سرنخ مشکلات ریسندگی، وابستگی به نساجی
نخ‌ریسی در ایران یکی از صنایع قدیمی است که در دوره‌های مختلف با مشکلاتی روبه‌رو شده که از جمله آنها، تامین مواد اولیه از طریق واحدهای پتروشیمی است.
با اینکه مواد اولیه از طرف پتروشیمی‌ها با قیمتی رقابت‌پذیر به این واحدها فروخته می‌شود و می‌توان زمینه تولید رقابت‌پذیر را ایجاد کرد اما محصولات پتروشیمی در بازار بورس عرضه می‌شود و این موضوع مشکلاتی را ایجاد کرده است.
در صورتی که تولیدکنندگان پلی‌استر نتوانند محصولات مورد نیاز را از طریق بورس تامین کنند باید به بازار آزاد رو آورند که در این صورت تامین مواد اولیه افزایش حداقل ۲۰درصدی دارد و در این صورت دیگر تولید رقابتی نخواهد بود. همچنین تناژ فروش در این زمینه اهمیت دارد و حداقل خرید باید از طرف مشتری رعایت شود که این موضوع نیز باعث می‌شود واحدهای کوچک نتوانند در این زمینه ورود کنند. از دیگر مشکلات این صنعت، وابستگی آن به صنایع نساجی است.
در سال‌های گذشته که صنعت نساجی در کشور رونق داشت تولیدکنندگان نخ نیز با قدرت محصولات خود را تولید می‌کردند و مشکلی هم در این زمینه وجود نداشت اما رفته رفته به دلیل شیوه واگذاری (رد دیون) برخی از واحدهای نساجی در دولت قبل سایه رکود بر سر صنعت نساجی افتاد و به دلیل اینکه بسیاری از واحدهای نخ‌ریسی فقط با تولیدکنندگان داخلی ارتباط داشتند، دامنه رکود به این صنعت هم رسید. ازجمله پیشنهادهای تولیدکنندگان و کارشناسان در این صنعت، این است که واحدهای تولیدی با بازارهای جهانی ارتباط داشته باشند و خود را فقط وابسته به صنایع داخلی ندانند. در این صورت پس از رکود بخشی از این صنعت دیگر بخش‌ها وارد رکود نمی‌شوند و می‌توانند به‌طور مستقل با بازارهای جهانی ارتباط داشته و تولید خود را حفظ کنند.
قیمت مناسب و عرضه نامناسب مواد اولیه
قیمتی که در بازار بورس برای تولید مواد اولیه نخ پلی استر از طرف پتروشیمی‌ها ارائه می‌شود، در زمینه تولید رقابت‌پذیر بوده اما به‌دلیل مشکلاتی که ارائه این محصولات در بورس ایجاد می‌کند این ظرفیت از بین رفته و برخی از واحدها مجبور می‌شوند محصولات مورد نیاز خود را از طریق بازار آزاد با افزایش حداقل ۲۰درصد قیمت تهیه کنند.
بروز این مشکل در تامین مواد اولیه باعث می‌شود علاوه بر غیررقابتی شدن مواد اولیه، تولید نیز با مشکلاتی روبه‌رو شود.
حامد مقدم، تولیدکننده نخ در کشور گفت: «مواد اولیه در تولید نخ‌هایی که از الیاف طبیعی در آنها استفاده نمی‌شود، اهمیت بسیاری دارد. البته در کشور ما خوشبختانه در این زمینه مشکلی وجود ندارد و واحدهای پتروشیمی مواد مورد نیاز این صنعت را تامین می‌کنند. »
وی با اشاره به اینکه قیمت پتروشیمی‌ها سبب رقابت‌پذیری صنعت تولید نخ در کشور می‌شود گفت: «خوشبختانه محصولات مورد نیاز از طریق واحدهای پتروشیمی با قیمت مناسب در بازار بورس عرضه می‌شود اما مشکل در حجم خرید است. واحدهای تولیدکننده در صورتی می‌توانند به طور رقابت‌پذیر از محصولات پتروشیمی بهره‌مند شوند که در حجم و قیمت خرید در بورس بتوانند حضور مفید داشته باشند. در صورتی که واحدهای تولیدی نتوانند در بورس خرید داشته باشند با مشکلاتی روبه‌رو می‌شوند. »
مقدم با اشاره به اینکه خرید مواد اولیه از پتروشیمی‌ها برای واحدهای کوچک کاری دشوار است و آنها نمی‌توانند محصولات مورد نیاز را به طور مستقیم تامین کنند، گفت: «زمانی که این مشکل ایجاد می‌شود واحدهای تولیدکننده مجبورند مواد اولیه را با قیمتی بیشتر از طریق بازار آزاد بخرند و این مشکلاتی را ایجاد می‌کند. »
این تولیدکننده نخ با بیان اینکه تنها بخشی که باعث می‌شود تولید این محصول در کشور رقابت‌پذیری را از دست دهد، ماشین‌آلات است، توضیح داد: «متاسفانه در برخی از واحدهای تولیدی هنوز از ماشین‌آلات قدیمی استفاده می‌شود. بکارگیری این ماشین‌آلات قیمت تمام‌شده را افزایش می‌دهد. این در حالی است که ماشین‌آلات جدید به نیروی کار کمتری وابسته بوده و همچنین سرعت تولید بسیار بالایی دارد. »
وی با بیان اینکه سرعت تولید باعث کاهش قیمت تمام‌شده می‌شود، توضیح داد: «برای واحدی که می‌تواند در پایان یک دوره تولید از دیگر واحدها محصول بیشتری تولید کند، این امکان فراهم است که محصول خود را با قیمت کمتر و در حجم بیشتر به فروش رساند و این باعث می‌شود محصول دیگر واحدها رقابت‌پذیری خود را از دست دهد. »
مقدم افزود: «بر این اساس، یکی از مهم‌ترین شاخص‌های تولید، سرعت است. بیش از ۷۰درصد از سرعت تولید به ماشین‌آلات مربوط می‌شود. به این دلیل، یکی از مهم‌ترین مشکلات صنایع در کشور اکنون فرسودگی و قدیمی بودن ماشین‌آلات است. »
وی با اشاره به اینکه اکنون مشکل فرسودگی در بسیاری از صنایع وجود دارد، گفت: «واحدهای تولیدی باید هزینه‌هایی را برای نوسازی و توسعه درنظر داشته باشند تا پس از مدتی از چرخه رقابت دور نشوند. متاسفانه این سیاست در صنعت نساجی درپیش گرفته نشد و اکنون مشکلات بسیاری در این زمینه به وجود آمده است. »
حفظ بازارهای جهانی
صنعت نساجی و صنعت نخ‌ریسی در کشور با یکدیگر ارتباط نزدیکی داشته و به نوعی می‌توان گفت، با یکدیگر گره‌خوردگی‌های بسیاری دارند که به گفته کارشناسان، این مسئله باعث شد پس از رکود در صنعت نساجی بسیاری از تولیدکنندگان نخ در کشور با مشکلاتی روبه‌رو شوند.
به گفته تولیدکنندگان نخ اگر واحدهای تولیدکننده این محصول ارتباط خود را با دیگر کشورهای دنیا حفظ می‌کردند تاثیر رکود صنعت نساجی بر آنها بسیار کاهش می‌یافت. در ایران به دلیل ارتباط نزدیک بین این دو صنعت و اینکه بسیاری از واحدهای تولیدکننده نخ نتوانستند با دیگر کشورها ارتباط مناسبی داشته باشند، بخش قابل توجهی از آنها پس از رکود در صنعت نساجی از چرخه تولید خارج شدند.
محمد کمری، تولیدکننده نخ در کشور با اشاره به تاثیرگذاری دو صنعت نخ‌ریسی و نساجی به یکدیگر گفت: «صنعت نخ‌ریسی پایه صنعت نساجی است و در صورتی که نخ‌ریسی وجود نداشته باشد، صنایع نساجی نیز با مشکلاتی روبه‌رو می‌شود. البته در برخی از تقسیم‌بندی‌ها نخ‌ریسی را هم نوعی نساجی می‌دانند اما در صورتی که این دو صنعت را به‌طور مجزا درنظر داشته باشیم، تاثیر بسیاری بر هم دارند. »
وی به این پرسش که صنعت نخ‌ریسی چه نقشی در رکود صنعت نساجی دارد، گفت: «رکود صنعت نساجی باعث شد نخ‌ریسی هم با موانعی روبه‌رو شود اما اکنون وضعیت نخ‌ریسی نسبت به صنایع نساجی بهتر است. البته باید درنظر داشت که اگر صنایع نساجی در کشور دوباره رونق بگیرد، به‌طور قطع وضعیت صنعت نخ‌ریسی بسیار بهتر خواهد شد اما اکنون وضعیت نخ‌ریسی بهتر از نساجی است. »
این تولیدکننده نخ با اشاره به اینکه صنعت نساجی و صنعت نخ‌ریسی پیوندی عمیق داشتند، گفت: «پس از رکود در صنعت نساجی برخی از واحدها نتوانستند این پیوند را جدا کنند و تولید را ادامه دهند که متاسفانه بیشتر این واحدها از چرخه تولید خارج شدند. »
کمری افزود: «اما برخی از واحدها توانستند زمینه فعالیت خود را از نساجی جدا کرده و به تولید ادامه دهند. این واحدها شاید در بهترین وضعیت تولید نباشند اما هنوز تولید دارند و توانسته‌اند در این شرایط واحدهای خود را حفظ کنند. » وی با اشاره به اینکه صنایع مرتبط با یکدیگر باید برای چنین روزهایی خود را آماده کنند، گفت: «اکنون بسیاری از صنایع در کشور با یگدیگر مرتبط هستند و به ظاهر حضورشان در چرخه تولید وابسته به حضور دیگری است. این پیوندها باید قطع شود تا در صورتی که یک صنعت وارد شرایط رکود شد دیگر صنایع با چالش روبه‌رو نشوند. »
این تولیدکننده نخ با اشاره به اینکه تولید صادرات‌محور یکی از موضوعاتی است که می‌تواند تا حد بسیاری از وابستگی صنایع به یکدیگر بکاهد، گفت: «متاسفانه مشکل موجود در صنایع وابسته، بی‌توجهی به بازارهای جهانی است و این موضوع در صنعت نساجی باعث محدودیت‌هایی شد. زمانی که صنایع وابسته فعال هستند هیچ‌کس به فکر تولید صادرات‌محور و صادرات نیست.
بر این اساس، ارتباط واحدهای تولیدی با دیگر کشورها قطع می‌شود. زمانی که یک صنعت وارد رکود می‌شود، صنایع پایین‌دستی یا بالادستی ناگهان به فکر صادرات می‌افتند اما به این دلیل که ناشناخته هستند، نمی‌توانند در بازارهای جهانی به‌راحتی حضور یابند. این در حالی است که اگر در کنار رفع نیازهای داخلی به صادرات توجه بیشتری داشته باشند، این مشکل در زمان رکود به وجود نمی‌آید و واحدهای مرتبط می‌توانند بر صادرات تمرکز بیشتری کنند تا مشکل رکود داخل برطرف شود.
کمری با بیان اینکه صنایع وابسته به صنعت نساجی به این دلیل با مشکلات بسیاری روبه‌رو شدند، گفت: «اگر صنایع وابسته به صنعت نساجی با دیگر کشورهای دنیا ارتباط داشتند، زمانی که نساجی وارد رکود شد، از بین نمی‌رفتند و می‌توانستند واحدهای تولیدی خود را حفظ کنند. »
