که می‌تواند در این زمینه به کمک مدیران بشتابد فرایند توانمندسازی است (عبدالهی و دیگران، ۱۳۸۵).

از توانمندسازی بعنوان داروی شفابخش و شعار رایج مدیریتی در اوایل سال های ۱۹۹۰ یاد می کنند. شاکلتون (۱۹۹۵) توانمندی را بعنوان” فلسفه دادن اختیار تصمیم گیری و پاسخگویی بیشتر به افراد زیردست در سازمان “تعریف کرده است (گرین و مکاندرو،۱۹۹۹).
چادیهاو همکاران (۲۰۰۴) به سه راهبرد مهم در توانمندسازی کارکنان اشاره می‌کنند.

•  افزایش آگاهی جمعی از طریق داستان‌گویی
• آموزش مهارتهای حل مسئله
•  آموزشهای مهارتهای پشتیبانی و تجهیز منابع

علاوه بر بحث کارکنان، در یک سطح بالاتر، موضوع توانمندسازی بنگاه‌های کسب‌و‌کار مطرح می‌شود که بسیار مورد توجه قرار گرفته است. براساس یافته های پژوهش‌های این حوزه، می‌توان توانمندسازی بنگاه های کوچک و متوسط را در عرصه بین‌المللی بصورت شکل زیر معرفی نمود (احمدیان، 1394).

همانگونه که در شکل فوق، مشاهده می‌شود توانمندسازی بنگاه‌ها در دو دسته اصلی قابل تقسیم‌بندی است.

•  توانمندسازی درون‌بنگاهی (ریسک، رقابتی، راهبردی، یادگیری و مدیریتی)
•  توانمندسازی برون‌بنگاهی (مالی، تشویقی و اطلاعاتی)

در حوزه اول بایستی خود بنگاه تلاش کرده و برنامه خود را بر محور توانمندسازی در حوزه‌های چهارگانه متمرکز نماید.
در بخش دوم، دولت و سازمانهای دولتی بایستی برای توانمندسازی کسب‌و‌کارها در سه حوزه ذکر شده، راهبرد مشخص تدوین و اجرا کنند.
پیش‌زمینه هردو حوزه فوق ‌الذکر، توانمندسازی پرسنل بعنوان مبنا و فنداسیون اصلی کار است.

با این رویکرد سه مرحله‌ای (توانمندسازی پرسنلی، توانمندسازی درون‌بنگاهی و توانمندسازی برون‌بنگاهی)، علاوه بر توسعه عملکرد بنگاه‌های کسب‌و‌کار، رشد و توسعه پایدار نیز محقق خواهد شد.

صنعت نساجی ایران در یک نگاه

در یک نگاه کلی، صنعت نساجي شامل تبديل الياف به نخ و سپس پارچه است. در حالي كه در تعريف بين‌ا‌لمللي صنعت نساجي داراي مفهومي بسيار گسترده‌تر است. به طور كلي صنايع نساجي، پوشاك و چرم شامل سه زير شاخه اصلي است كه هريك گروههاي مختلفي را در بر مي‌گيرند. اين گروهها عبارتند از:

الف) منسوجات: اين گروه از صنايع شامل زيرگروه‌هاي زير است.
 ريسندگي، بافندگي و تكميل منسوجات
 توليدمحصولات نساجي ساخته‌شده غير از پوشاك
 كش‌بافي وجوراب‌بافي توليد قالي و قاليچه
 توليد طناب و ريسمان

ب) توليد منسوجات طبقه‌بندي نشده درجاي ديگر
توليد پوشاك غير از كفش

ج) توليدچرم و محصولات چرمي و خز: اين گروه از صنايع زيرشاخه‌هاي زير را در بر مي‌گيرد
 دباغي و توليد چرم
 عمل‌آوری و رنگ‌کردن پوست و خز
 محصولات چرمی، چرم مصنوعی غیر از کفش و پوشاک
 تولید کفش (بغیر از کفش‌های لاستیکی و پلاستیکی)

پس می‌توان گفت که صنعت نساجی یک صنعت مادر و بزرگ است که فرش و کفپوش، کفش و پوشاک و پوست و دباغی و همه زیربخش‌های آنها را در برمی‌گیرد. با نگاهی به وضعیت کارگاه‌های بزرگ و متوسط (کارگاه‌های با پرسنل بالای 10 نفر در این جمعیت قرار گرفته است.)فعال در این صنعت و همچنین وضعیت اشتغال آنها، اهمیت این صنعت مادر بیشتر برای ما برملاء می‌شود.

توانمندسازی صنعت نساجی یک نیاز راهبردی

توانمندسازی صنایع مستلزم توانمندسازی بنگاه‌های فعال در آنهاست. بنابراین برای دستیابی به یک صنعت توانمند، لازم است بنگاه‌های صنعت مذکور با فرایند سه مرحله‌ای فوق‌الذکر، توانمندسازی شوند. صنعت نساجی ایران یکی از صنایع مادر و راهبردی است که توانمندسازی آن یک ضرورت انکاناپذیر است.

این فرایند لازم است توسط هردوبخش حاکمیتی و بنگاه‌های کسب‌و‌کار، برنامه‌ریزی و اجرایی شود. این چارچوب در شکل زیر نمایش داده شده است و می‌تواند در هردو بخش دولتی و درون‌بنگاهی عملیاتی شود. دراینصورت، صنعت نساجی به یک صنعت اثرگذار، فعال و اشتغالزا تبدیل شده و می‌تواند پیش‌زمینه‌ای برای توسعه سایر صنایع مادر در ایران نیز باشد.

درباره نویسنده

دکتر علی‌اشرف احمدیان دانش آموخته دکتری مدیریت بازرگانی، بازاریابی، دانش آموخته از دانشگاه تهران، پژوهشگرحوزه بازرگانی بین الملل و روابط بین بنگاهی، مدرس دانشگاه می باشد.

منابع و ماخذ

احمدیان، علی اشرف (1394)، تحلیلی بررویکردهای نوین درحوزه بین المللی سازی بنگاه های کوچک و متوسط براساس مطالعه بنگاه های صادرکننده ایران، هفتمین کنفرانس ملی و اولین کنفرانس بین المللی مدیریت دانش، تهران.
اكس، زولتان جي (1383)، صنايع كوچك و رشد اقتصادي، مقاله اول از كتاب “نقش صنايع كوچك در اقتصاد مدرن”، مترجم: جهانگير مجيدي، چاپ دوم، تهران: مؤسسه فرهنگي رسا.
تودارو، مايكل (1384)، “توسعه اقتصادي در جهان سوم”، مترجم: غلامعلي فرجادي، چاپ سيزدهم، جلد اول، تهران: انتشارات كوهسار.
توريك، روي (1383)، صنايع كوچك، كارآفريني و رشد اقتصادي، مقاله سوم از كتاب “نقش صنايع كوچك در اقتصاد مدرن”، مترجم: جهانگير مجيدي، چاپ دوم، تهران: موسسه فرهنگي رسا.
شوماخر، ‌اي. اف (1372)، ” كوچك زيباست”، مترجم: علي رامين، تهران: انتشارات سروش. – قره باغيان مرتضي (1372)، “اقتصاد و رشد و توسعه”، جلد دوم، تهران: نشر ني. –كارلسون، بو (1383)، فعاليت‌هاي اقتصادي كوچك، فناوري منعطف و پويايي صنعتي، مقاله دوم از كتاب “نقش صنايع كوچك در اقتصاد مدرن”، مترجم: جهانگير مجيدي، چاپ دوم، تهران: موسسه فرهنگي رسا. -موسسه مطالعات و پژوهشهاي بازرگاني (1384)، “ايجاد وتوسعه فرصتهاي شغلي در صنوف توليدي وخدماتي فني كشور”، چاپ اول.
عبدالهی، بیژن و نوه ابراهیم، عبدالرحیم ( ۱۳۸۵). ” توانمندسازی کارکنان کلید طلایی مدیریت منابع انسانی “. تهران: ویرایش.
كارلسون، بو (1383)، فعاليت‌هاي اقتصادي كوچك، فناوري منعطف و پويايي صنعتي، مقاله دوم از كتاب “نقش صنايع كوچك در اقتصاد مدرن”، مترجم: جهانگير مجيدي، چاپ دوم، تهران: موسسه فرهنگي رسا. -موسسه مطالعات و پژوهشهاي بازرگاني (1384)، “ايجاد وتوسعه فرصتهاي شغلي در صنوف توليدي وخدماتي فني كشور”، چاپ اول.
يونيدو (2003)، “استراتژي افزايش مشاركت مؤثر و رقابتي بخش صنايع كوچك ومتوسط در اقتصادي وصنعتي جمهوري اسلامي ايران”، مترجم: عبدالرضا شقاقي و مسعود شفيعي(1383)، چاپ اول، تهران: موسسه فرهنگي رسا

Akhtar, M., Kraemer, M., and Gardner, L. (2019). A Dynamic Neural Network Model for Predicting Risk of Zika in Real Time. BMC Medicine, 17(171): https://doi.org/ 10.1186/s12916–019–1389–3.
Anderson, R.M., Heesterbeek, H., Klinkenberg, D. and Hollingsworth, T.D. (2020), “How will countrybased mitigation measures influence the course of the COVID-19 epidemic?”, The Lancet, Vol. 395 No. 10228, pp. 931-934.
Ana, L., Dionysis, S. & Carmen, L. (2011). Innovative Capabilities: Their Drivers and Effects on Current and Future Performance, Journal of Business Research, 64, 34-48.
orma D’Annunzio-Gree and John Macandrew(1999); “Re-empowering the empowered – the ultimate challenge?” ; personnel Review; Vol.28 ; No.3; PP.258-278.
Rafiq Mohammed , Pervaiz . k . Ahmed (1998); “A contingency Model For Empowering Customer-contact Servicies Employees” ; Management Decision ; Vol. 36; No.10; PP.683-693.
Shin, H., Perdue, R. R., & Pandelaere, M. (2020). Managing customer reviews for value co-creation: An empowerment theory perspective. Journal of Travel Research, 59(5), 792-810.