حذف یارانه‌ها می‌توانست به توسعه حملونقل کمک کند
گفت و گو با مسعود خوانساری
حذف یارانه‌ها می‌توانست به توسعه حملونقل کمک کند
شرق – آزاده کاری: ایران از نظر موقعیت جغرافیایی در مسیر کریدور شمال ـ جنوب و شرق به غرب قرار گرفته و به دلیل چنین موقعیت ویژه‌ای اگر زیرساخت‌های مناسب جاده‌ای، ریلی، دریایی و هوایی آن فراهم شود و از سوی دیگر ناوگان‌های مناسب در بخش‌های یادشده تقویت شود، می‌تواند در منطقه پیشتاز باشد. اما در حال حاضر با وجود چنین پتانسیل‌هایی، صنعت حمل و نقل کشور به دلیل برخی محدودیت‌ها و انحصارات، حرکت رو به جلویی در میان کشورهای منطقه ندارد. مسعود خوانساری، رییس کمیسیون حمل و نقل اتاق بازرگانی تهران بر این باور است که باید اجازه فعالیت به بخش خصوصی در صنعت حمل و نقل داده شود و با رفع انحصارات و حمایت واقعی از این بخش، زمینه توسعه این صنعت را فراهم کرد. وی در گفت‌وگویی به سوالات خبرنگار ما در این زمینه پاسخ داد.
حذف یارانه‌ها چه تاثیراتی در بخش حمل و نقل داشته است؟
هدفمند کردن یارانه‌ها کار منطقی بود که باید انجام می‌شد اما نیاز به وقت و تدبیر بیشتری داشت. روالی که بیش از ۳۰ سال در کشور اجرا می‌شد، نباید به یک‌باره و ناگهانی تغییر پیدا می‌کرد. حذف یارانه‌ها می‌تواند در جهت توسعه این صنعت مفید واقع شود زیرا باعث افزایش رقابت بین شرکت‌های حمل و نقل شده و از سوی دیگر به مرور منجر به نوسازی ناوگان حمل و نقل کشور می‌شود. دلیل این امر هم آن است که هرچه ناوگان فرسوده‌تر و قدیمی‌تر باشد سوخت بیشتری مصرف می‌کند و از آنجا که با هدفمند کردن یارانه‌ها قیمت سوخت هم افزایش یافته است بنابراین شرکت‌ها به منظور کاهش هزینه سوخت مصرفی خود به استفاده از تکنولوژی‌های جدید و به روز روی خواهند آورد.
آیا این تغییرات رخ داده است؟
خیر، البته همه اینها می‌توانست از مزایای حذف یارانه‌ها باشد اما به دلیل اینکه قبل از فراهم آوردن شرایط مناسب اقدام به حذف یارانه‌ها کردند بسیاری از این امور تحقق پیدا نکرده است.
منظور از شرایط لازم چیست؟
اعطای تسهیلات مناسب به شرکت‌ها و نوسازی ناوگان همزمان با اجرای این قانون از مواردی است که اگر اجرا می‌شد در توسعه این صنعت نقش بسزایی داشت. راننده کامیون فرسوده‌ای که در هر صد کیلومتر ۷۰ لیتر سوخت مصرف می‌کند، با افزایش قیمت سوخت به ناچار قیمت‌ها را افزایش خواهد داد. از سوی دیگر تسهیلات مناسبی برای این بخش در نظر گرفته نشده است و تسهیلات موجود هم آنقدر گران است که راننده‌ها قدرت بازپرداخت آن را ندارند. بنابراین با حذف یارانه‌ها هزینه خدمات این بخش هم افزایش پیدا کرد.
هدفمندسازی یارانه‌ها تبعات مثبتی برای این بخش داشته است؟
یکی از موضوعاتی را که با حذف یارانه‌ها سامان گرفته است، می‌توان تردد بدون بار ماشین‌ها دانست. قبل از اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها به دلیل پایین بودن قیمت سوخت، ممکن بود ماشین‌ها هنگام بازگشت بدون بار خالی بازگردند اما بعد از حذف یارانه‌ها دیگر برایشان به‌صرفه نیست که خالی بازگردند و به همین دلیل شرکت ناچار است ابتدا بازاریابی کرده و بعد از اطمینان از اینکه در مسیر بازگشت هم کالایی برای جابه‌جا شدن وجود دارد، حرکت خود را آغاز کند. این امر باعث ایجاد انسجام بیشتر بین راننده و شرکت می‌شود.
حذف یارانه‌ها در حمل و نقل ریلی هم تاثیر‌گذار بوده است؟ مثبت یا منفی؟
چنانچه حذف یارانه‌ها با تدبیر بیشتری انجام می‌شد، حمل و نقل ریلی، کشور توسعه پیدا می‌کرد. از آنجا که حمل و نقل ریلی، سوخت ارزان‌تری دارد با افزایش تعداد واگن‌ها، احداث خطوط جدید و نیز نوسازی قطارها می‌شد این قسمت از صنعت حمل و نقل را توسعه داد که متاسفانه این امر هم صورت نگرفت. حمل و نقل ریلی در همه جای دنیا پیشرفت کرده. هم واگن‌ها به روز شده و هم سرعت قطارها چندبرابر شده است. اما در کشور ما این بخش تغییرات زیادی به خود ندیده و به دلیل کهنه بودن واگن‌ها و سرعت بسیار پایین قطارها مردم ترجیح می‌دهند با وسایل تندتری مانند هواپیما حرکت کنند و سریع‌تر به مقصد برسند.
کدام بخش از حمل و نقل کمترین میزان تاثیرپذیری از حذف یارانه‌ها را دارد؟
از آنجا که در حمل و نقل دریایی از سوخت‌های آزاد و با قیمت بین‌المللی استفاده می‌شود بنابراین اجرای این قانون تاثیر چندانی بر این بخش از حملونقل نداشت و تنها شناور‌های کوچکی که یارانه دریافت می‌کردند با مشکل افزایش قیمت روبه‌رو شدند.
بعد از هدفمندی یارانه‌ها چه حمایت‌هایی از این بخش صورت گرفت؟
بعد از اجرای این قانون حمایت خاصی از این بخش نشد و بودجه‌های وزارت راه و ترابری در زمینه جاده و ریل به مشکل برخورد. بنابراین نه تنها این بخش اعتبارات عمرانی دریافت نکرد بلکه بودجه آن صرف پرداخت یارانه‌های نقدی به مردم شد.
تحریم‌های بین‌المللی چه پیامدهایی برای این صنعت داشته و دارند؟
متاسفانه تحریم‌ها تاثیر زیادی بر این بخش به خصوص صنعت هواپیمایی گذاشت. در حال حاضر هواپیماهای زیر ۱۲ سال وارد کشور نمی‌شود. به دلیل تحریم مجبور به خرید هواپیماهای دست دوم با کارکرد بالای ۱۲ سال هستیم که این امر منجر به کاهش ایمنی هواپیماها شده است. بیشترین مشکل هم در این زمینه در تامین قطعات است و می‌توان گفت روز به روز در این بخش به جای توسعه عقب‌گرد داریم.
حمل و نقل دریایی چطور؟ آیا تحریم‌ها بر این بخش هم اثرگذار بوده است؟
قطعا بی‌تاثیر نبوده است. بعد از تشدید تحریم‌ها بسیاری از شرکت‌ها کمتر به بنادر ما می‌آیند و ترجیح می‌دهند بارهایشان را در بنادر همجوار تخلیه کنند. از سوی دیگر هزینه‌هایشان را هم افزایش داده‌اند. در حمل و نقل جاده‌ای هم به دلیل سخت شدن نقل و انتقال پول مشکلات اساسی به وجود آمده است.
ورود شرکت‌های هواپیمایی به بخش حمل و نقل هوایی را چطور ارزیابی می‌کنید؟
زمانی شرکت هواپیمایی هما یکی از معتبر‌ترین شرکت‌های هواپیمایی بود و باعث تاسف است که صنعت هواپیمایی ما به این روز افتاده و باید از کشوری مانند قطر هواپیما وارد کنیم. همچنین این امر باعث ایجاد رقابت بین شرکت‌های هواپیمایی شده و باعث می‌شود این شرکت‌ها سرویس بهتری به مشتریان خود ارایه دهند. قیمت بلیت هم تحت تاثیر این رقابت قرار خواهد گرفت.
آیا صنعت حمل و نقل از تسهیلات صندوق توسعه ارزی سهمی خواهد داشت یا نه؟
با بیان اینکه ارایه تسهیلات به بخش حمل و نقل از مدت‌ها پیش مطرح بوده است، تاکنون این بحث به مرحله عمل نرسیده است اما در صورت تحقق در نوسازی ناوگان حمل و نقل بسیار اثرگذار خواهد بود. اگر این تسهیلات ارزان‌قیمت باشد، می‌توان از آن در خرید هواپیما، کشتی و قطار سرمایه‌گذاری کرد. ۳۰ سال پیش ایران جزو کشورهای برتر منطقه در زمینه حمل و نقل بوده ولی هر سال بیشتر از قبل جایگاه خود را از دست داده است. نبود تسهیلات ارزان‌قیمت، گران بودن ماشین‌ها و عدم اجازه ورود ماشین‌های کارکرده نسبتا نو باعث شد تا ایران از کشورهای همجوار خود در این زمینه عقب بماند.
بخشی هم هست که پیشرفت را تجربه کرده باشد؟
شاید بتوان گفت کشتیرانی تنها بخشی است که در این سال‌ها توسعه نسبی داشته است. دلیل پیشرفت حمل و نقل دریایی این است که شرکت‌های سرمایه‌گذار در این زمینه وارد بازار رقابتی و آزاد شدند و از سرمایه‌های خارجی هم استفاده کردند. در واقع کنترل و تثبیت قیمت‌ها برای آنها وجود نداشت و با یک مدیریت خوب توانستند بازارهای بین‌المللی را به دست آورند.
بخش خصوصی چه میزان از صنعت حملونقل را به خود اختصاص داده است؟
در حمل و نقل بیشترین سهم را بخش خصوصی دارد. ما به دنبال عدم دخالت دولت در تصمیم‌گیری‌ها و واگذاری کامل فعالیت‌ها به بخش خصوصی هستیم و بنا داریم در کمیسیون حمل و نقل اتاق تهران طرحی در این خصوص تهیه و تدوین کنیم.
