نگاهی به صادرات منسوجات به افغانستان

ایران می توند بازار افغانستان را  ایرانی پوش کند

افغانستان به عنوان یکی از همسایگان استراتژیک در شرق ایران به شمار می رود که دارای ۹۳۶ کیلومتر مرز مشترک با ایران است. از این رو با کشور ما دارای اشتراکات فرهنگی و تاریخی بسیار است. طی دو دهه اخیر، به سبب تحولات سیاسی و اجتماعی و جنگ های متعدد؛ اهمیت این کشور را در میان سایر همسایگان برای ما افزایش داد. این تحولات بر مناسبات اقتصادی فی مابین نیز بی اثر نبوده است. بعد از حمله نیروهای ناتو به افغانستان و سرنگونی دولت طالبان وضعیت معیشتی و اقتصادی افغانستان به تدریج تغییر کرد و بهبود یافت البته وضعیت فعلی نیز راه درازی تا یک اقتصاد با ثبات و رفاه نسبی دارد.

امروز نزدیک به یازده سال از فروپاشی دولت طالبان و تشکیل جمهوری اسلامی افغانستان می گذرد و افغانستان به مدد کمک های متعدد آمریکا و سازمان ملل به منظور بهسازی زیربناهای اقتصادی و اجتماعی و سیاسی و شکل گیری جامعه مدنی نسبتا موفق توانسته قدم در راه توسعه و رشد رفاه بردارد. بر اساس آخرین آمارهای منتشر شده رشد اقتصادی افغانستان در سال های ۲۰۱۳ و۲۰۱۴ به ترتیب ۱/۳ و۵/۳  تخمین زده شده است. با این حال اقتصاد افغانستان از عوامل متعددی از جمله فساد گسترده، تورم، بیکاری وفقر رنج می برد.

    
نگاهی به کالاهای مبادلاتی این دو همسایه

اقتصاد افغانستان دارای یک ساختار سنتی ست؛ در گذشته این اقتصاد بیش از هر چیز به صادرات مواد مخدر و کشت تریاک وابسته بود اما با حمله نیروهای ناتو به این کشور و پاکسازی مزارع کشت تریاک به سوی کشت محصولات کشاورزی دیگر و  صنایع کوچک و کارگاهی رفته اند. در این میان کشور ما به عنوان همسایه غربی افغانستان همواره در معرض تحولات اقتصادی آن بوده است. علاوه بر آن به سبب مجاورت این دو کشور امکان مبادله تجاری کم هزینه و مقرون به صرفه وجود دارد. در این میان عمده کالاهای تجاری میان این دو کشور در جدول شماره ۱ شرح داده شده است.

جدول ۱- عمده کالاهای صادراتی ایران به افغانستان ) ۲۰۱۱ (

بر این اساس می توان گفت بیشترین درآمد صادراتی ایران به افغانستان از فروش فلزات سنگین حاصل می شود و در مقابل کمترین سود مربوط به صادرات فرآورده های خوراکی است. علاوه بر این محصولات؛ ایران سالانه حجم زیادی فرش، منسوجات و پوشاک، محصولات پتروشیمی، انواع ظروف و تجهزات صنعت برق و … را نیز به این کشور صادر می کند اما مهم ترین اقلام صادراتی ایران به افغانستان تا پایان سال ۲۰۱۱ مشمول جدول فوق است.

البته رابطه تجاری میان ایران و افغانستان یکسویه نبوده و در مقابل افغانستان نیز انواع کالاهای تولیدی خود را به ایران صادر می کند. که مهم ترین آن ها در شش گروه طبقه بندی می شود (جدول ۲) البته در گذشته افغانستان یکی از مهم ترین مجاری قاچاق و واردات مواد مخدر به ایران بود که امروزه به سبب ممنوعیت کشت آن در افغانستان حجم آن کاهش یافته است و  افغان ها صادرات محصولات کشاورزی دیگر را جایگزین آن کرده اند.

جدول ۲- عمده کالاهای وارداتی ایران از افغانستان) ۲۰۱۱ (

به این ترتیب تراز تجاری ایران و افغانستان پس از شکل گیری  دولت مرکزی جدید در این کشور  همواره مثبت بوده است. بر اساس آخرین آمار منتشرشده توسط اتاق بازرگانی ایران، میانگین تراز تجاری بین این دو کشور طی سال های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۳ نزدیک به ۴۱۰ هزار و ۳۷ میلیون دلار بوده است. جدول ۳ جزئیات تراز تجاری میان این دو همسایه را به تفکیک نشان می دهد.

جدول ۳- تراز تجاری ایران و افغانستان

نیازسنجی؛ نخستین گام برای ورود به بازار افغانستان

شاید همسایگی میان ایران و افغانستان و در پی آن کاهش هزینه حمل و نقل مهم ترین دلیل برای توسعه روابط تجاری فی مابین این دو کشور باشد اما ایران مهم ترین شریک تجاری افغانستان محسوب نمی شود و در این زمینه همسایه مشترک ما و افغانستان یعنی پاکستان از رتبه نخست برخوردار است. پس از پاکستان؛ آمریکا، روسیه، هند، چین، آلمان، قزاقستان و ترکیه در رتبه های نخست قرار دارند. از این رو توسعه روابط تجاری با این همسایه شرقی یکی از اولویت هایی است که بازرگانان ایرانی و سازمان تجارت  و توسعه باید مدنظر قرار دهند؛ چراکه بازار نوپای افغانستان در آینده نزدیک می تواند مقصد مناسبی برای فروش کالاهای ایرانی با هزینه صادراتی اندک باشد. علاوه بر این؛ حضور مشترک ایران و افغانستان در پیمان منطقه ای اکو امکانات لازم برای توسعه رابطه اقتصادی، صنعتی و تجاری را فراهم کرده است که می تواند ضامن تامین منافع دو سویه باشد.

با این حال اغلب تولیدکنندگان و بازرگانان ایرانی امید چندانی به بازار کنونی افغانستان ندارند و به دنبال راه یابی به بازار های بزرگتر و ثروتمندتر اند؛ حال باید این نکته را به آن ها یادآوری کرد که شاید بازار کنونی افغانستان آنگونه که انتظار می رود پاسخگوی سود مورد انتظار ما از صادرات نباشد اما در بلند مدت، به سبب رشد و توسعه تدریجی جامعه افغانستان و در پی آن تغییر سلیقه و قدرت خرید عمومی امکان ارز آوری با سود فراوان از آن ممکن است؛ با این حال می توان به بازارهای دیگر دنیا نیز توجه داشت.    

اما آنچه سودآوری از بازار افغاستان را ممکن می سازد شناخت نیازهای عمومی آن جامعه است. با نگاهی به بازار مصرفی افغانستان و اندکی دقت در جداولی که گویای میزان واردات انواع کالابه این کشور است؛ “نیاز سنجی” در بازار افغانستان ممکن می شود و این نخستین گام  برای حضور گسترده و سرمایه گذاری برای نفوذ به بازار مصرفی یک کشور است. از این جهت، ما نیز به سراغ جداول صادراتی ایران به این کشور رفتیم و با نگاهی به اطلاعات آماری دریافتیم  منسوجات مصرفی و پوشاک طی سال های اخیر بیش از گذشته به افغانستان صادر شده است؛ تداوم و افزایش این روند صادراتی خود گواه بر اقبال عمومی افغان ها نسبت به این محصولات است از این رو نساجان ما در هر حوزه از این صنعت باید بیش از گذشته به بازار افغانستان توجه داشته باشند و برای توسعه نفوذ خود در آن به بررسی این بازار بپردازند. بررسی میزان صادرات انواع منسوجات طی دو ماه نخست سال جاری به افغانستان راهی مناسب برای درک بهتر فرضیه ما در خصوص بازار مصرفی افغانستان است.  

بر این اساس آخرین آمار منتشر شده توسط سازمان تجارت و توسعه و اتاق بازرگانی ایران و افغانستان مجموع کل درآمد صادرات ایرانی طی دو ماه نخست سال جاری که نزدیک به ۳۶۸میلیون و ۸۰۷ هزار دلار است و  نزدیک به ۶میلیون و ۶۳۰ هزار دلار آن ناشی از فروش و صادرات انواع منسوجات و پوشاک ایرانی به این کشور است. به این ترتیب؛ نزدیک به یک دهم (۱/۰) از درآمد صادراتی ایران به افغانستان مربوط صنعت نساجی است.  از این رو صنعت نساجی می تواند بخش اعظمی از نیاز افغانستان به این محصولات را تامین کند؛ البته تحقق این مهم نیازمند فراهم ساختن زیرساخت های لازم است چراکه ایران در این عرصه با رقبایی چون ترکیه، هند و آمریکا و … مواجه است که سابقه ای طولانی در صنعت نساجی و تولید پوشاک دارند.

با این حال مسئولان وزارت صنعت، تولیدکننده و بازرگانان ایرانی باید در آستانه رفع تحریم ها به بازارهای کوچک اما خوش آتیه نگاه ویژه ای داشته باشند، چراکه نفوذ به بازارهای بزرگ نیازمند تدوین برنامه های جامع تر و تجربه  بیشتر است. اما برنامه ریزی حضور بازارهای کوچک تر که در ایام تحریم و پیش از تحریم با آن مراوده تجاری داشتیم و به سبب مجاورت با آن آشنا هستیم آسان تر است. از دیگر سو؛ حضور گسترده در بازار افغانستان می تواند تجربه مفیدی برای ورود به بازارهای خارجی دیگر در منطقه آسیا و قاره های دیگر باشد. علاوه بر این؛ در بلندمدت جایگاه ما در بازار این کشور تثبیت خواهد شد و می توانیم به عنوان نخستین صادرکنندگان به افغانستان در بازی قدرت اقتصادی نقش پر رنگی را ایفا کنیم.  

جدول صادرات منسوجات و پوشاک ایران به افغانستان (دو ماه نخست ۱۳۹۴)

منبع : شماره ۳۰ مجله کهن

تلفن اشتراک : ۷۷۲۴۵۷۸۰-۰۲۱