صنعت ماشین سازی نساجی در ایران

امروزه مانند بسیاری از بخش های دیگر، صنعت ماشین سازی نساجی نیز در حال حرکت به سمت قاره کهن است. دیگر کشورهای اروپایی کمتر میل به ساخت این ماشین آلات دارند و ترجیح داده اند تا صنعت ماشین آلات و مونتاژ را واگذار و خود را مشغول خلق تکنولوژی و مهندسی ماشین سازی کنند. به همین دلیل است که کشورهای نظیر هند، چین و ترکیه در سال های اخیر به شدت در زمینه تولید ماشین آلات نساجی پیشرفت کرده اند. نکته مهم اینجاست که این سه کشور در سه سطح مختلف و متفاوت در عرصه ماشین سازی نساجی برای خود اسم و رسمی دست و پا کرده اند.
چینی ها عمدتاً بر پایه مهندسی معکوس، کپی برداری و اجرا وارد این صنعت شدند و با خرید ماشین آلات و کپی آن ها ماشین سازی را یاد گرفتند. هندی ها در حال حاضر اغلب به صورت همکاری مشترک و یا Joint venture با شرکت های درجه یک اروپایی و آمریکایی کار می کنند و اغلب ماشین آلات خود را تحت لیسانس و مهندسی کشورهای صاحب نام این صنعت می سازند. اما ترک ها یک قدم جلوتر رفته اند و علاوه بر همکاری نزدیک با شرکت های اروپایی خود نیز وارد مرحله طراحی  و ساخت ماشین آلات شده اند. امروز ترکیه در بخش ماشین آلات نساجی به ویژه ماشین آلات رنگرزی، چاپ و تکمیل حرف های  زیادی برای گفتن دارد.

حال سری هم به ایران خودمان بزنیم. واقعاً جایگاه صنعت ماشین سازی نساجی در ایران کجاست؟ و چرا به این بخش اهمیت داده نمی شود. در حل حاضر در ایران به غیر از ماشین آلات چله پیچی، بوبین پیچ، ماشین آلات شیرینگ فرش و … چیز دیگری ساخه نمی شود. چرا که اصلاً انگیزه و هدفی وجود ندارد و متاسفانه همین چند شرکتی هم که در این بخش فعال هستند پیش از اینکه به خاطر سود ادامه کار دهند به خاطر اعتبار خودشان کار می کنند. به واقع چرا اداره صنایع برای این بخش ارزشی قائل نیست؟
در دهه اخیر حداقل بالغ بر ۵۰۰ میلیارد تومان در بخش واردات ماشین آلات بافندگی فرش ماشینی و صنایع وابسته در ایران سرمایه گذاری شده است. در حالی که به گواه یکی از برترین ماشین سازان نساجی در ایران می شود با ۲۰ میلیارد تومان سرمایه گذاری و تحقیق و تلاش این ماشین آلات را با همان کیفیت در ایران تولید کرد.

سال ها پیش گروهی در کاشان اقدام به ساخت این ماشین‌ آلات کردند که حتی تا به امروز تعدای از ماشین آلات ساخت آن ها در حال کار و بافت است. اخیراً نیز مجدداً تحرکاتی در کاشان جهت ساخت ماشین‌الات بافندگی فرش آغاز شده است. اما اینکه چقدر این حرکت ها سازمان دهی شده، با برنامه و با هدف است مشخص نیست. شرکت های ماشین سازی اعتقاد دارند به جای ورود ماشین آلات چند میلیاردی به کشور باید ماشین آلات  و تجهیزات پایه ای تر مانند ماشین آلات برش، تراش، CNC و … وارد شود و توسط دولت از ماشین سازان حمایت شود تا بتوانیم بهترین ماشین آلات روز دنیا را هم بسازیم.

البته عده ای هم اعتقاد دارند نمی توانیم یک شبه راه صد ساله ای که شرکت های ماشین سازی اروپایی رفته اند را طی کنیم و اصولاً اینکه همه چیز را خودمان تولید کنیم ایده جالبی نیست. به نظر نویسنده نیز این نظریه صحیح است اما در شرایطی صادق خواهد بود که تعامل کشور با دنیا بسیار سهل و آسان بوده و همه موانع مرتفع شود ولی در شرایط تحریم و مسائل ریز و درشت سیاسی و اقتصادی و…  که وجود دارد بهتر است هر چه کمتر به دیگران وابسته باشیم. تحریم ها، نرخ ارز و مشکلات زیاد واردات ماشین آلات، امروزه حتی برخی از شرکت ها را به این فکر انداخته که شاید بتوانند ماشین آلات مورد نیاز خود را در داخل بسازند که البته در تمام موارد امکان پذیر نیست.

از منظری دیگر این درست است که می توان با سرمایه گذاری و حمایت صنعتگران، ماشین سازی نساجی را تقویت کرد اما آیا افرادی را برای ورود به این بخش تربیت کرده ایم. آیا دانشجویانی که در رشته تکنولوژی نساجی فارغ التحصیل می شوند محلی برای ابراز وجود و کار و فعالیت دارند؟
خوشبختانه یا متاسفانه دانشجویان متعددی را می شناسم که ایده های جالبی برای ساخت ماشین آلات جدید نساجی داشته اند که یا دلسرد شده اند و کار را رها کردند و یا ایده را به شرکت های بزرگ اروپایی و آمریکایی برده اند و در آنجا عملی کرده اند. هر ساله نمایشگاه های متعدد ماشین آلات نساجی در سراسر دنیا برگزار می شود آیا تا به حال هیات های دانشجویی از بین دانشجویان نخبه نساجی را به این نمایشگاه ها فرستاده ایم تا بروند و از نزدیک آخرین تکنولوژی های ماشین آلات را بببیند؟ در حالی که این یک روال معمول در همه کشورهای دنیاست.
به هر حال صنعت ماشین سازی نساجی در ایران با توجه به امکانات و شرایط، زمینه بسیار مساعدی برای رشد دارد که لازم است تصمیم سازان نساجی کشور به ویژه دفتر صنایع نساجی و پوشاک وزارت صنعت، معدن و تجارت که به تازگی مدیری نساج و با تجربه را بر مسند مدیریت نشانده، در این بخش با حساسیت بیشتری وارد شوند و در مرحله اول کشور را از ورود ماشین آلات ساده نساجی بی نیاز کنند.
در این شماره از مجله کهن می توانید مطالب جذابی را در رابطه با صنعت الیاف مصنوعی، صادرات فرش ماشینی و طراحی فرش بخوانید. همچنین سعی کرده ایم در مقالات متعدد شرایط اقتصادی حاکم بر صنعت نساجی را ترسیم کنیم. امیدواریم از مطالعه این شماره از مجله کهن هم لذت ببرید.

سر دبیر – بهنام قاسمی