زخم قاچاق بر تن تولید پلی‌استر
زینب عبدی – گروه صنعت: با کم و گران شدن تولید پنبه در کشور، الیاف پلی‌استر جای خود را در صنایع نساجی بازکرد. البته مصرف زیاد پوشاک و منسوجات نیز موجب شد تا نه‌تنها در ایران بلکه در دنیا نیز صنعت نساجی به سمت تولیدات مصنوعی و الیاف مصنوعی متمایل شود.
روزگار رونق الیاف پلی‌استر نیز دوام نیاورد. با سایه انداختن پوشاک وارداتی در بازار منسوجات اکنون تولیدکنندگان الیاف پلی‌استر از کاهش تقاضای واحدهای صنعتی پوشاک و منسوجات گلایه دارند.
در نظر داشته باشید «نساجی» و «غذا» ۲ صنعت ضروری برای انسان‌ها هستند که همیشه مورد استفاده قرار می‌گیرند. بنابراین صنعت نساجی نمی‌تواند رو به انقراض گذارد. تولید الیاف پلی‌استر نیز از صنایع پایین‌دستی در گروه نساجی محسوب می‌شود و به گفته کارشناسان حدود ۴۰ واحد صنعتی در تولید الیاف پلی‌استر فعالیت دارند. این در حالی است که ورود کالای نهایی به کشور از مبادی رسمی و غیررسمی موجب می‌شود تا تمام تولیدکنندگان در چرخه تولید پوشاک آسیب دیده و با کاهش تقاضا از فعالیت باز ایستند. زمانی که کالای نهایی به‌صورت قاچاق وارد می‌شود میزان تولید داخلی را کاهش می‌دهد، به این ترتیب به جای آنکه پوشاک تولید کنیم این پوشاک به صورت قاچاق وارد کشور شده و تولیدکنندگان داخلی را با مشکل مواجه می‌کند. تولیدکنندگان نیز در چرخه صنعت نساجی ازجمله الیاف پلی‌استر، موضوع قاچاق را جدی‌ترین معضلی می‌دانند که صنعت نساجی با آن مواجه است.
پتک نقدینگی و قاچاق بر سر تولید
یکی از تولیدکنندگان عمده الیاف پلی‌استر که توانسته ۴۰درصد نیاز بازار داخلی را پوشش دهد، واردات و تعرفه کم پلی‌استر را عامل اصلی در رکود تولید داخلی می‌داند. اکبر ترکان در گفت‌وگو با صمت می‌گوید: قاچاق تولیدات خارجی مشکل عمده در تولید پلی‌اکریل است. این کالا سرمایه‌ای ملی است اما واردات این کالا برای تولیدکنندگان دردسرساز و موجب دپوی تولیدات داخلی شده است. این رقابت ناسالم در موضوع قیمت تمام‌شده کالا وجود دارد به طوری‌که الیاف پلی‌استر هند و چین با قیمت ارزان‌تر به بازارهای داخلی وارد می‌شود و تولید داخلی را کنار می‌زند. این در حالی است که می‌توان با افزایش تعرفه واردات از این پدیده جلوگیری کرد. او با اشاره به هزینه بالای کارگری و اشتغال ۳هزار نفری کارخانه خود می‌افزاید: الیاف پلی‌استر در ریسندگی‌ها با پنبه مخلوط و به نخ تبدیل می‌شود. سپس در صنایع بافندگی و نساجی تبدیل به پارچه می‌شود. با همکاری پتروشیمی تندگویان، مواد اولیه مورد نیاز از داخل کشور تامین می‌شود اما اکنون تولیدکنندگان بسیار پایین‌تر از ظرفیت واقعی خود فعالیت می‌کنند. به گفته ترکان، نقدینگی صنایع نساجی ضعیف است و مصرف‌کنندگان پلی‌استر نیز نقدینگی کافی در دسترس ندارند. این امر موجب فعالیت واسطه‌ها و کسب سودهای بسیار شده است.
تهیه۷۰ درصد پارچه‌های بازار از پلی‌استر
یک فعال بخش خصوصی نیز با تایید آفت قاچاق در صنایع نساجی از مشکلات دیگر این صنعت خبر می‌دهد به طوری‌که کاهش تولید پنبه در کشور را عامل اصلی مشکلات صنعت نساجی می‌داند. محمد مروج‌حسینی، رییس انجمن صنایع نساجی ایران در گفت‌وگو با صمت می‌گوید: نقدینگی، تحریم و کوچک شدن بازار ناشی از کم شدن قدرت خرید مردم از مهم‌ترین مواردی است که تولیدکنندگان در صنعت نساجی با آن مواجهند. اما کم شدن تولید پنبه مهم‌ترین عاملی بود که در سال‌های اخیر صنعت نساجی را با مشکل مواجه کرد. او با اشاره به اینکه اکنون پنبه مورد نیاز صنایع نساجی کشور از ازبکستان و هندوستان وارد می‌شود ادامه می‌دهد: کیفیت پایین پنبه هندوستان موجب توقف واردات شده است. در واردات پنبه از ازبکستان نیز به دلیل نبود سیستم انتقال پول ناچار به خرید نقدی هستیم. به گفته مروج‌حسینی، الیاف پلی‌استر از مواد اولیه مهم و پرکاربرد در تولیدات نساجی و فرش ماشینی، پارچه، تولید نخ و…. است. بیش از ۷۰درصد پارچه‌های لباسی در بازار از الیاف پلی‌استر تهیه شده است. تولیدکنندگان بسیاری در این زمینه فعالیت می‌کنند و مرکزیت آن نیز در شهر «دلیجان» است. او می‌افزاید: الیاف پلی‌استر به منظور جایگزینی برای پنبه تولید می‌شود و در تمام دنیا به این صورت است. در ایران نیز از زمانی که تولید پنبه کاهش یافت و هزینه تولید آن نیز بالا رفت، برخی واحدهای صنعتی به تولید پلی‌استر روی آوردند و کیفیت تولیدات پلی‌استر ایران تا ۸۵درصد قابل رقابت با نمونه مشابه خارجی است اما اکنون موضوع قاچاق، آفتی برای صنعت نساجی کشور شده است. رییس انجمن صنایع نساجی ایران با بیان اینکه تنها تولیدکننده چیپس پلی‌استر در ایران «پتروشیمی تندگویان» است، اظهار می‌کند: بعضی انواع الیاف پلی‌استر که بسیار ظریف است به کشور وارد می‌شود اما حدود ۹۲درصد مواد الیاف پلی‌استر در داخل تولید می‌شود. تولید پنبه در ۲، ۳ سال گذشته حدود ۵۰هزار تن بوده در حالی که در سال ۱۳۵۳ حدود ۲۳۷هزار تن پنبه تولید می‌شده است. ۸۰هزار تن از پنبه‌های تولید شده به مصرف صنایع کشور رسیده و مابقی صادر می‌شده است. بنابراین کاهش تولید پنبه به میزان یک‌چهارم، اصلی‌ترین مشکل در فرآیند تولید صنایع نساجی است.
تولیدکنندگان، ظرفیت تولید الیاف پلی‌استر در داخل کشور را مناسب می‌دانند اما مسئولان قابلیت رنگ‌پذیری و نیز ارتقای کیفیت را لازمه کاهش واردات می‌دانند. این الیاف پلی‌استر ماده اولیه و اصلی در صنایع نساجی محسوب می‌شود.
رونق دست‌یافتنی در صنایع نساجی
گلناز نصراللهی، مدیرکل دفتر صنایع نساجی و پوشاک وزارت صنعت، معدن و تجارت در گفت‌وگو با صمت تنها در شرایطی واردات الیاف پلی‌استر را کاهشی دانست که تولیدکنندگان داخلی قابلیت رنگ‌پذیری و تنوع رنگ را در تولیدات خود لحاظ کنند و نیز کیفیت این الیاف را بالا ببرند. او اظهار می‌کند: تا ۱۰ سال پیش ۲۵ تا ۳۰هزار تن الیاف پلی‌استر سالانه به کشور وارد می‌شد اما واردات این کالا در ۱۰ سال گذشته به میزان حدود ۵۰ تا ۶۰هزار تن افزایش یافته است. نصراللهی اهمیت تولید پلی‌استر در کشور را به دلیل ماده اصلی در صنایع نساجی عنوان و تصریح می‌کند: الیاف طبیعی و شیمیایی هر ۲ در صنعت نساجی استفاده می‌شود اما الیاف پلی‌استر، ماده اولیه و نهاده اصلی تولید در ریسندگی‌هاست. ظرفیت تولید سالانه ۴۸۰هزار تن الیاف پلی‌استر در ۴۰ واحد تولیدی کشور وجود دارد اما این صنایع نیز به دلیل مشکلات عمومی صنعت مانند کاهش نقدینگی و تقاضا در رکود به سر می‌برند. به گفته مدیر کل دفتر صنایع نساجی و پوشاک وزارت صنعت، معدن و تجارت، تولیدکنندگان برای ارتقای کیفیت و ارتباط مستمر با مصرف‌کننده اقدامات مناسبی انجام داده‌اند. الیاف پلی‌استری که در صنایع ریسندگی مصرف می‌شود باید در بهبود کیفیت و رنگ‌پذیری ارتقا یابد و در صورت ادامه همین مسیر نیاز به واردات الیاف پلی‌استر به حداقل ممکن خواهد رسید. نصراللهی یادآوری می‌کند: الیاف پلی‌استر به‌طور معمول با الیاف پنبه و سلولز بافته و به نخ تبدیل می‌شود که بسته به نوع تقاضا در میزان ترکیب متفاوت است. با افزایش توانمندی تولیدکنندگان داخلی و تولید چیپس پلی‌استر در «پتروشیمی تندگویان» به جرات می‌توان گفت که ۲۵درصد الیاف پلی‌استر وارداتی است. او با ابراز امیدواری از آینده صنعت نساجی می‌گوید: سند راهبردی و سند چشم‌انداز با الزاماتی در بهبود فضای کسب‌وکار، زمینه بالابردن بهره‌وری و سایر موارد ارتقای تولید را فراهم می‌کند. بنابراین با وجود سرمایه‌گذارانی که قصد ورود به صنایع نساجی را دارند رونق صنعت نساجی دور از دسترس نخواهد بود. مدیرکل دفتر صنایع نساجی و پوشاک وزارت صنعت، معدن و تجارت خاطرنشان می‌کند: صنعت نساجی و صنایع زیرمجموعه آن به‌دلیل اشتغالزایی، نیاز جامعه و تامین بازارهای داخلی و صادراتی از صنایع دارای ظرفیت برای سرمایه‌گذاری است. رکود موجود در بخش صنعت عمومی و فراگیر است و این عامل، مانعی برای توسعه صنعت نساجی در قالب سند راهبردی نشده است. اکنون سرمایه‌گذاران بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در این صنعت اعلام آمادگی کرده‌اند. درحال‌حاضر انبارهای محصولات نساجی به واسطه نبود مصرف‌کننده پر است و به‌طور قطع تا زمانی که مصرف‌کننده‌ای چه در داخل و چه در خارج کشور برای این محصولات وجود نداشته باشد، میزان تولید نیز کاهش نخواهد یافت. در شرایطی که بازار در انتظار فروش بیشتر است، تولیدکننده برای تولید نیاز به نقدینگی بیشتری دارد که با رکود در بازار این امکان وجود ندارد.
