فرش دستباف ایران قربانی سیاست‌زدگی شد

در چند دهه اخیر، صنعت فرش دستباف ایران که همواره یکی از نمادهای فرهنگی و اقتصادی کشور بوده، دچار افولی چشم‌گیر شده است. این صنعت که زمانی جایگاهی ممتاز در بازارهای داخلی و بین‌المللی داشت، امروز با چالش‌های متعددی دست‌وپنجه نرم می‌کند.

یکی از مهم‌ترین دلایل این افول، ورود رقابت‌های سیاسی به بطن صنعت فرش در سال‌های پس از انقلاب است. جریان‌هایی که با برخی گروه‌های سیاسی مخالف بودند، با تصور اینکه درآمدهای کلان صنعت فرش در اختیار جناح رقیب قرار دارد، عملاً با وضع قوانین محدودکننده و اعمال فشار، به تضعیف آن پرداختند. این روند باعث شد صادرات فرش که در دهه هفتاد به رقمی بین ۱.۵ تا ۲ میلیارد دلار می‌رسید، در سال‌های اخیر به حدود ۴۰ میلیون دلار سقوط کند.

در آن دوره، بیش از پنج میلیون نفر به‌طور مستقیم و غیرمستقیم در این صنعت فعالیت می‌کردند، اما امروز بسیاری از استادکاران و بافندگان ایرانی به کشورهای رقیب مانند هند، پاکستان، مالزی، اندونزی و چین مهاجرت کرده‌اند. این کشورها اکنون بخشی از بازارهایی را در اختیار گرفته‌اند که زمانی به فرش ایرانی تعلق داشت.

ورود فرش ماشینی و عقب‌ماندن صنعت فرش دستباف از نوآوری‌های جهانی نیز بر این روند نزولی دامن زده است. با وجود اینکه فرش ماشینی تا ۷۰ درصد وابسته به واردات است، فرش دستباف تنها ۱۵ درصد ارزبری دارد؛ با این حال توجه کافی به آن نشده و از ظرفیت‌های اقتصادی و فرهنگی این هنر ملی به درستی استفاده نشده است.

در کنار این مسائل، ضعف در سیاست‌گذاری‌های اقتصادی و نبود مشارکت مؤثر بخش خصوصی در تصمیم‌گیری‌ها نیز مزید بر علت شده است. هرچند تلاش‌هایی برای جلب مشارکت اتحادیه‌ها و تعاونی‌ها در شورای عالی فرش صورت گرفته، اما هنوز برخی جریان‌ها در برابر واگذاری امور اقتصادی به بخش خصوصی مقاومت می‌کنند.

با این وجود، فرش ایرانی همچنان از اصالت، شهرت جهانی و وجهه هنری قابل‌توجهی برخوردار است. با برنامه‌ریزی دقیق، استفاده از ظرفیت‌های بخش خصوصی و حمایت از تولیدکنندگان، می‌توان این صنعت را در بازارهای داخلی و جهانی احیا کرد.

برای مشاهده جدیدترین اخبار صفحه اینستاگرام مجله نساجی کهن را دنبال کنید.