گزارش تحلیلی چالش ها و فرصت های صنعت پنبه و نساجی در تاجیکستان

نقش پنبه در اقتصاد تاجیکستان

کشت پنبه یکی از مهم ترین بخش های اقتصاد تاجیکستان است و جایگاهی حیاتی در اقتصاد تاجیکستان دارد. تولید پنبه نقش قابل توجهی در تولید کشاورزی، درآمد صادراتی و رشد کلی اقتصادی ایفا می کند . این محصول منبع اصلی درآمد، هم از طریق صادرات و هم از طریق جمع آوری مالیات است. علاوه بر این، کشت و تولید پنبه نقش زیادی در معیشت بخش بزرگی از جمعیت روستایی دارد و برای 20 درصد از جمعیت کشور اشتغال ایجاد کرده است.

درآمد حاصل از پنبه در سال 2024 حدود 10 درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را به خود اختصاص داده است. تاجیکستان همچنین توسعه صنعت نساجی خود را که پنبه خام را به محصولات نهایی تبدیل می کند، در اولویت قرار داده است و هدف آن افزایش صادرات و ایجاد مشاغل بیشتر است.

تولید و صادرات پنبه از منظر اطلاعات آماری

تاجیکستان برای فرآوری پنبه در داخل کشور راهبرد جدیدی اتخاذ کرده است. دولت این کشور مشوق های مالیاتی را برای شرکت ها در نظر گرفته است تا پنبه بتواند به محصول نهایی تبدیل شود .

طبق آمار وزارت کشاورزی جمهوری تاجیکستان، بطور کلی سطح زیر کشت پنبه و دانه های روغنی حدود 200 هزار هکتار است. برداشت سالانه پنبه بیش از 420 هزار تن است.از این مقدار ساالنه بالغ بر 25 هزار تن پنبه در تاجیکستان فرآوری می شود و مابقی صادر می شود.

همچنین طبق اعلام این وزارتخانه تاجیکستان تا 25 آوریل سال ،2025 تاجیکستان در زمینی به مساحت 158 هزار و 929 هکتار پنبه کاشته است که در مقایسه با سال قبل 25 درصد افزایش داشته است. 60 درصد از کاشت پنبه در استان ختلان متمرکز است و 30 درصد در دره فرغانه استان سُغد و مابقی آن در حدود 10 درصد در دره حصار نواحی تابعه جمهوری انجام می گیرد.

جمشید نورمحمدزاده، مدیر آژانس آمار وابسته به ریاست جمهوری تاجیکستان در یک کنفرانس مطبوعاتی گفت:

تاجیکستان امسال تنها از منطقه ختلان به میزان 30 هزار تن و به ارزش 56 میلیون دلار پنبه صادر کرده است. وی گفت: تاجیکستان برای فرآوری پنبه در داخل کشور راهبرد جدیدی اتخاذ کرده است. دولت این کشور مشوق های مالیاتی را برای شرکت ها در نظر گرفته است تا پنبه بتواند به محصول نهایی تبدیل شود.

بر اساس گزارش این آژانس، در سال 2024 بیش از 250 میلیون دلار مواد و محصولات نساجی )پنبه الیافی، نخ و نخ پنبه، ابریشم و سایر محصولات نساجی( از تاجیکستان به کشورهای دیگر صادر شده است که معادل 15 درصد کل صادرات تاجیکستان است و از این مقدار حدود 95 میلیون دلار به صادرات پنبه خام اختصاص دارد.

کشورهای ترکیه (45 میلیون دالر)، چین (43 میلیون دلار)، و پرتغال به ترتیب مهمترین مقاصد صادراتی پنبه و محصولات نساجی تاجیکستان هستند. سپس ازبکستان، ایتالیا، فدراسیون روسیه و کرواسی قرار دارند.

چالش ها و فرصت های صنعت نساجی در تاجیکستان

صنعت پنبه در تاجیکستان پتانسیل قابل توجهی برای رشد دارد، از جمله شرایط آب و هوایی مطلوب برای تولید پنبه و تقاضای جهانی رو به رشد برای محصولات پنبه ای. با این حال، زیرساخت های ناکافی، فناوری قدیمی و دسترسی محدود به منابع مالی و بازارها همچنان از چالش های اصلی هستند.

کارشناسان اقتصادی برای برطرف کردن این چالش ها، چندین استراتژی از جمله سرمایه گذاری در زیرساخت ها، نوسازی فناوری، و دسترسی به بازار را پیشنهاد می نمایند . همچنین بر راهکارهایی مانند تضمین دستمزدهای منصفانه، ارائه دسترسی به مراقبت های بهداشتی و آموزش و پرداختن به مسائلی مانند کار کودکان و نابرابری جنسیتی برای بهبود استانداردهای زندگی و شرایط کاری کشاورزان و کارگران پنبه در این صنعت تأکید شده است.

دولت تاجیکستان در حال سرمایه گذاری در زیرساخت ها و فناوری برای بهبود تولید و فرآوری پنبه است، این کشور رشد صنعت نساجی را با هدف کاهش وابستگی به صادرات پنبه خام و ایجاد زنجیره تولید محصولات نهایی در داخل کشور، از اولویت های سیاست های صنعتی شدن تاجیکستان اعالم کرده است.

وزیر صنعت و فناوری های نوین تاجیکستان در تالش است تا سرمایه گذاران خارجی را به ساخت بنگاه های متالورژی و مجتمع نساجی با اجرای چرخه کامل فرآوری الیاف پنبه به محصولات نهایی ترغیب و تشویق نماید

مهمترین شرکت های نساجی و ظرفیت تولید آن ها در جمهوری تاجیکستان

• شرکت «پیله تاجیکـ» در دوشنبه

شرکت سهامی عام «پیله ی تاجیک» در 16 آوریل 2024 در دوشنبه به بهره برداری رسید . این شرکت فرآوری پیله را در بالاترین سطح انجام داده و ابریشم اطلس و آدراس با کیفیت بالا تولید می کند . در حال حاضر، این شرکت و گلخانه آن در هر شیفت برای 300 نفر شغل دائمی فراهم کرده است.

این شرکت شامل کارگاه خشک کردن پیله، فرآوری الیاف، کارگاه بسته بندی، آزمایشگاه، کارگاه چاپ، کارگاه بافندگی، کارگاه پنبه پاکنی، کارگاه خشکشویی پارچه، کارگاه اطلس و آدراس و کارگاه بافت فرش دستباف است.

تجهیزات و امکانات این کارخانه از جمهوری چین و کشورهای اروپایی وارد شده است که به تولید محصولات با کیفیت بالا و مطابق با نیازهای بازارهای جهانی کمک میکند . پس از جمع آوری، پیله ها در این شرکت خشک می شوند، در خط فناوری ابریشم به انواع مختلف دسته بندی می شوند و به نخ تبدیل میشوند.

ظرفیت تولید سالانه ابریشم خام بیش از 40 تن و ظرفیت تولید نخ ابریشم بیش از 60 تن است. ابریشم آماده شده در کارگاه بافندگی به پارچه تبدیل می شود.

در کارگاه اطلس و آدراس، با استفاده از 26 دستگاه بافندگی، صنعتگران انواع اطلس و آدراس را از نخ ابریشم و پنبه تهیه می کنند .

شایان ذکر است که مساحت کل قطعه زمین شرکت »پیله ی تاجیک« بیش از 26 هکتار و مساحت مورد نیاز برای ساخت و ساز بیش از 14 هکتار است.

• شرکت «ساتن» در خجند

شرکت خصوصی «ساتن» که با همکاری شرکای خارجی از جمهوری ایتالیا فعالیت می کند، مواد اولیه داخلی – پنبه – را فرآوری و به محصولات نهایی تبدیل می کند . این شرکت شامل چندین کارگاه – ریسندگی، بافندگی، رنگرزی، فرآوری پارچه، خیاطی، شستشو و اتوکشی – است و تمام مراحل تولید با کنترل کیفیت دقیق انجام می شود.

در چهار ماه اول سال ،2025 بیش از 299.000 واحد محصول صادر شده است. در عین حال، صدها شهروند تاجیکی در این کارخانه شغل دائمی دارند و حقوق خوب دریافت می کنند.

• شرکت «جوانی» در خجند

شرکت خصوصی جوانی یکی از شرکت های پیشرو در صنعت نساجی در شهر خجند می باشد. در حال حاضر شرکت «جاونی» در زمینه تولید پوشاک مردانه، زنانه و بچه گانه فعالیت می کند و کل فرآیندبه جدیدترین تجهیزات مدرن مجهز است. مواد اولیه داخلی پنبه به طور کامل در خود شرکت تا مرحله نهایی فرآوری می شود. در این شرکت 750 کارمند در سه شیفت مشغول به کار هستند.

در 4 ماه اول سال جاری، این شرکت محصولاتی به ارزش بیش از 34 میلیون سامانی تولید کرده است و 95 تا 98 درصد از محصولات به کشورهای خارجی از جمله کرواسی، ایتالیا و فدراسیون روسیه صادر می شود. از مانده محصولات سال 2024 و تولید امسال، در مجموع 36.7 میلیون سامانی محصول به خارج از کشور صادر شده است. شرکت «جاونی» با تولید محصولات رقابتی توانست نماینده تاجیکستان در بازارهای جهانی باشد . تضمین کیفیت، استفاده از فناوری های مدرن و آموزش متخصصان جوان از جمله زمینه های مهم فعالیت آن است.

• شرکت «آرویس» در دوشنبه

این شرکت در زمینه تولید پارچه حوله ای و محصولات نهایی پشمی مانند انواع حوله، لباس برای همه سنین و سایر انواع محصولات فعالیت می کند .

شرکت نساجی «آرویس» توانایی فرآوری 3600 تن نخ پنبه در سال و تولید محصولات پشمی را دارد و آنها را با کیفیت و طراحی مطلوبی که در بازار تقاضا دارند، به مشتریان ارائه می دهد .

همچنین انتظار می رود در آینده، محصولات نهایی شرکت به تدریج صادر شوند، زیرا ماشین آلات و تجهیزات این شرکت امکان تولید محصولات نهایی را در چارچوب استانداردهای جهانی فراهم میکند. در حال حاضر، این شرکت 500 نوع محصول نساجی تولید می کند .

ماشین آلات نساجی از بلژیک، آلمان، ترکیه، ژاپن و جمهوری کره در این شرکت خریداری و نصب شده اند که نقش موثری در تضمین کیفیت بالای محصولات و رقابتی شدن آنها را دارند. فعالیت های آن با هدف استفاده از مواد اولیه محلی، انجام کامل فرآیند فرآوری پنبه در کشور و تولید محصولات جایگزین واردات انجام می شود. این شرکت نساجی به ایجاد شغل دائمی و دستمزد مناسب برای 600 نفر از ساکنان محلی کمک کرده است که بیشتر کارگران آن زن هستند .

شرکت خصوصی «آرویس» پارچه تولید می کند، آن را رنگ می کند، نرم می کند و محصولات نهایی با کیفیت بالا را آماده می کند. رنگرزی محصولات نیز در داخل کارخانه انجام می شود و تجهیزات نصب شده قادر به رنگرزی تا 15 هزار کیلوگرم پارچه در روز هستند . کارگاه طراحی و مهندسی این کارخانه توانایی برش و آماده سازی خودکار تا 15 تن پارچه در روز را دارد.