طراحي لباس عصر با استفاده از نقش و رنگ قالي دستباف كرمان

چكيده

مقاله طراحي لباس عصر با استفاده از نقش و رنگ قالي كرمان آغازي است براي ايجاد طرح هاي جديد با استفاده از برش ها و رنگ هاي زيبا و متنوع در لباس طرح و رنگ در قالي كرمان اهميت بسيار دارد، چنانچه كمتر مي توان دو قالي را از نظر رنگ و نقشه شبيه به يكديگر پيدا كرد . تنوع و گوناگوني اين نقوش بسيار گسترده است و هر يك طرح و فرم و سليقه طراح را همراه دارد.

در اين مقاله سعي شد از بين طرح هاي قالي كرمان، طرح هايي انتخاب شود كه بتوان به بهترين نحو از آن ها در طراحي لباس استفاده كرد كه با سليقه بانوان ايراني مطابقت داشته باشد . نقش و رنگ قالي دستبافت كرمان براي طراحي لباس عصر بسيار مناسب بوده زيرا از رنگ هايي شاد و طرح هايي زيبا تشكيل شده است.

روش تحقيق در اين پژوهش توصيفي  تاريخي و تحليلي است و شيوه گردآوري اطلاعات كتابخانه اي و استفاده از منابع مكتوب مي باشد.اين تحقيق راهي است براي آشنايي با هنري اصيل و سنتي بدون لطمه زدن به روح و اصالت آن و نقش مايه هاي كهن قالي با توجه به فلسفه نقوش و انواع آن و همچنين آشنا كردن مردم مناطق مختلف با هنر سنتي و اصيل قالي بافي كرمان، تا اندكي مخاطبان خود را به تأمل واداشته و اين هنر زيبا را به آنان بشناساند . با اين اميد كه اين تحقيق گامي باشد به قدرت طرح ها و هنر اصيل ايراني و آغازي باشد بر رويكرد طراحان لباس امروز به ارزش هاي اصيل و فراموش شده اين نقوش سنتي.

مقدمه

كرمان، اين خطه خشك و گرم كه در طول تاريخ طولاني و پر حادثه خود سمبل و مظهر مقاومت در برابر تهاجم شناخته شده از حمله مغولها و تيموريان و تهاجم آقامحمدخان قاجار لطماتي سنگين ديده، كانون حفظ و نگهداري ميراث فرهنگ هنرهاي بومي نيز هست و هزاران سال است كه مردم سخت كوش و صب ور اين منطقه از كشورمان به موازات سايرفعاليتهاي اقتصادي و اجتماعي به تهيه و توليد انواع فراورده هاي صنايع دستي نيز مشغول اند و هر چند توانسته اند در زمينه پته دوزي، شالبافي و ترمه بافي شهرتي جهاني كسب كنند معهذا قالي دست بافت كرمان نيز داراي ويژگيهايي است كه آسان نمي توان از آن گذشت .

قالي بافي در كرمان پيشينه اي كهن دارد . استناد به مداركي از جمله (تاريخ عالم آراي عباسي ) و (سفرنامه شاردن ) نشان مي دهد كه در دوران صفويه به طور قطع كرمان يكي از مناطق مهم قالي بافي بوده و نمونه هاي بسيار زيباي قالي كرمان از آن دوران در موزه هاي سراسر دنيا پراكنده است. يكي از دلايل اهميت قالي پر آوازه كرمان تنوع كيفيت، ابعاد، اندازه و انواع بافته ها با كاربردهاي متنوع و فراواني نقش ها و طرح هاي جالب آن و استفاده از رنگهاي متنوعي است كه با يكديگر در تعادل كامل هستند . طراح كرماني هيچگاه خود را محدود در چند رنگ و نقش نكرده است . او هميشه سنت شكن بوده و با سرانگشت ماهر و تواناي خود همواره تخيلات نامحدود انساني را به درون فرش كشانيده است.

مهماني و لباس عصر

مهماني عصر به مهماني غير رسمي و دوستانه گفته مي شود كه در زمان مذكور برگزار مي شود، كه در اصطلاح عامه و امروزي به آن پارتي مي گويند. و شامل جشن تولدها و مهماني خانوادگي و غيره است . ديدارهاي دوستانه و مهماني سبك عصر ممكن است در طول ماه چندبار رخ دهند و برخي ديگر مانند مهماني شب و ديدارهاي رسمي هر چند ماه يك بار يا گاهي سالي يك بار پيش آيند. مهمترين نكته درباره لباس مورد استفاده در اينگونه مهماني ها رنگ شاد اين لباس ها و راحتي آ ن ها براي رقص است . در مورد نقوش لباس ها تكه اي كار كردن در قسمتي از لباس بسيار موسوم است . هماهنگي فرم لباس با بدن از ديگر نكات مهم در مورد اين لباس هاست.

درباره پارچه مورد استفاده مي توان گفت پارچه هاي اسپورت مثل كشباف ها، پارچه هاي ساتن و ابريشم و اصولا پارچه هايي كه جلا داشته باشند بيشتر مورد نظرند.

مدل لباس ها مدلي بين فانتزي و اسپورت است . اگر لباس به صورت دامن باشد دامن هاي كوتاه و ميدي، اگر لباس به صورت كت با شد، كت هاي كوتاه و تكه كاري شده، اگر به صورت تاپ و بلوز تك باشد، تاپ هاي كوتاه با يقه هاي نسبتا بازو اگر به صورت پيراهن باشد، پيراهن هايي كوتاه تا بالا زانو و يا مي تواند تا پايين زانو باشد و با آستين هايي كوتاه و يا حلقه اي مورد استفاده اند، كه نسبت به فصل مي تواند تغيير كند.

شکل 1- اتودهای خطی تایید شده

شکل 2- اتودهای رنگی تایید شده

شکل 3- اجرای کلی کارهای نهایی

روند اجراي كار عملي

موضوع كار عملي طراحي لباس عصر با استفاده از نقش و رنگ قالي دستبافت كرمان مي باشد. در ابتداي امر اطلاعات تئوري جمع آوري گرديد و تمام اطلاعات مربوط به قالي كرمان، نقش و رنگ به دست آمد.

عكس هايي از قالي كرمان جمع آوري گرديد و با استفاده از نوارهاي تزييني و پارچه هايي كه با طرح و نقش قالي هماهنگي داشتند و همچنين پارچه هايي كه از آنها براي دوخت لباس ها استفاده شد استوري برد تهيه گرديد، سپس بر مبناي استوري برد شروع به طراحي كرده و در رسيدن به طرح هاي جديد و نو ده ها اتود زده شد . سپس از ميان اتودهاي اوليه، اتودهاي نهايي تأييد شد .

سپس اتود رنگي زده و از ميان آن ها، اتودهاي رنگي نهايي تأييد شد . و براي دوخت آن ها مجموعه اي از پارچه هاي حرير، مخمل، ساتن، كرپ از شهرهاي كرمان، يزد و تهران جمع آوري و در نهايت هشت نمو نه از آن ها براي بيان جذابيت هاي قالي دستبافت كرمان در لباس برگزيده شد . و سعي بر آن شد كه رنگ هاي انتخابي لباس ها از رنگ هاي قالي دستبافت كرمان باشد، و از نقوش قالي كرمان براي طراحي و برش لباس ها استفاده شد.

دليل استفاده از قالي كرمان اين است كه از غناي با لايي در طرح و رنگ برخوردار مي باشد. استفاده از طرح هاي اصيل قالي كه قابليت و تنوع زيادي در طرح و رنگهاي شاد دارند، در روند طراحي كاملاً مد نظر بوده است.

براي داشتن لباس هايي زيبا و ايراني در راستايي جذابيت و زيبايي بانوان ايراني سعي بر آن شد، طرح هاي ارائه شود كه با سليقه ي بانوان مطابقت داشته و بتوان از طرح هاي قالي در طراحي لباس عصر استفاده كرد . بنابراين در كنار استفاده از تنوع بالاي پيچش نقوش سعي شده است در حد امكان رو به سادگي رفته و همچنين رنگ و بوي اصالت هنر قالي بافي كرمان حفظ گردد.

اجراي طرح ها

اجراي طرح يك

پارچه انتخاب شده از جنس كرپ به رنگ لاكي و ساتن طرح دار مي باشد، و از الگوي مولر براي دوخت لباس استفاده شده است .

در اين طرح سمت راست لباس به صورت دكلته است كه به حالت اريب (رومي) به طرف شانه چپ مي رود و حدود   3 سانتيمتر سرشانه و آستين كوتاه مي باشد . در قسمت كمر برشي افقي مي خورد كه از ساتن طرحدار براي دوخت اين قسمت استفاده شده است و از ساتن طرحدار همانند كمربندي از دكلته پشت راست به سمت جلو و به پهلو چپ مي رسد. و در قسمت پايين تنه دو لايه دامن بر روي هم است كه قسمت رويي از پارچه لاكي و برشي در جلو به صورت محرابي و لبه ي پايين دامن اريب به طرف درز پهلو به سمت پايين مي رود، دامن زيرين از پارچه ساتن طرح دار و به صورت خمره اي و تا بالاي زان و كه كوتاهتر از دامن رويي ميباشد دوخته شده است. برش هاي بالاتنه و جلو دامن از جزئیاتی كه در تصوير مشاهده میشود ايده گرفته شده است.

درخشندگي رنگ لاكي نشان هي قدرت اراده و عزم جزم براي موفقيت است.

شکل 4- اتود رنگی، دوخت نهایی و نمونه نقوش الهام گرفته  شده برای مدل شماره (1)

اجراي طرح دوم

پارچه انتخاب شده از جنس كرپ به رنگ لاكي و حرير گلدار مي باشد. از الگوي مولر براي دوخت لباس استفاده شده است.

در اين طرح سمت راست لباس آستين كيمونو كه بلندي آستين تا بالاي آرنج، و به صورت برشي كج به سمت چپ لباس و به زير سينه، و از آنجا به صورت منحني به پايين لباس مي رسد و لبه ي پايين لب اس به صورت مورب به پهلو مي رسد .

در قسمت راست به صورت دكلته برش دار است. يك قسمت برش از پارچه لاكي و قسمت وسط از حرير گلدار مخمل، راسته تا پايين دوخته شده است.

برش هاي لباس از ديتيل هايي كه در تصوير مشاهده مي شود ايده گرفته شده است.

درخشندگي رنگ لاكي نشان هي قدرت اراده و عزم جزم براي موفقيت است.

شکل 5- اتود رنگی، دوخت نهایی و نمونه نقوش الهام گرفته شده برای مدل شماره (2)

اجراي طرح سوم

پارچه انتخاب شده از حریر طرح دار زرد و حریر گلدار سرخابی با آستری مشکی می باشد. از الگوي مولر براي دوخت لباس  استفاده شده است .

در اين طرح قسمت بالاتنه به صورت دكلته و پارچه حرير زرد با آستري مشكي دوخته شده است . با برش در کمر قسمت پایین تنه با حریر گلدار سرخابی تقریبا به صورت لنگی و با انحنایی در برش سمت چپ دامن طراحی شده است. برش لبه بالای دکلته و دامن از جزئیاتی که در تصویر مشاهده می شود الهام گرفته شده است.

زرد از نظر روانشناسي شادترين رنگ طيف مي باشد، همراه با حس گرمي، خوش بيني و شادي . رنگ خاص قرمز به کار رفته نماينده ي صبورترين جنبة رنگ اصلي داغ و پر انرژي (قرمز) است.

شکل 6- اتود رنگی، دوخت نهایی و نمونه نقوش الهام گرفته شده برای مدل شماره (3)

اجراي طرح چهارم

پارچه انتخاب شده از حرير گلدار بنفش و كرپ به رنگ اٌكر مي باشد. از الگوي مولر براي دوخت لباس استفاده شده است.

اين مدل يقه فرنچ دارد و با برشي دكلته از پارچه حرير گلدار بنفش دوخته شده است و از زير برش دكلته تا پايين لباس از پارچه كرپ اٌكر استفاده شده است . برشي منحني عمودي در قسمت پايين تنه لباس استفاده شده است، و لباس به صورت آستين حلقه اي مي باشد. مدل يقه، برش بالاي سينه و برش منحني روي دامن از جزئیاتی كه در تصوير مشاهده میشود استخراج شده است.

كساني كه تٌنهاي زرد تيره را ترجيح مي دهند احتمالا به عزت نفس پايين دچار هستند.

شکل 7- اتود رنگی، دوخت نهایی و نمونه نقوش الهام گرفته شده برای مدل شماره (4)

اجراي طرح پنجم

پارچه انتخاب شد ه در اين لباس از دو رنگ كرپ، كرپ اٌكر و كرپ لاكي و پارچه گلدار مخمل مي باشد . از الگو مولر براي دوخت لباس استفاده شده است . در قسمت سمت راست برش پرنسسي از كرپ لاكي و در قسمت وسط از پارچه گلدار مخمل استفاده شده است و به صورت آستين حلقه اي است . در قسمت چپ از كرپ اٌكر مانند جزئیاتی كه در تصوير ديده مي شود برش خورده است . و در كمر اين مدل برشي اريب و از برش به پايين از پارچه كرپ لاكي استفاده شده است . پايين لباس به صورت پله اي از راست به چپ مي آيد و در قسمت چپ بلندتر و صاف مي باشد. برش هاي پيراهن الهام گرفته شده از ديتيل هايي كه در تصوير مشاهده مي شود مي باشد.

درخشندگي رنگ لاكي نشانه ي قدرت اراده و عزم جزم براي موفقيت است . و كساني كه تناليته هاي زرد تيره را ترجيح مي دهند احتمالا به عزت نفس پايين دچار هستند.

شکل 8- اتود رنگی، دوخت نهایی و نمونه نقوش الهام گرفته شده برای مدل شماره (5)

اجراي طرح ششم

پارچه انتخاب شده در اين لباس از حرير مشكي با گل هاي مخمل طلايي و كرپ مشكي مي باشد. از الگوي مولر براي دوخت لباس استفاده شده است .

سمت راست لباس به صورت آستين حلقه اي و با يقه ي منحني غير قرينه و سمت چپ لباس آستين كيمونو و با برشي اريب در قسمت كمر كه با پارچه كرپ مشكي دوخته شده شكل گرفته است. قسمت پايين تنه لباس از دو دامن بر روي هم تشكيل شده، كه قسمت رويي از پارچه حرير مشكي گلدار تهيه شده سمت چپ كوتاهتر است و به سمت راست كه بلندتر مي شود به صورت مواج برش خورده است . دامن زيرين دامن تنگ ساده مشكي مي باشد كه در كمر به هم دوخته شده اند. منبع الهام مدل يقه و بالاتنه و برش پايين دامن از جزئیاتی كه در تصوير مشاهده مي شود مي باشد.

سياه مقتدرترين و ترسناك ترين رنگ است كه مي تواند در صورت زياد مورد استفاده قرار گرفتن مهاجمانه ظاهر شود .

سياه به عنوان رنگي محافظه كار، جدي و بزرگ مورد توجه قرار مي گيرد. رنگ طلايي كسي را نشان مي دهد كه بيش از حد همه چيز را تحليل مي كند تا جايي كه براي خود فشار و استرس میآفريند.

شکل 9- اتود رنگی، دوخت نهایی و نمونه نقوش الهام گرفته شده برای مدل شماره (6)

اجراي طرح هفتم

پارچه انت خاب شده در اين لباس از حرير طرحدار رنگي و كرپ زيتوني مي باشد . از الگوي مولر براي دوخت لباس استفاده شده است .

سمت راست لباس به صورت دكلته از پارچه كرپ زيتوني و سمت چپ لباس از حرير طرحدار مي باشد، كه به صورت آستين حلقه اي و با برش منحني به سمت راست و به زير سينه مي رسد. سمت چپ با برشي پرنسسي و كوتاهتر و از جنس كرپ زيتوني به صورت دراپه، به شيوه مولاژ دوخته شده است . برش هاي لباس و همينطور قسمت دراپه ملهم از جزئیاتی كه در تصوير مشاهده مي شود مي باشد.

سبز زيتوني شخصيت در تحمل مشكلات، درس گرفتن از آن ها و انساني بهتر شدن را نيز نشان مي دهد.

شکل 10- اتود رنگی، دوخت نهایی و نمونه نقوش الهام گرفته شده برای مدل شماره (7)

اجراي طرح هشتم

پارچه انتخاب شده در اين لباس از كرپ لاكي و پارچه زري و با گل هايي به رنگ لاكي مي باشد . از الگوي مولر براي دوخت لباس استفاده شده است .

در اين لباس از الگوي قرينه استفاده شده است . آستين كوتاه و با برشي منحني در يقه كه به صورت راسته به سمت پايين لباس مي آيد. پايين لباس از زير زانو به سمت بالاتر به پهلو مي رود و در وسط از پارچه زري استفاده شده است . اين قسمت كوتاهتر و تا بالاي زانو مي باشد. مدل يقه و برشهاي لباس و همينطور اريب بودن پايين دامن از جزئیاتی كه در تصوير مشاهده مي شود ايده گرفته شده است.

درخشندگي رنگ لاكي نشانه ي قدرت اراده و عزم جزم براي موفقيت است . رنگ طلايي كسي را نشان مي دهد كه بيش از حد همه چيز را تحليل مي كند تا جايي كه براي خود فشار و استرس مي آفريند.

شکل 11- اتود رنگی، دوخت نهایی و نمونه نقوش الهام گرفته شده برای مدل شماره (8)

نتيجه گيري

سنت ها و آداب و رسوم يك ملت سند هويت و اصالت آن ملت است . يك قوم بدون حفظ اسناد هويت، زنده نيست .

حفظ اين سنت ها و آداب و رسوم در زمان هجوم فرهنگ هاي بيگانه از وظايف اصلي هر قوم و ملت است و بايد در نگهداري و پاسداري از اين اصالت ها كمال كوشش و تلاش را بكار بندد . قالي بافي اين هنر ارزشمند با وجود آن همه ظرافت و زيبايي آن چنان كه بايد و شايد در بازارهاي جهاني جايش كمرنگ شده و با پيدايش طرح هاي جديد و صنعت ماشيني شدن اين هنر ارزشمند و اصيل در آينده هاي نزديك به دست فراموشي سپرده خواهد شد . از طرفي توجه بيش از حد به جنبه اقتصادي و تجاري اين صنعت و بكارگيري ابزار نامرغوب و از طرف ديگ ر افت كيفيت بافت نيز بي تاثير بر منزوي شدن اين صنعت ظريف نبوده است و بايد در حفظ و نگهداري اين هنر اصيل و زيبا كوشيد .

در اين تحقيق با بررسي نقش و رنگ قالي دستبافت كرمان دريافتيم كه قاليهاي كرمان از غناي بالايي در طرح و رنگ و از ظرافت و زيباي خاصي برخوردار است و براي استفاده در طراحي لباس عصر بسيار مناسب است . در اين مقاله سعي شد كه از اين خصوصيات به ويژه رنگ، نقش، فرم و پيچش در طراحي لباس و انتخاب پارچه استفاده شود . استفاده از طرح هاي اصيل قالي كه قابليت و تنوع زيادي در طرح و رنگ هاي شاد دارند، در روند طراحي كاملاً مد نظر بوده است . بنابراين در كنار استفاده از تنوع بالاي پيچش نقوش سعي شده است در حد امكان رو به سادگي رفته و همچنين رنگ و بوي اصالت هنر قالي بافي كرمان حفظ گردد.

منابع

1. آذرپاد، حسين، حشمتي، فضل ا…، 1372 ، فرشنامه ايران، موسسه اطلاعات و تحقيقات فرهنگي.
2. ادواردز، سيسيل، 1382 ، قالي ايران، ترجمه مهين دخت صبا، انجمن دوستداران كتاب ايران.
3. پور بهمن، فريدون، 1386 ، پوشاك در ايران باستان، ترجمه هاجر ضياء، سيكاوردي، مؤسسه انتشارات اميركبير، چاپ
اول.
4. ترنر، روت، كاكس، ويل، 1372 ، تاريخ لباس، ترجمه شيرين بزرگمهر، چاپ اول، انتشارات توس.
5. جزوه سازمان صنايع دستي و ميراث فرهنگي، 1374 ، استان كرمان.
6. رنج دوست، شبنم، 1387 ، تاريخ لباس ايران، مؤسسه انتشاراتي جمال هنر، چاپ اول.
7. ژوله، تورج، 1381 ، پژوهشي در فرش ايران، انتشارات يساولي.
8. ساتن، تينا، ولان، بريدام، 1387 ، هارموني رنگ، انتشارات مارليك، ترجمه مريم معدني، چاپ اول.
9. شي جي وا، هيداكي، 1377 ، همنشيني رنگ ها، ترجمه فريال دهدشتي شاهرخ، چاپ زلال، چاپ اول.
10 . قلمكاري، احمد، 1389 ، هنر فرش ايران، چاپ اول، چاپخانه فجر.
11 . لوشر، ماكس، 1373 ، روان شناسي رنگ ها، ترجمه از ويدا ابي زاده، انتشارات درسا.
12 . متين، پيمان، 1383 ، پوشاك ايرانيان، دفتر پژوهش هاي فرهنگي.
13 . نصيري، محمدجواد، 1389 ، فرش ايران، ناشر فرهنگسراي مير دشتي.
14 . ولسلي تايلور، جاناتان دي، 1387 ، روانشناسي رنگ (رنگ درماني)، مترجم مهدي گنبي، چاپد دوم، ناشر ساوالان.
15 . يساولي، جواد، 1375 ، مقدمه اي بر شناخت قالي ايران، فرهنگسراي يساولي.

مرضيه سپهري زرندي 1، نوشين صفي ياري 1، مريم محبوبي 1
-1 دانشگاه آزاد اسلامي، واحد يزد، دانشكده هنر، گروه طراحي پارچه و لباس، يزد، ايران

منبع : شماره 24 مجله کهن