حلقه مفقود تولید و صادرات فرش آذربایجان‌شرقی/نقش تارهای مشکلات در پس پودهای قالی‌های دستباف
امروزه ۸۰ درصد فروشندگان بصورت سنتی تجارت میکنند و این امر تا حدود زیادی به عدم وجود زیرساخت‌های لازم برای اجرا و استفاده از ابزار و شیوه‌های نو در تجارت و فروش باز می‌گردد.
به گزارش خبرگزاری فارس از تبریز، جهان کمتر هنری استمرار یافته در تاریخ اقوام و برانگیخته از ذهن انسان می‌توان یافت که همچون فرشبافی ضمن داشتن جنبه هنری ۱۰۰ درصد، صنعتی و مصرفی صرف و قوام بخش پایه‌های اقتصاد خانواده‌ها، ایلات و عشایر و اقوام و کشورها و نیز متاعی تجاری و سود بخش باشد، بدون آنکه بتوان بین خواص متفاوت مذکور مرز و جدایی قائل شد و مشاهده کرد یا جنبه‌ای را بر سایر جنبه‌های آن برتری داد. این ویژگی است که فرش را در میان دیگر دستاوردهای هنری جهانیان پرآوازه و مقبول عام ساخته است. کدام کالای دستی را می‌توان یافت که بدین حد در متن زندگی و خانه و کاشانه اکثریت غریب به اتفاق جامعه حاضر باشد و پیوسته راحتی و آسایش هدیه کند.
قوام بخش پایه‌های اقتصاد افراد و خانواده‌ها و اقوام و در مجموعه کشور است زیرا برای افراد سرمایه‌ای است مطمئن که روزبه‌روز به ارزش آن افزوده می‌شود و برای کشور تامین کننده ذخایر ارزی در سطح جهان است و تجربه نشان داده است که فرش در بین صادرات غیرنفتی مهم‌ترین پشتوانه و تامین کننده اعتبار است.
اما دیری است این هنر ـ صنعت قد خود را در چنبره مشکلات خمیده است و دست اندرکاران تولید این هنر نفیس از وضعیت به دست آمده اظهار گلایه میکنند و خواستار رسیدگی مسئولین به مشکلات این بخش از هنر ـ صنعت می‌باشند. جهت بررسی بیشتر مشکلات حوزه فرش در استان آذربایجان شرقی به سراغ دست اندرکاران تولید فرش رفته و با آنها گفتگویی کرده‌ایم که در ادامه می‌آید:
*فروشندگان فرش، حلقه گم شده تولید و صادرات فرش آذربایجان شرقی است
نایب رئیس اتحادیه فرش فروشان استان آذربایجان‌شرقی گفت: متاسفانه در حلقه تولید و صادرات فرش استان آذربایجان‌شرقی حلقه فروشندگان فرش نادیده گرفته می‌شود.
ایوب بشیری افزود: این حلقه از تولیدکنندگان فرش که تاثیر مستقیمی در ارزآوری به استان و کشور را دارند از هیچ گونه تسهیلات حمایتی برخوردار نبوده و نیستند.
وی همچنین در ادامه به مشکلات فروش فرش اشاره کرد و گفت: امروزه ۸۰ درصد فروشندگان به صورت سنتی تجارت میکنند و این امر تا حدود زیادی به عدم وجود زیرساخت‌های لازم برای اجرا و استفاده از ابزار و شیوه‌های نو در تجارت و فروش باز می‌شود و البته نبود همین شیوه‌ها و ابزار نو سبب کمرنگ شدن حضور فرش ایران در معاملات بین‌المللی و در نتیجه پسرفت این هنر ـ صنعت شده است.
نایب رئیس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف آذربایجان شرقی ضمن اشاره به کاهش صدور پروانه کسب در سطح استان افزود: این امر زنگ خطری دیگر برای فرش کشور است که برای خروج از این وضعیت باید از تولیدکنندگان و فروشندگان حمایت لازم صورت گیرد تا اوضاع بهتر شود.
*طراحی قالی ۳۰۰ درصد در قیمت فروش فرش تاثیر دارد
رئیس انجمن طراحان و نقاشان قالی آذربایجان شرقی گفت: در هنر ـ صنعت فرش ۳۶ رشته هنری مرتبط هستند و این ۳۶ رشته با دست در دست دادن هم منجر به تولید فرش‌های نفیس هنری می‌شوند.
فرهاد اصغرنامی ادامه داد: در هر یک از این رشته‌ها اگر یکی عیب و ایرادی داشته باشد، کل مجموعه فرش آسیب می‌بیند.
وی در ادامه به مشکلات فراوان این هنر در صنعت اشاره کرد و گفت: اگر مشکلات مربوط به تامین مواد اولیه، مشکلات امور بافندگان نظیر بیمه، مشکلات صادرات برطرف گردد، بهتر می‌توانیم به عنوان قطب فرش کشور و دنیا به فعالیت خود ادامه دهیم.
اصغرنامی همچنین اظهار داشت: در برخی موارد به خاطر از هم گسیختگی تشکل‌های فرش استان نمی‌توانیم پایه فرش ایران که خود پایه فرش دنیا است، باشیم.
وی گفت: متاسفانه طرح‌ها و نقشه‌های قالی که برای بافت در خانه‌ها استفاده می‌شود همواره مورد کپی برداری قرار گرفته و اشخاصی مدعی طراحی آن نقشه برای تولید فرش با نام خود در بازار می‌شوند که با این ترتیب حق زحمات طراح اصلی از بین می‌رود.
وی افزود: طراحی خوب قالی ۳۰۰ درصد در قیمت فروش فرش تاثیر دارد ولی متاسفانه با وجود این تاثیر، طراحان و نقاشان قالی در استان که چشم‌های خود را در این راه گذاشته و می گذارند از حداقل حمایت‌ها که بیمه باشد، برخوردار نیستند.
این طراح فرش تبریز گفت: طرح و نقش آذربایجان بسیار متنوع بوده و از این نظر دارای بیشترین گستردگی در کل کشور است. در رنگ نیز به علت تکنیک کدگذاری دست هنرمند نقاش به نسبت سایر مناطق بازتر بوده و به همین دلیل ما در این بخش نیز شاهد آثار بسیار زیبایی هستیم.
وی همچنین گفت: جوانانی که در حال حاضر وارد کار می‌شوند همچون گذشتگان حرف‌های زیادی برای گفتن دارند و در صورت استفاده صحیح از تجربه اساتید ما شاهد رشد هر چه بیشتر این هنر حتی نسبت به گذشته در منطقه آذربایجان خواهیم بود.
تولید ۱.۱ میلیون متر مربع فرش در آذربایجان شرقی
یکی از نمایندگان تبریز، اسکو و آذرشهر در مجلس شورای اسلامی با اشاره به تولید سالانه بیش از یک میلیون و ۱۰۰ هزار متر مربع فرش در آذربایجان شرقی، از این استان به عنوان بزرگ‌ترین قطب تولید و صادرات فرش کشور نام میبرد و می‌گوید: به استناد آمار از میان کسانی که به‌طور مستقیم و غیرمستقیم در تولید فرش دخالت دارند ۵۰۰ هزار نفر در استان هستند و بیش از ۵۰ درصد تابلوهایی که توسط دستان هنرمندان قالیباف این شهر تولید می‌شود صادراتی است و در برترین گالری‌های اروپایی و آمریکایی با قیمت‌های بسیار بالا به فروش می‌رسد.
«میرهادی قره سید رومیانی» می‌افزاید: با این حال کمتر کسی از سختی‌های پشت نقش‌های قالی‌های دستباف خبردار است و کمتر کسی نسبت به تحقق خواسته‌های قالیبافان توجه حقیقی دارد.
وی با انتقاد از شعاری شدن بسیاری از وعده‌های داده شده مبنی بر حل و فصل مشکلات صنعت فرش و قالیبافان می‌افزاید: اخذ تسهیلات با درصد پایین، اجرای بیمه قالیبافان، احداث مجتمع قالیبافی، تشکیل و تقویت تشکل‌های صنفی و تعاونی‌های فرش و برگزاری دوره‌های آموزشی و تحقیقاتی فرش مانند به بافی، دوره‌های طراحی و نقاشی از جمله مواردی هستند که برای حمایت از قالیبافی در استان از آنها صحبت شده و البته اقداماتی هم صورت گرفته اما ملموس نیست.
این عضو کمیسیون حقوقی مجلس اضافه می‌کند: هم‌‌اکنون اتحادیه‌های مختلفی برای قالیبافی تشکیل شده که مدیران آنها باید پیگیرتر و فعال‌تر نسبت به مشکلات قالیبافان اقدام کنند تا این قشر دلسرد نشده و همچنان به خلق این هنر – صنعت نفیس ایرانی ادامه دهند.
قره سید رومیانی می‌افزاید: در زمان حاضر بخش قابل توجهی از روستاییان به قالیبافی اشتغال دارند که حل مسائل آنها به معنای حفظ اشتغال نیز هست لذا ضرورت دارد وضعیت اشتغال و بیمه آنها بررسی و مرتفع شود.
*عمر فرش‌های معمولی به پایان رسیده است
رئیس اتحادیه فرش فروشان تبریز گفت: تنها قسمتی که از فرش استان باقی مانده است، قسمت هنری فرش است یعنی در حال حاضر فرش‌های هنری در استان آذربایجان‌شرقی بافته می‌شود و فرش‌های معمولی دیگر طرفدار ندارد.
فرهاد چمنی با بیان اینکه عمر فرش‌های معمولی به پایان رسیده است، ادامه داد: مسئولان باید فکری به حال مشکلات فرش استان بنمایند و حمایت‌های لازم را از این هنر ـ صنعت به عمل آورند تا نگذارند این صنعت به زمین بخورد.
وی عمده مشکل صنعت فرش استان را مواد اولیه عنوان کرد و گفت: برای برطرف کردن مشکلات فرش استان باید پلکانی عمل کنیم چرا که وقتی مواد اولیه مرغوب نمی‌توانیم تهیه و تامین کنیم، طبیعتا نخواهیم توانست گام‌های بعدی تولید فرش را به خوبی برداریم.
وی اظهار کرد: دقت در تصمیم‌گیری در حوزه فرش دستباف می‌تواند بسیاری از مشکلات فراروی فرش دستباف را از میان بردارد.
*اختلافات شدید تشکل‌های قالی دلیل عمده رکود هنر – صنعت فرش است
این در حالی است که پیش از این رئیس مرکز ملی فرش کشور با حضور در استان آذربایجان شرقی گفت: اختلافات شدید تشکل‌های قالی در کشور دلیل عمده رکود هنر – صنعت فرش می‌باشد و برای رفع این مشکل باید تشکل‌ها به هم‌افزایی با همدیگر توجه نمایند.
محمدباقر آقا علیخانی ادامه داد: مشکل دیگری که باعث رکود این هنر- صنعت شده است ایرادات آماری و اطلاعاتی است و بایستی جهت رفع مشکل فوق نیز آمار حوزه فروش را جهت اخذ تصمیمات مناسب به روز رسانی کنیم.
وی همچنین افزود: برای توسعه بیش از پیش این هنر – صنعت چاره‌ای نداریم جز اینکه آموزش را در اولویت‌های کاری خود قرار دهیم و به بحث تبلیغات محصولات تولیدی هم توجه داشته باشیم.
وی با بیان اینکه با وجود وجود مشکلات فراوان در حوزه فرش در کشور، بالاترین میزان صادرات قالی را داریم، اظهار کرد: برای حفظ رتبه اولی در صادرات باید در مقابل رقبای خود سد ایجاد نماییم و نگذاریم رقبا کوچک‌ترین کپی‌برداری از قالی ایرانی بکنند.
علیخانی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: نقوش فرش تبریز و هریس در سازمان مالکیت‌های معنوی دنیا ( وایکو) به ثبت رسیده است و این افتخار بزرگی هم برای ایران و هم برای استان آذربایجان‌شرقی است.
وی همچنین افزود: قالیبافی جزو مشاغل سخت و زیان آور به حساب می‌آید و بیمه تامین اجتماعی و وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی نیر این امر را قبول کرده‌اند که حرفه قالیبافی جزو مشاغل سخت و زیان‌آور است از این رو کمیته فرش استان باید پیگیر مسئله فوق باشد.
علیخانی در خصوص مشکلات مربوط به اخذ وام توسط قالیبافان گفت: اگر بانک‌ها به ویژه بانک صنعت و معدن مشارکت کند، پول به قدر کافی برای اعطای وام آماده است در صورت پرداخت مابه‌التفاوت بانک‌ها پول را آزاد خواهند کرد و در این‌صورت می‌توان آن پول را در قالب وام به بافنده‌ها داد.
نگارنده: علی آقایاری
