معمای دفاع از قیمت بالای ارز

معمای دفاع رئیس‌کل بانک مرکزی از قیمت‌های جاری ارز در بازار متکی به یک سیاست واقع بینانه و روشن است که قصد ندارد با ساده اندیشی و رفع موقت مشکل امروز با اتکا به دارایی‌های ارزی معضلات بزرگتری را بردوش جامعه و مردم سوار کند.

ولی الله سیف رئیس کل بانک مرکزی دیروز در اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی ایران در جمع فعالان بخش خصوصی اعلام کرد که نرخ ارز نباید کاهش یابد و قیمت نرخ ارز (دلار) در بازار به کف رسیده و بعید است بیش از این(۲۹۵۰ تومان) پایین بیاید. این اظهارات برای بسیاری غیر منتظره بود و شاید برخی که انتظار داشتند با شکل گیری دولت جدید قیمت ارز کاهش یابد از شنیدن این سخنان متعجب شدند.

موج اخیر افزایش قیمت ارز در کشور اواخر کار دولت دهم و در ظاهر به شکلی غیر منتظره رخداد. معضلاتی که این مسئله برای اقتصاد کشور بوجود آورد قابل تصور نیست. شک و فشار ناشی از این رویداد اقشار ضعیف جامعه را بیش از پیش تحت فشار قرار داد و سطح رفاه جامعه را کاهش داد.

این رویداد ناشی از یک رویداد غیر منتظره نبود بلکه ناشی از سیاست‌هایی بود که دولت بکار گرفته بود و همین سیاست ها موجب بروز تورم در اقتصاد کشور شد و همه کالاها تحت تاثیر این سیاست ها با افزایش قیمت مواجه شد و در نهایت این افزایش قیمت در قیمت های ارز هم نمودار شد. تورم در اقتصاد کشور ما یک بیماری کهنه است و ریشه در عوامل مختلف ساختاری دارد.

در همه سال ها در موارد متعدد شاهد بوده‌ایم که دولت برای تامین برخی نیاز های داخلی با فروش ارز یا چاپ اسکناس روی آورده و به آثار آن در اقتصاد توجه نکرده است. این سیاست ها موجب بروز تورم در اقتصاد می شود اما دولت های مختلف گذشته هر یک به میزانی به این سیاست ها روی آوردند و در نهایت به اتکا درآمدهای نفتی اجازه ندادند که این سیاست‌ها آثار خود را در نرخ ارز نشان دهند.

در دو سال گشته هم شرایط مشا‌بهی رخ داد اما دولت بیش از گذشته به انتشار پول و استفاده از منابع ارزی روی آورد. این امر با وجود تحریم های ارزی موجب شد که در مقطعی از سال امکان انتقال ارز تحت تاثیر تحریم ها ممکن نشود و این شرایط به ناگهان شرایط انفجاری در قیمت ارز بوجود آورد. در واقع فشارهای تورمی انباشته که در طول ۱۰ سال گذشته در بازار ارز وجود داشت به ناگهان آزاد شد.

تورم در چند سال اخیر ناشی از عوامل اقتصادی و ساختاری بود در این دوره تحت تاثیر شدید افزایش درآمدهای نفتی دولت تمایل بیشتری به بهره برداری از منابع ارزی یافت. این تمایل به سیاست های انبساط مالی پولی در دولت منجر شد در عین حال متاسفانه برخلاف دولت های قبلی بخش اعظم این منابع در طرح‌های تولیدی صرف نشد و تنها به هزینه های جاری و طرح‌های با بازدهی اندک اختصاص داده شد. این سیاست ها موجب کند شدن رشد اقتصادی و حتی به منفی شدن آن شد و در این شرایط تورمی بدون شک برآیند این سیاست ها ست . این سیاست ها در واقع یک بیماری میان مدت و بلندمدت در اقتصاد ماست.

در همه سال ها چنین روندی جاری بوده است. بدون شک همه به خسارت بار بودن این سیاست ها آگاه بوده‌اند در نتیجه هر‌ازگاه سیاست‌های اصلاحی برای حل این معضل اعمال شده است اما متاسفانه وسوسه سیاست های ساده تزریق پول از ادامه این اصلاحات جلوگیری کرده و در نتیجه همه تمهیداد و برنامه‌ها نیمه کاره رها می شود.

بنابراین تورم در اقتصاد در طی یک مدت طولانی شکل گرفته و نتیجه سیاست های مختلف و گوناگونی است که از نظر پولی و مالی بستر لازم برای بروز و ظهور تورم را فراهم می‌کند. به همین دلیل است که رئیس کل بانک مرکزی از کاهش قیمت ارز دفاع نمی کند چرا که این افزایش ناشی از یک سیاست درازمدت است و کاهش امروز تحت تاثیر آثار روانی است که در جامعه بوجود آمده و همه دارندگان ارز به فروش روی آورده اند. برای اینکه نرخ ارز تعدیل شود و تورم امروز به حدود ۱۰ سال پیش برگردد باید حداقل معادل همان زمانی که صرف شده تا تورم به ۳۰ یا ۴۰ درصد برسد صرف شود تا تورم کاهش یابد. البته بخش دیگری از تورم امروز ناشی از سیاست حذف یارانه‌ها و افزایش قیمت انرژی است.

علاوه براین عوامل غیر اقتصادی دیگر در عرصه بین‌المللی و تحریم‌ها هم سهمی از تورم را بر عهده داشته است. بحث تورم ناشی از حذف یارانه‌ها سیاستی آگاهانه بود که با هدف اصلاح مصرف انرژی و پرداخت یارانه ها به گروه های خاص اعمال شد و تورم ناشی از آن پیش بینی شده بود. در گذشته هم تجربه افزایش قیمت نرخ ارز را تجربه کرده‌ایم که بخوبی مدیریت شد و قیمت ارز شناور شد. اما امروز شرایط به گذشته باز گشته است. بدون شک با همان شیوه باید به حل این معضل بکوشیم.

بنابراین باید با اصلاح سیاست‌های اقتصادی تورم را مهار کرد و شرایط طبیعی تثبیت قیمت‌ها را فراهم کرد. بنابراین در بازار ارز هم باید به تدریج به سوی شرایط تعادلی حرکت کرد و به تدریج نرخ ارز شناور شود. در واقع معمای دفاع رئیس کل بانک مرکزی از قیمت های جاری ارز در بازار متکی به یک سیاست واقع بینانه و روشن است که قصد ندارد با ساده اندیشی و رفع موقت مشکل امروز با اتکا به دارایی های ارزی معضلات بزرگتری را بردوش جامعه و مردم سوار کند. البته اگر مانند گذشته با رفع شرایط و موانع ارزی امروز در صحنه بین‌المللی بار دیگر سیاست مداران به رئیس کل بانک مرکزی دستور ندهند که مشکل را با تزریق پول به و ارز به بازار حل کند.
محمد‌علی درویش نوری
منبع: سیاست ما