ذخایر طلا زیاد، بهره‌برداری کم
اگرچه صنعت طلا در ایران قدمتی چند هزار ساله دارد و وضعیت معادن طلای این سرزمین نیز درخور توجه است، اما این صنعت قدیمی و پول‌ساز، آنچنان که باید به جایگاه اصلی خود نرسیده و سهم ایران از تولید و صادرات جهانی این کالا بسیار ناچیز و تقریبا قابل‌چشم‌پوشی است.
بنابر آمار، ایران از حیث مصرف طلا و جواهر درمیان پنج کشور اول جهان قرار دارد، اما با این حال نقش چندانی در تجارت پر سود یک هزار میلیارد دلاری صنعت طلا و جواهر دنیا ندارد. یک دلیل این امر بر می گردد به آنکه ایرانی‌ها بیشتر از علاقه‌مند بودن به تجارت طلا، دوست دارند این فلز ارزشمند را در منازل خود نگهداری کرده و به آن به چشم یک کالای سرمایه‌ای نگاه کنند یا از آن تنها ایفای نقش زینتی بودن را انتظار داشته باشند. ذخیره کردن سالانه حداقل ۱۲۰ تن طلا در منازل آن هم در شرایطی که کل گردش سالانه طلا در ایران قریب ۳۰۰ تن است، گویای اثبات همین موضوع است. در حقیقت این یعنی آنکه ما بیش از یک سوم طلای مصرفی کشور را به‌جای آنکه در چرخه تولید و اشتغال بکار گیریم، در گاوصندوق‌ها و پستوهای منازلمان ذخیره می‌کنیم تا روز مبادایی از راه برسد و استفاده از این گنج قیمتی به‌کار آید.
البته باید توجه داشت که تنها ذخیره‌سازی خانگی نیست که سهم ما را از تجارت طلا به حداقل رسانده، بلکه عوامل دیگری هم در این امر موثرند که هریک در جای خود نیاز به بررسی و کنکاش دقیق دارند.
تولید: ناچیز
نخستین روزهای سال ۲۰۱۲ میلادی بود که سازمان زمین‌شناسی آمریکا، تولید‌کننده‌های برتر طلای جهان در سال ۲۰۱۱ را معرفی کرد. براساس اعلام این سازمان، کشور چین با تولید ۳۵۵ تن طلا در سال ۲۰۱۱ به‌عنوان برترین تولیدکننده جهانی معرفی شد و پس از آن، استرالیا و آمریکا به‌ترتیب با ۲۷۰ و ۲۳۷ تن در رده‌های دوم و سوم قرار گرفتند. بنابر گزارش همین سازمان، استرالیا با هفت هزار و ۴۰۰ تن، بزرگ‌ترین دارنده ذخایر طلا بوده و پس از این کشور، نام آفریقای جنوبی و روسیه به میان آمد، اما جایگاه ایران در این فهرست به درستی مشخص نیست، اگرچه یکی دو ماه پیش از اعلام نام کشورهای اول تولیدکننده طلا بود که معاون سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی ایران، به بیان ذخیره قطعی طلای کشورمان بسنده کرد و آن را معادل ۳۲۰ تن دانست؛ رقمی که به گفته بعضی دیگر از مقامات دست‌اندرکار می‌تواند تا یک هزار تن نیز افزایش یابد.
در حقیقت گفته می‌شود که ایران در رده پنجاه و هفتم کشورهای صاحب ذخایر طلا در دنیا قرار دارد و این در حالی است که به استناد گفته‌های چند سال پیش نایب رییس خانه معدن ایران، کشور ما پنجاه و پنجمین تولیدکننده بزرگ طلا در جهان است. این در حالی است که آمار ارائه شده از جانب وزارت صنعت، معدن و تجارت حاکی از آن است که تولید سالانه ایران در زمینه طلا، بین سه تا پنج تن؛ یعنی ۲/۰درصد تولید جهانی طلا است که در مقایسه با تولید ۳۵۵ تنی چین در یک سال، رقمی حقیقتا ناچیز به‌شمار می آید.
به این ترتیب می‌توان پیش‌بینی عبادا… محمدولی، رییس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان طلا، جواهر، نقره و سنگ‌های قیمتی را مبنی بر اینکه ایران تا هفت سال آینده جزو پنج کشور برتر تولیدکننده صنعت طلا و جواهر قرار خواهد گرفت، کاملا خوش‌بینانه به‌شمار آورد و کاهش تولید فعلی ایران در صنعت طلا را از جمله عواملی دانست که در به حداقل رسیدن سهم ما از تجارت این فلز زرد نقش مهمی ایفا کرده است؛ اگرچه، این همه ماجرا نیست.
وقتی میزان تجارت طلا در شیخ‌نشین دبی طی سال ۲۰۱۱ میلادی نسبت به سال قبل از آن، نزدیک به ۶۰ درصد افزایش می‌یابد، طبیعی است که گوشه‌ای از تجارت زرین اعراب حاشیه خلیج‌فارس به ایران هم برسد. کشور ما به طور کلی تحت‌تاثیر واردات طلا قرار دارد و از آنجایی که دبی به‌عنوان یکی از چهار قطب تجارت طلا در دنیا شناخته شده و نسبت به قطب‌های دیگر به ایران نزدیک‌تر است (سنگاپور، نیویورک و هنگ‌کنگ به‌عنوان سه قطب دیگر مطرح هستند)، بنابراین جای تعجب نیست اگر گفته می‌شود بخش زیادی از طلای وارداتی به کشورمان از طریق دبی انجام می گیرد.
البته امروزه ترکیه، عربستان و ازبکستان هم ازجمله تولیدکنندگان برتر طلا در جهان محسوب می‌شوند که به‌لحاظ بعد جغرافیایی به ایران نزدیک هستند، اما آمارهای غیررسمی، بیشترین واردات طلا به ایران را از ایستگاه دبی اعلام می‌کند.
صادرات: ناچیز
گفته می‌شود تجارت جهانی طلا بعد از نفت و مواد مخدر، بزرگ‌ترین حجم بازارهای جهانی را در اختیار خود گرفته است. اهمیت این تجارت به‌حدی است که در هند، ۵۲ میلیون نفر در بخش طلا، جواهر و سنگ‌های قیمتی مشغول به‌کار هستند و کشور خود را به‌عنوان دومین صادرکننده طلا در جهان مطرح ساخته‌اند. اما اینجا در ایران، ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تولیدکننده طلا در تلاش برای آب کردن طلاهای شکسته هستند تا کشورشان را در شرایطی که با چالش مواد خام وارداتی و دارا بودن ماشین آلات مدرن و به‌روز مواجه است، از جایگاه صادراتی یک صدم درصد جهانی، اندکی بالاتر کشند آن هم در حالی که همسایه‌هایی مانند ترکیه، عربستان، امارات و پاکستان، در بازار جهانی طلا و جواهر به پیش می‌تازند.
