گفتگو با آقای مسعود شابختی، مدیرعامل شرکت جامه بافت
حمایت از تولید، جایگزین واردات بی‌رویه شود
به عنوان اولین سوال لطفا سوابق تحصیلی و شغلی‌تان را برای خوانندگان مجله معرفی بفرمایید.
من متولد سال ۱۳۳۲ و دانش‌آموخته دانشگاه شیراز فعلی در رشته آگرونومی در سال ۵۶ هستم و از سال ۵۹ در زمینه نساجی فعالیت می‌کنم. فعالیت من در زمینه نساجی برمی‌گردد به سابقه کاری مرحوم پدرم که از سالها قبل تصفیه‌خانه پنبه داشت.
همین باعث شد من به نساجی گرایش پیدا کنم و فعالیتم را شروع کنم. شرکت جامه‌بافت که در زمینه بافت کشباف البسه و دوخت فعال است از سال ۶۲ تاسیس شد و از سال ۶۸ شروع به صادرات کرد. ابتدا به تعدادی از کشورهای اروپایی صادرات انجام می‌شد ولی در نهایت در آلمان متمرکز شد. در حال حاضر در شهر دوسلدولف نمایندگی پخش لباس گرم را داریم.
در کنار تولید پوشاک، برای تکمیل کار بافت و دوخت در امر رنگرزی فعال شدیم و شرکت نازرنگ که در امر رنگرزی با سیستم کنداین فعال است، از سال ۸۰ شروع به کار کرد. الان هم به حد خود توسعه پیدا کرده و انواع نخهای مخلوط، پنبه، اکریلیک، پشم و غیره را هم برای خودمان و هم برای همکاران دیگری که نیاز دارند، رنگرزی می‌کنیم. در همین راستا کار رنگرزی را توسعه دادیم و در سال ۹۱ واحد لیاپود را که چند سالی فعالیت نداشت، در زمینه رنگرزی نخهای پلی‌استر در شهر قزوین راه‌اندازی کردیم. بنده در شرکت نازرنگ رییس هیئت مدیره هستم و در شرکت لیاپود که در زمینه رنگرزی نخهای پلی‌استر – علی‌الخصوص برای فرش ماشینی و لباس – فعال است، عضو هیئت مدیره هستم.
در مورد شرکت جامه‌بافت نیز با توجه به مشکلات موجود برای تامین ارز، صادراتمان به کشورهای همجوار محدود شده است و با ظرفیت کامل مشغول تولید لباس در سایزهای مختلف اعم از بچگانه، زنانه و مردانه هستیم.
چه تعداد نیروی انسانی در شرکتهایی که فرمودید، مشغول به کار هستند؟
در حال حاضر در شرکت جامه‌بافت به شکل مستقیم ۳۵ نفر در بخش بافت و دوخت فعال هستند و به شکل غیرمستقیم و در بخشهایی که کار برون‌سپاری می‌شود حدود ۵۰ نفر درگیر هستند. در شرکت نازرنگ نیز ۳۰ نفر مشغول به کارند و در شرکت لیاپود هم که به تازگی راه‌اندازی مجدد شده، ۱۵ نفر کار می‌کنند.
آیا در شرکت جامه‌بافت محصولات متناسب با سفارش مشتری تولید می‌شود یا صرفا پوشاک خاصی تولید می‌گردد؟
در شرکت جامه‌بافت ما برای تولیدات محدودیت داریم چراکه تولید هر محصول تخصص ویژه‌ای نیاز دارد. عمده تولیدات ما از نخ ۱۰۰ درصد پنبه است که خودمان آن را رنگ می‌کنیم. محدودیت ما هم در مورد مواد اولیه است که بخشی از آن وارداتی است. تا آنجایی که بتوانیم این مواد را وارد می‌کنیم ولی امکان دارد بخشی از آن را نتوانیم وارد کنیم. با این حال سعی می‌کنیم در روش خاصی که داریم در خطوط تولید مشخصی به شکل تخصصی فعالیت کنیم تا اجناس با کیفیت عالی به مشتریان ارائه شود.
هم‌اکنون پرتیراژترین و پرفروش‌ترین محصول تولیدی شرکت جامه‌بافت چیست؟
پرتیراژترین محصول ما در سال ۹۲ لباس گرم بچگانه با ترکیب نخ ۱۰۰ درصد پنبه بوده است.
نحوه عرضه و فروش محصولات شرکت به چه صورت است؟
ما فقط بر مبنای سفارشاتی که از قبل دریافت می‌کنیم، برای خریداران عمده تولید می‌کنیم و عرضه به صورت خردهفروشی نداریم.
چرا فقط به شکل عمده‌فروشی کار می‌کنید؟
ببینید عالم خردهفروشی در ایران بسیار پرزحمت و پرهزینه است. در هیچ کجای دنیا هزینه فروشگاه‌داری مثل ایران نیست. چرا؟ به این دلیل که املاک تجاری قیمت فوق‌العاده سرسام‌آوری دارند. همچنین اداره امور بازرگانی یا فروشگاه پیچیدگی‌های خاصی دارد که نیروی خاص و سرمایه بالایی را می‌طلبد.
به همین دلیل علیرغم میل باطنی هنوز نتوانسته‌ایم وارد عالم خردهفروشی و تک‌فروشی در حوزه لباس شویم. مطلب دیگر این است که جنس محصولات تولیدی ما برای فصل ویژه‌ای از سال یعنی پاییز و زمستان مناسب است و تولیدات ما فصل تابستان را در برنمی‌گیرد؛ همین مسئله عامل دیگری برای عدم حرکت به سمت خردهفروشی است.
الان نمایندگی‌ها محصولات شما را به چه نحوی عرضه می‌کنند؟
آنها هم مشخصا در فروشگاههای خود عرضه می‌کنند. الان ما در آلماتی قزاقستان در حال تاسیس فروشگاه هستیم و به این کشور صادرات داریم. اخیرا هم در آنجا نمایشگاهی برگزار شد که ما هم در آن غرفه داشتیم. همچنین در آلمان به شکل پخش عمده فعالیت داریم به این صورت که بوتیک‌داران محصولات ما را می‌خرند و در آنجا پخش می‌کنند. همچنین کشورها و شهرهای همسایه مثل اربیل عراق که یک منطقه سردسیر است و کشورهای آسیای‌میانه از ما خرید می‌کنند و مشخصا در فروشگاههایشان ارائه می‌دهند.
آیا نمایندگی شما در دوسلدولف فقط مختص ایرانیان مقیم آنجاست و یا خود آلمانی‌ها هم از محصولات شما خرید می‌کنند؟
خیر. در آنجا ۲۰۰۰ بوتیک خریدار اجناس ما هستند و تمام مردم آنجا – چه آلمانی و چه ایرانی – محصولات ما را خریداری می‌کنند.
از نظر قیمتی محصولات برای چه قشری از جامعه تعریف شده است؟
قشر متوسط.
شرکت جامه‌بافت از سال ۶۲ یعنی نزدیک به ۳۰ سال است که فعالیت می‌کند. روند حرکتی شرکت در این مدت به چه صورت بوده است؟
ابتدا شرکت جامه‌بافت هم در زمینه گردبافی فعالیت داشت و هم کشبافی. اما وقتی که شرکت جهت صادراتی گرفت ما دیدیم محصولات کشباف تقاضای بیشتری در بازارهای خارجی دارند و به همین دلیل، بخش کشباف را در چند مرحله توسعه دادیم به طوری که تعداد ماشینهای کشباف شرکت، از ۴ ماشین در گذشته، اکنون به ۲۰ ماشین رسیده است.
از نظر فروش و سودآوری چه تغییراتی در این سالها داشته‌اید و اوج و فرود کار شما به چه صورت بوده است؟
مسلما ما هم مجزا از بحرانهای اقتصادی کشور و منطقه نیستیم و بحرانهایی که حادث می‌شوند، ما را هم گرفتار می‌کند.
مهمترین پارامترهایی که فراز و فرود فعالیت کاری شما دخیل بوده‌اند، چه مواردی هستند؟
ثبات سیاستهای اقتصادی دولت در کار ما خیلی موثر است چراکه باعث می‌شود بتوانیم درست برنامه‌ریزی کنیم. خود قیمت ارز نیز در این زمینه موثر است. وقتی که در ۱۰ تا ۱۵ سال گذشته قیمت ارز ثابت شد، بزرگترین ضربه را به واحدهای تولیدی وارد کرد. چراکه هزینه‌های تولید به شکل مداوم و واقعی افزایش پیدا می‌کرد ولی قیمت ارز به شکل تصنعی توسط بانک مرکزی و سیاستهای اقتصادی دولت ثابت نگه داشته شده بود. این نوعی یارانه دادن به تولیدکنندگان خارجی و گرفتن فرصت از تولیدکنندگان داخلی بود و در نتیجه کفه ترازو همواره به سمت تولیدکنندگان خارجی مثل چین و ترکیه سنگینی می‌کرد.
موضوع نقدینگی و نرخ تسهیلات بانکی نیز در امر تولید بسیار تاثیرگذار هستند. اما مهمترین موضوع، سیاستهای اقتصادی کشور در مورد واحدهای تولیدی است. مدیران واحدهای تولیدی همواره تمایل دارند برنامه‌های درازمدتی برای کار خود تعریف کنند ولی الان با وضعیتی که پیش آمده هیچ کس قادر نیست برای دو سه ماه آینده خود برنامه بریزد چراکه جهت‌گیری‌ها نامشخص است، برنامه‌ها نامعلوم است و اکثر مدیران به شکل روزآمد کار می‌کنند. این مسئله نیز ضربه سنگینی به بخش تولید می‌زند.
هم‌اکنون چه مقدار از مواد اولیه مورد نیاز شما داخلی است و چه مقدار وارد می‌شود؟
خودتان استحضار دارید عمده مصرف ما نخ پنبه است. اگر استحصال پنبه در ۱۰-۱۵ سال پیش ۱۵۰ هزار تن بود الان طبق آمار رسمی ۳۰ هزار تن است، در حالی که نیاز بازار ۱۵۰ هزار تن است. طبیعتا در چنین شرایطی اولین چیزی که وارد می‌شود الیاف پنبه است که از کشورهای آسیای‌میانه تامین می‌گردد. سپس این الیاف تبدیل به نخ می‌شود.
الان واحدهای خوبی برای تولید نخهای پنبه‌ای داریم که با کشورهای دیگر قابل رقابت هستند. ما برای محصولات خودمان به جای واردات از واحدهای داخلی استفاده می‌کنیم چراکه کیفیت بالاتری دارند هرچند قیمتشان مقداری از نمونه خارجی گران‌تر است. ضمن اینکه امر رنگرزی و بافت و دوخت نخ نیز در واحدهای خودمان انجام می‌شود.
در حال حاضر عمده نیاز وارداتی شما که ارزبری دارد، در کدام بخش است؟
نیاز وارداتی ما بیشتر مربوط به ماشین‌آلات و قطعات یدکی و کمتر در حوزه تامین مواد اولیه است. اگر در سالهای پیش ۷۰ یا ۱۰۰ درصد برخی مواد اولیه خود را وارد می‌کردیم الان به کمتر از ۴۰ درصد رسیده است.
در حال حاضر به دلیل افزایش نرخ ارز وضعیت واحدهای پوشاک بهتر شده است. آیا خود شما این وضعیت را حس کرده‌اید و این شرایط را پایدار می‌دانید؟
به نظر نمی‌رسد قیمت ارز از حالت طبیعی بیشتر افزایش پیدا کرده باشد و حتی می‌توان گفت تا حدودی به حالت عادی رسیده است چراکه همانطور که گفتم در ۱۵ سال قبل به شکل تصنعی ثابت باقی مانده بود. همه ما می‌دانیم پول ملی هر کشور بر اساس یک معادل ریاضی خاصی محاسبه می‌شود و بستگی کامل به تورم آن کشور و ارز پایه دارد. این معادله در ۱۵ سال گذشته در اقتصاد ایران رعایت نشد. هرسال ما بین ۱۰ تا ۱۵ درصد و حتی ۲۵ درصد تورم در کالاهای مصرفی داشتیم ولی در بخش ارز این تورم نهایتا به ۵ درصد می‌رسید و دولتمردان، سیاست‌گذاران یا مسئولان بانک مرکزی اجازه افزایش ارز را به شکل سالم و متناسب با دیگر کالاها نمی‌دادند.
این یک فشار تصنعی روی ارز بود که وقتی اکنون برداشته شده، قیمت ارز به تدریج قیمت واقعی خود را پیدا می‌کند. بنده دخالت بانک مرکزی یا سیاست‌گذاران اقتصادی را در امر ثابت گذاشتن قیمت ارز یک سیاست اشتباه می‌دانم و معتقدم باید اجازه داد همانطورکه کالاهای دیگر از تورم تاثیر می‌پذیرند ارز هم تاثیر بپذیرد؛ به طوری که نه فشار بیش از حد به مصرف‌کننده وارد شود و نه به تولیدکننده.
آیا بهبود صنعت پوشاک را پایدار می‌دانید؟
همه موارد بستگی به سیاست‌گذاری مسئولان اقتصادی دارد. ما زمانی می‌توانیم آینده را خوب ببینیم که سیاست‌گذاری مسئولان از ثبات برخوردار باشد. بزرگترین نقیصه ما صدور بخشنامه‌های متعدد و متنوع در سالهای گذشته بوده که باعث شده هیچکس تکلیف خود را نداند. من امیدوارم با سیستم جدید و مسئولانی که سر کار آمده‌اند، از یک برنامه نسبتا مدون و نسبتا پایداری در بخش صنعت برخوردار باشیم.
با توجه به نزدیک به ۳۰ سال فعالیت در صنعت پوشاک چه سیاستی را در این بخش پیشنهاد می‌کنید تا هم این صنعت پایدار باشد و هم مردم به سمت خرید پوشاک داخلی سوق پیدا کنند؟
اگر یک تولیدکننده می‌خواهد اقبال مردم را داشته باشد باید نسبت به کیفیت محصولاتش تعهد داشته باشد و مواد اولیه باکیفیت مصرف کند. همچنین باید بتواند سلایق جامعه را تشخیص داده و خود را در مسیر این سلایق قرار دهد. اگر این موارد محقق شوند مسلما مردم به سمت آن تولیدکننده روی می‌آورند. برای توسعه صنعت پوشاک نیز نیاز به توجه سیاست‌گذاران و مسئولان اقتصادی وجود دارد و مسئولان امر باید به تولید رویکرد مثبتی داشته باشند.
متاسفانه در ۸ سال گذشته مهمترین سیاست دولتمردان این بود که می‌خواستند با واردات جلوی تورم را بگیرند که در هیچ جای دنیا این اتفاق در درازمدت نمی‌افتد هرچند ممکن است در یک یا ۶ ماه بتوان تورم را با واردات مهار کرد. قطعا اگر سیاست‌گذاران، سیاستهای اقتصادی صحیحی داشته باشند امر تولید بهتر انجام خواهد شد.
نقش طراحی در صنعت پوشاک چه میزان است و آیا شرکت جامه‌بافت واحد مجزایی برای طراحی دارد؟
بله. ما در شرکت جامه‌بافت در بخش طراحی لباس حوزه مجزایی داریم. رشته کشباف علاوه بر طراحی، بخش نقشه‌زنی هم دارد چراکه کارها به شکل پارچه نیست و یک بخش عمده از کار در مرحله بافت انجام می‌گیرد. در واقع کار به شکل قواره پیش و پشت آستین از ماشینها بیرون می‌آید و باید همه چیز آن مشخص باشد. همچنین چند نوع ماشین طراحی داریم که از طریق آنها نقشه روی سی‌دی منتقل شده و از آنجا برای بافت به ماشین منتقل می‌شود. به علاوه کلکسیونهای مجزایی برای مشتریان مختلف و فصول مختلف داریم که متناسب با رنگ‌بندی سال و سنین مختلف طراحی شده است.
اگر مشتریان مختلف چارتهای سایزبندی مشخصی داشته باشند بر اساس سفارشی که می‌دهند برایشان تولید می‌کنیم ولی اگر نداشته باشند شرکت ما چارتهای همگانیِ جهانی را در اختیار دارد که بر اساس آن، به مشتریان پیشنهاد می‌شود و پس از انتخاب مشتری، بر مبنای آن تولید می‌شود؛ به ویژه که مناطق مختلف دنیا سایزبندی مختلفی دارند. عمده طرحهای ما هم داخلی است و با فکر طراحان خودمان به وجود می‌آید. با این حال، این بخش تافته جدابافته از دنیا نیست و ما با حضور در نمایشگاههای مختلف از مدلهای روزی که در دنیا مطرح است الگوگیری می‌کنیم.
حوزه بازاریابی و تبلیغات چه میزان در موفقیت بخش پوشاک دخیل است. به طور مثال جشنواره برندهای پوشاک که در سال گذشته برگزار شد چقدر در کار شما تاثیرگذار بوده است؟
جشنواره پوشاکی که در سال گذشته در محل نمایشگاههای بین‌المللی برگزار شد یک اتفاق بزرگ در بخش پوشاک بود. امسال هم قرار است در بهمن ماه برگزار شود. این رویداد و رویدادهای مشابه، ابزارهای بسیار خوبی برای واحدهای تولیدکننده و مصرف‌کننده هستند تا در چنین فضاهایی یکدیگر را بهتر شناخته و با هم نشست داشته باشند و بتوانند همکاری‌های مشخصی را با هم شروع کنند.
حتی مصرف‌کنندگان خارجی را هم می‌توان از طریق این نمایشگاهها جذب کرد. مثلا در سال گذشته چند نفر از کشورهای همسایه از غرفه ما بازدید کردند و در چند مورد هم توانستیم مراودات و همکاری‌هایی را شروع کنیم.
با توجه به ظرفیتهای صنعت پوشاک کشور مثل شرکت جامه‌بافت، چه روشهایی را برای شناساندن این ظرفیتها در داخل کشور و همچنین در کشورهای خارجی پیشنهاد می‌کنید؟
واقعیت این است که الان خود شرکتها با حضور در نمایشگاههای منطقه‌ای دست به کار شده‌اند. همانطور که عرض کردم ما درست دوهفته پیش [زمان انجام مصاحبه] در نمایشگاه آلماتی قزاقستان با هزینه بسیار بالایی غرفه گرفتیم و فعالیت کردیم. طبیعتا هر واحدی با حضور در نمایشگاههای منطقه‌ای و داخلی و تبلیغات در رسانه‌های داخلی، می‌تواند خود را به مشتریان و مصرف‌کنندگان معرفی کند.
نقش تشکلهایی مثل اتحادیه تولید و صادرات نساجی و پوشاک را چطور ارزیابی می‌کنید و به نظر شما رسالت تشکلهای اینچنینی چه باید باشد؟
من خودم عضو هیئت مدیره اتحادیه تولید و صادرات نساجی و پوشاک هستم. مشخصا این اتحادیه برای تولیدکنندگان و واحدهای تولیدی محل گردهمایی و محفلی است که می‌تواند سیاستهای و سمت و سوی صنعت نساجی و پوشک کشور را تا حدودی مشخص کند. تشکلها می‌توانند کمک بسیار قابل‌توجهی به واحدهای تولیدی در زمینه‌های مختلف – چه در بحث ارتباط با دولت، چه مسائل اقتصادی خود واحدها و چه حل و فصل مشکلات آنها – انجام دهند. همچنین راهنمایی‌هایی که توسط این اتحادیه به واحدهای تولیدی می‌شود و دخالتهایی که این تشکل می‌تواند در سیاستهای کلان صنعت نساجی و پوشاک داشته باشد، می‌تواند بسیار تاثیرگذار باشد.
ما از طریق اتحادیه تولید و صادرات نساجی و پوشاک، با دفتر نساجی و پوشاک وزارت صنعت، معدن و تجارت تعاملات و جلسات مختلفی برای حل مشکلات واحدهای تولیدی داریم. همچنین نشستهایی با گمرک ایران و وزارت امور اقتصادی و دارایی برای ضریبهای مالیاتی برگزار کرده‌ایم. قطعا این جلسات برای باز شدن هرچه بیشتر راه برای تولیدکنندگان نساجی و پوشاک موثر است.
به نظر شما تفاوت ما با کشورهایی مثل ترکیه، چین و هند در صنعت پوشاک چیست و چرا از آنها فاصله گرفته‌ایم؟
در این کشورها یک اراده قوی در دولتمردان وجود دارد و مسئولان آنها نیاز شدیدی می‌بینند که کشورشان مثلا در زمینه نساجی و پوشاک رو به جلو حرکت کند. سیاست‌گذاری‌های صحیح و پشتیبانی دقیق سیاست‌گذاران اقتصادی باعث می‌شود یک بخش از اقتصاد رشد پیدا کند. متاسفانه در کشور ما مسائل اقتصادی به پارامترهایی از مسائل سیاستی تبدیل شده‌اند و دقیقا به شرایط سیاسی بستگی دارند.
با یک نطق، خطابه یا مذاکره ممکن است اقتصاد ما بالا و پایین شود که این، ضررهای جبران‌ناپذیری به اقتصاد ما وارد می‌کند و همواره در دو سه دهه اخیر، مشکلاتی که داشته‌ایم در این عرصه بوده است. شما اکنون می‌بینید تحریمها، مشکلات نقل و انتقال ارز و … چه تبعاتی برای اقتصاد کشور داشته‌اند.
عده‌ای معتقدند اگر صادرات را از کشور ترکیه می‌گرفتند، صنعت نساجی و پوشاک این کشور پیشرفتی نداشت. نظر شما در این زمینه چیست و به طور کلی داشتن صادرات و مراودات بین‌المللی چقدر در پیشرفت یک صنعت دخیل است؟
قطعا یکی از بزرگترین بخشهای صنعت در هر کشور، اشتراکی است که در امر سرمایه‌گذاری، تجارت و بازرگانی با دیگر کشورها دارد. متاسفانه به دلیل برخی از مشکلات سیاسی، سرمایه‌گذاران خارجی روی خوش زیادی برای حضور در ایران نشان نمی‌دهند.
به عنوان یک تولیدکننده، چه درخواستها و مطالباتی از مسئولان دولت جدید دارید؟
مطالباتی که بنده یا هر صنعتگری دیگری دارد این است که ثبات در سیاست‌گذاری در کشور وجود داشته باشد. مسئولان کشور باید نگاهشان را به تولید نسبت به ۸ سال گذشته عوض کنند. در ۸ سال گذشته دولت به جای اینکه نگاه بلندمدت به تولید داشته باشد، نگاه کوتاه‌مدت به تجارت و واردات داشت و عمده مشکلات را می‌خواست از طریق واردات حل کند.
این سیاست در درازمدت به هیچ وجه جوابگو نیست. من امیدوارم مسئولان دولت جدید نگاه عمیق‌تری به مسائل و مشکلات کشور داشته باشند و بتوانند به شکل ریشه‌ای مشکلات بخش تولید و اقتصاد مملکت را بررسی کرده، راه‌حلهای منطقی برای آنها ارائه کنند.
برنامه آینده شرکت جامه‌بافت چیست و به طور کلی چشم‌انداز فعالیت خودتان و صنعت پوشاک را چطور ارزیابی می‌کنید؟
برنامه شرکت جامه‌بافت همانند سالهای گذشته، در امر تولید و توسعه بخش پوشاک است و امیدواریم بتوانیم ظرفیت فعلی شرکت را توسعه بدهیم. دیدگاه من در مورد چشم‌انداز صنعت پوشاک با توجه به نیازی که کشورمان به این بخش دارد، مثبت است و امیدوارم صنایع نساجی و پوشاک بتوانند جایگاه واقعی خود در این کشور پیدا کنند.
در پایان اگر نکته باقی مانده، بفرمایید.
بزرگترین نیاز واحدهای تولیدی این است که مسئولان در امر سیاست‌گذاری در بخش صنعت و تولید، رویکرد جدیدی اتخاد کنند و ارزش و بهای کافی به بخش صنعت بدهند. امیدوارم مسئولان کشور مشکلات موجود را با اقبال و رویکرد جدید به تولید حل کنند نه با واردات بی‌رویه چراکه این موضوع عملی نیست.
