سایه تحریم‌های جدید بر صنعت نساجی

در هفته گذشته خبری مبنی بر اعمال تحریم‌ های جدید بر حوزه‌های صنعت نساجی و فولاد منتشر شد. به منظور بررسی مسئله تحریم نساجی به سراغ مهرداد زکی‌پور، رئیس اتحادیه تولید و صادرات نساجی و پوشاک کشور رفتیم تا در این زمینه گفت‌وگویی داشته باشیم. در این گفت‌وگو آقای زکی‌پور به تشریح وضعیت بعد از اعمال تحریم‌ها و تحریم‌های اعمال شده و نیز نحوه واردات مواد اولیه و دیگر مسائلی که امروز ذهن بخش صنعت نساجی کشور را درگیر کرده پرداختند.

 از آخرین وضعیت تحریم‌هایی که بر حوزه نساجی اتخاذ شده برای ما بگویید. جزئیات این تحریم‌ها به چه شکلی است؟

واقعیت این است که از مضمون تحریم‌هایی که قرار است بر حوزه نساجی اعلام گردد، اطلاعات دقیق و در جزئیات نداریم.

مسئله مشخص برای ما این است که در زمینه نساجی و نیز سایر صنایع با کشور آمریکا ارتباط مستقیمی نداریم.

آن اندک ارتباطی هم که به هنگام تهیه مواد اولیه احتمالا آمریکایی وجود دارد ،از طریق منابع اروپایی یا کشورهای دیگری بوده که ارتباط اقتصادی داریم.

بنابراین این تحریم‌های جدید از طرف آمریکا بر چیزی که وجود خارجی ندارد است و  درحال حاضر اثر مستقیم ندارد و تأثیر اصلی این تحریم‌ها بر روابط ما با سایر شرکای تجاری ما است که در چند سال گذشته با آنها کار می‌کردیم.

به طور مثال آمریکا در اکثر زمینه‌ها کشور ما را تحریم کرده اما کشورهایی همچون هند، استرالیا، ژاپن و یا برخی کشورهای اروپایی بعد از برجام تحریمی را بر ما اعمال نکردند ولی در جریان خرید از آن‌ها  یا صادراتی که به این کشورها داشتیم به دلیل فشار آمریکا و تسلط آمریکا بر اقتصاد این کشورها، دچار مشکلاتی شدیم.

مثال دقیق تر بیاورم، همزمان که ما با برخی از شرکت‌های ژاپنی مراوده تجاری در زمینه فرش داشتیم و جنس ما مستقیم از بنادر ایران به مقصد ژاپن صادر می‌شده است برخی دیگر از شرکت‌های ژاپنی ارتباط‌شان را با ما قطع کردند. یعنی در یک زمان واحد ما با یک شرکت ژاپنی مراوده تجاری داشتیم اما با دیگری نه. آن هم به دو دلیل.

دلیل اول اینکه بعضی از این شرکت‌ها سهام داران آمریکایی دارند و دلیل دوم اینکه برخی از این شرکت‌ها نگرانی‌هایی داشتند که از طرف آمریکا فشارهایی نیز بر آنها وارد شود و دچار مشکلات شوند.

این مسئله را می‌توان در کشورها یا شرکای تجاری دیگر نیز مشاهده کرد. مثلا در زمینه خرید مواد اولیه نساجی  ایران با برخی شرکت‌های هندی کار می‌کند، اما همزمان شرکت‌های هندی دیگری وجود دارند که حاضر به همکاری با ایران نیستند.

این موارد تأثیراتی بود که تحریم‌های آمریکا بر مراودات تجاری ما با کشورهای دیگر گذاشته است.

امروز با وجود  اینکه ما ارتباط مستقیمی با آمریکا در حوزه نساجی نداریم اگر دولت این کشور این به شرکای تجاری خود هشدار دهد که با ایران در زمینه نساجی همکاری نکنند، از انجایی که به صورت مستقیم به صنعت نساجی اشاره شده بسیاری از فروشندگان و خریداران نساجی که با ما در ارتباط هستند به دلیل وحشت از آن مسئله ارتباط شان را قطع خواهند کرد.

با وجود اینکه ما اطلاعات دقیقی از جزئیات ماجرا نداریم می‌توانیم پیش‌بینی کنیم که یک سایه‌ای بر مراودات تجاری ما در حوزه نساجی با کشورهای غربی و دیگر کشورها خواهد انداخت.

این مهلت ۹۰ روزه که داده شده برای رفع چه مواردی است؟ و در صورت پایان این ۹۰ روز چه اتفاقاتی رخ خواهد داد؟

به نظر می‌رسد همچون تحریم‌های قبلی یک فرصتی به شرکای خارجی ما داده می‌شود تا جایگزین تجاری مناسبی برای خود انتخاب کنند.

همچون مسئله نفت که اگر خاطرتان باشد به کسانی که به نفت ایران وابسته بودند مهلت داده شد تا نفت خود را از جای دیگری تهیه کنند.

بحث خرید مواد اولیه خارجی به چه شکلی انجام خواهد شد؟

در شرایط حال حاضر نیز مواد اولیه خارجی ما از منابع آسیایی و اروپایی خریداری می‌شود. همین الان الیاف آکریلیک از کشورهای آلمان، ژاپن، چین و ترکیه به صورت رسمی و به نام خریدار ایرانی وارد کشور می‌شود.

بعد از خروج آمریکا از برجام مسئله اصلی این کشورها نحوه پرداخت بود. قاعدتا آنها نمی‌توانند در این شرایط پولی را از طرف های ایرانی تحویل بگیرند.

اگر آمریکا به طور مشخص واردات و صادرات مواد اولیه و محصولات حوزه نساجی را اعمال تحریم کند و به شرکای اروپایی، آسیایی و آفریقایی خود اعلام کند که در حوزه نساجی با شرکت های ایرانی کار نکنید قطعا خیلی از شرکت‌ها، به خصوص شرکت‌های بخش خصوصی در کشورهای اروپایی از ارسال مستقیم کالا به نام ایران امتناع خواهند کرد.

اما تا این لحظه چیز مشخصی به طور دقیق به این صورت اعلام نشده است. ولی چون احتمال آن هست، باید به دنبال راه هایی دیگری بود تا بتوانیم مواد اولیه لازم خود را تهیه کنیم.

ببینیم مثلا آیا شرکت آلمانی حاضر است محصول خود را به صورت مشخص به ایران بفروشد یا نه! به هرحال در صورت اعمال چنین تحریم‌هایی، مشکل بزرگی برای ما به وجود خواهد آمد.

بحث واریز پول در ازای فروش فرش به چه شکلی خواهد؟ همچون شیوه های قبلی که از طریق صراف ها انجام می شد صورت خواهد پذیرفت یا به نحوی دیگر؟

بحث واریز پول سالهاست که مطرح است. قبل از تحریم‌های ابتدای سال ۹۰-۹۱ و بعد از برجام ما دچار مشکلات پرداخت بودیم.

حتی در راحت‌ترین و بازترین شرایط هم خیلی از کشورها و طرف های ما در شرکت های اروپایی و آسیایی حاضر نبودند از ایران پول بگیرند یا سیستمشان در واقع این امر را قبول نمیکرد.

تقریبا حتی از بعد از برجام ۸۰-۸۵٪ پرداختهای ما هیچوقت بطور مستقیم از ایران برای مقاصد خارجی صورت نگرفت.

اکنون نیز همین طور می شود ؛حتی کمی سخت‌تر زیرا هنوز بعضی از کشورها  با ما روابط خط اعتباری و فاینانس دارند و چند بانک معدود وجود دارند که با اینها کار می‌کنند.

قاعدتا اینها تحت تاثیر و فشار سیستم بانکی امریکا مجبور هستند که این روابط را قطع کنند و ما همان روش‌های غیر مستقیم را از طریق صرافیها و به نام دیگران ادامه میدهیم که قاعدتا سخت‌تر است.

صادرات به صورت مستقیم به کشورهای اروپایی انجام خواهد شد؟ یعنی فرش از ایران به مقصد کشور  اروپایی (برای مثال بلژیک) خارج خواهد شد؟ گمرک کشور مقصد به بار ارسالی ایراد بگیرد که چرا این محصول از ایران آمده است؟

در حال حاضر صادرات فرش از ایران بطور مستقیم با نام فرش ایرانی به مقصد مشتری خارجی به همه جا انجام می‌شود.

شرکتهایی که نمیتوانند یا از امریکا نگرانند همانطور که در بخش یک اشاره کردیم خرید نخواهند کرد و قطعا دلایل و مستنداتی برای خرید نکردن خواهند داشت.

ولی مسئله اصلی در حال حاضر این است که جنس به طور مشخص از ایران فرستاده می‌شود. مسئله اصلی دریافت پول آن است که همانطور که میدانید به طرق مختلفی دریافت می‌شود.

از این به بعد نظر به اینکه چه کشوری از ما خرید می‌کند و نوع روابطش با آمریکا و تاثیر سیاست های آمریکا بر آنها چگونه است این شرایط تغییر خواهد کرد.

ممکن است مثلا مقصد ارسال کشوری مانند عراق یا افغانستان باشد که آنها به این مسئله توجه نکنند.

ممکن است بخشی از مشتری‌ها در این کشور‌ها نگران باشند و مستقیما از ایران خرید نکنند و باید دنبال راههایی بود که جنس جای دیگری برود و به نام شخص دیگری و یا کشور دیگری به آنجا صادر شود.

زیرا قاعدتا کشورهایی که با آمریکا روابط اقتصادی معینی دارند مانند کشورهای اروپایی ممکن است بخش خصوصیشان تحت تاثیر سیاست های آمریکا باشد و نتوانند از ایران جنسی خریداری نماید و میبایست به دنبال راه دیگری بود.

حتما این مسئله بر صنعت فرش ماشینی تاثیرگذار خواهد بود البنه از آنجا که عمده صادرات ما به کشورهای عراق و افغانستان و بصورت سیستم فروش ریالی است و بسیاری از خریداران بصورت حضوری خرید را انجام میدهند این موضوع فعلا تاثیر چندانی ندارد.

شرکت‌های تولیدکننده جهت انجام صادرات بایستی اقدام به تأسیس شرکت در کشورهای دیگر کنند؟

یکی از راه هایی که همیشه مد نظربوده این است که ما دفاتری در کشورهای دیگر داشته باشیم که از آن کشورها و از طریق آنها جنس را صادر کنیم.

اگر تحریم صورت گیرد نظر به سیاست آن کشوری که ما قصد تاسیس دفتر در آن را داریم و رابطه ایشان با آمریکا ما باید بررسی کنیم که چطور جنس را به آنجا بفرستیم.

آیا انها با شرایط جدید حاضر به دریافت کالا با نام خودشان در کشور خودشان خوهند بود؟ یعنی گمرکات آنها اجازه ورود جنس ایرانی و کالای نساجی ایرانی را میدهد یا خیر.

این بستگی به آن کشور دارد. بسیاری از کشورها به نام ایرانی ها شرکت ثبت نمیکنند.

یعنی شما باید به نام فرد خارجی ثبت کنید و بعد به عنوان شریک ایرانی بطور غیر رسمی کار را  انجام دهید.

بنابراین در ادامه این صحبت چند موضوع مطرح هست. یک اینکه آیا امکان تاسیس دفتر برای ایرانیان وجود خواهد داشت؟

دوم اینکه اگر این امکان وجود نداشته باشد، میتوان شرکتی تاسیس کرد که سهامدارش ایرانی ولی به نام شخص تابعه آن کشور باشد. سوم اینکه جنسی را که این شرکت میگیرد قطعا باید از ایران ارسال گردد.

آیا به صورت رسمی، گمرک آن کشوری که ما در آنجا دفتر داریم و میخواهیم به جای دیگری بفرستیم جنس را میگیرد یا خیر. و نکته بعد اینکه آنجا برای کالایی که تولید آن کشور نیست امکان صدور صدور گواهی مبدا در آن کشور وجود داشته باشد که به هر حال کار نسبت به حال حاضر خیلی دشوارتر خواهد بود.

تجربه این‌کار به دلیل سال‌های طولانی تحریم در فعالین اقتصادی ما وجود دارد.

چه راهکاری در شرایط تحریم برای صادرات پیش پای تولیدکننده خواهد بود؟

اصولا اگر بخواهیم به همین شیوه به ادامه کار بپردازیم با شرایط سختی مواجه خواهیم شد.

شرکت‌ها با اعمال محدودیت‌های صورت گرفته فعلی بخش‌بخش بزرگی از کارایی و توانایی خود را در بازار خارجی از دست داده اند.

اگر چنانچه در شرایط فعلی میزان صادرات محصولات نساجی ما یک میلیارد دلار باشد در صورتی که شرایط ما مشابه با کشور ترکیه باشد میزان صادرات ما می‌تواند پنج برابر باشد.

درحال حاضر گرفتار محدودیت و گرفتاری‌ها و پابندهایی هستیم که به ما زده اند که مسببان آن نه تنها تحریم‌های آمریکا بلکه سیاست‌های داخلی کشور نیز هستند.

این مسائل باعث می‌شود که بسیاری از افرادی که توان سرمایه گذاری دارند وارد حوزه تولید و صادرات نشوند.

به طور مشخص با ذکر مثالی خدمت شما از مصائب و مشکلات مسیر تولید و صادرات بگویم.

شرکت خود ما دو محموله اخیرا به یکی از کشورهای اروپایی فرستاده که به دلیل ظن کشورهای مسیر به محمولات ایرانی بار آن‌ کاملا جهت نظارت و بازرسی تخلیه شده و چون بارگیری دوباره محصول به شیوه کارخانه کار بسیار سختی است زمانیکه این محصول با این شرایط به دست مشتری می‌رسد، شدیدا اعلام نارضایتی می‌کند.

نتیجه این اتفاق این است که یا از این پس ما رغبت به ارسال بار به چنین کشورهایی نداریم یا خریدار به سراغ شرکت دیگری با دردسر کمتر می‌رود و ضرر آن متوجه بخش تولید و اقتصاد ما خواهد بود.

پس شما ملاحظه می‌کنید که در شرایط تحریم اصولا راه آسانی برای صادرات وجود ندارد یعنی ۹۰ درصد راه های ممکن بسته است. و شما از یک راه باریک و تنگ باید کالای خود را صادر کنید.

برای درک دقیق‌تر و ملموس تر این مسئله به سراغ شرکت‌های حاضر در همین نمایشگاه دوموتکس هانوفر برویم. این شرکت‌ها از میان مشتریان حاضر در غرفه خود با بخش عمده ای از آنها نمی‌توانند مراوده تجاری استاندارد داشته باشند.

راهکار این است که تمامی این موانع خارجی و داخلی از پیش پای تولیدکننده برداشته شود.

اگر بخواهیم به همین شیوه فعلی و با وجود تحریم‌ها کار کنیم بایستی به سراغ راه های دور زدن و هزار دوز و کلک برویم.

در شرایط فعلی فقط کسانی می‌توانند آسان و راحت کار کنند که وصل به مراکز قدرت باشند و از سیستم های سیاسی و دیپلماتیک استفاده کنند.

بخش خصوصی ضعیف و رنجور ما آنچنان درگیر این هزینه‌ها و گرفتاری‌ هاست که ترجیح می‌دهد کنار بکشند.

نحوه دور زدن تحریم های جدید به چه صورتی خواهد بود؟

دلیل اساسی دور زدن تحریم ها پیدا کردن راهی برای دریافت پول کالا میباشد.

هیچ شرکت ایرانی به طور مستقیم نمیتواند مبلغ جنس خود را دریافت کند.

ما میبایست بصورت نقد، یا از طریق مسافر، از طریق صرافی و یا تامین کننده ها که همه این موارد به صورت غیر مستقیم و از طریق دور زدن تحریم ها صورت میپذیرد، پول کالای خود را دریافت کنیم که این امر نیز با محدودیت های جدید اگر اتفاق بیفتد دشوارتر میگردد.