واردات بی‌رویه،پنبه‌کاران را به خاک سیاه نشاند
«پنبه» طلای سفید کشاورزان ایرانی به دلیل برخی نامهربانی ها و بی توجهی ها وضعیت نابه سامانی دارد و کاهش قیمت آن به علت واردات بی رویه حتی در فصل برداشت محصول سبب شده است به ادعای رئیس هیئت مدیره اتحادیه پنبه کاران کشور ۲۵ درصد محصول تولیدی روی زمین بماند و کشاورزان رغبتی برای جمع آوری آن نداشته باشند. روزگار سیاه پنبه کاری در ایران بسیاری از متولیان، دست اندرکاران و تولیدکنندگان صنعت پنبه و صنایع وابسته را نگران کرده است و بیم آن است که با تداوم سیاست های نسنجیده و عملی نشدن وعده های مسئولان در حمایت از کشاورزان به دنبال هدفمندی یارانه ها سبب وداع بسیاری از پنبه کاران شود. متاسفانه مسئولان وزارت جهاد کشاورزی هم با این که به مشکلات آنان واقف اند ولی تا به حال راهکاری برای مهار این بحران و کاهش دغدغه کشاورزان ارائه نکرده اند.
به گزارش افکارنیوز به نقل از خراسان، این روزها اگرچه «طلا» ارج و قرب مضاعفی یافته اما «طلای سفید» روزهای سیاه و ناخوشی را سپری می کند.
«حاج احمد» کشاورز۷۷ ساله به این باور رسیده است که حمایتی از تولید داخلی در کار نیست و او هم باید قید «پنبه کاری» را بزند. او تولیدکننده پنبه مرغوب با الیاف بلند در منطقه ای محروم و کویری است اما نامهربانی ها به کشاورز و کشاورزی را دلیل وداعش با کشت و زرع بیان می کند و می گوید: مهرماه در فصل برداشت محصول وش پنبه قیمت هرکیلوگرم وش ۱۵۰۰ تومان بود ولی رفته رفته این قیمت کاهش یافت و الان هر کیلو وش هزار تومان هم خریدار ندارد، خرید تضمینی در راستای حمایت از پنبه کاران هم فقط یک حرف بود که ما خیری از آن ندیدیم.
این گفته رئیس هیئت مدیره اتحادیه پنبه کاران کشور که ۲۵ درصد پنبه تولیدی کشور روی زمین مانده عمق مشکل را بیشتر نمایان می کند.
بعد از ۵ ماه حرص و جوش و تلاش برای کشت و آبیاری مزارع اینک باید طلای سفید روی زمین بماند و مزارع پنبه جولانگاه دام های سبک و سنگین برای تعلیف شود.
قصه چیست؟ حکایت همان قصه تلخ واردات بی رویه و هزینه های بالای تولید است یا مشکل دیگری وجود دارد؟
نگاهی به گذشته
روزگاری نه چندان دور سطح زیر کشت پنبه در کشور بیش از ۱۵۰ هزار هکتار بود و جمعیت بسیاری از کشاورزان از این راه ارتزاق می کردند و حتی طی سال های ۸۲ تا ۸۵ کشت پنبه وضعیت بسیار مطلوبی داشت اما سیاست های نادرست متولیان، واردات بی موقع، خصوصی سازی تامین نهاده ها و تامین نشدن بذر مناسب سبب شد در سال های اخیر شاهد افت سطح زیر کشت تولید طلای سفید باشیم و همزمان کاهش قیمت وش نیز سبب دلسردی خیلی از پنبه کاران شد و کار به جایی رسید که در سال زراعی ۸۹-۸۸ سطح زیر کشت پنبه به ۹۱ هزار هکتار کاهش یافت.
اما با بهبود قیمت طلای سفید و افزایش حدود ۲ برابری آن سطح زیر کشت پنبه کشور در سال زراعی ۹۰-۸۹ به ۱۱۶ هزار هکتار افزایش یافت.
تنگناهای تولید پنبه
دریافت نکردن به موقع کود، ادوات فرسوده کشاورزی، بی کیفیت بودن سموم، نداشتن سم پاش وآفات زیاد در کنار نبود حمایت دولتی از مشکلات اساسی پنبه کاری است.
«محمد حسین صادقی» مدیرعامل تعاونی پنبه کاران کاشمر با ابراز نگرانی از جایگزینی کشت ذرت علوفه ای به جای پنبه می گوید: به دلیل مشکلات عدیده در کشت و برداشت پنبه و پایین بودن قیمت آن در برابر زحمات زیاد، شاهد وداع کشاورزان با پنبه کاری هستیم.
وی می افزاید: ۲۵ هزار کشاورز پنبه کار در استان های گلستان، فارس، خراسان رضوی، جنوبی، شمالی، اردبیل، سمنان و مرکزی فعال اند که همه آن ها در رده سنی ۵۰ سال به بالا و نیز نسل جوان تمایلی به فعالیت در زمینه پنبه کاری ندارند. وی با اشاره به این که ۵۷ صنعت به این محصول وابسته است می افزاید: به دلیل بی مهری به کشاورزان و سختی شغل پنبه کاری نگران از بین رفتن صنعت پنبه در کشور هستیم.
«سیدحسن حسینی» رئیس نظام صنفی کشاورزان شهرستان رشتخوار نیز کمبود نقدینگی، توسعه نیافتن مکانیزاسیون، محدود بودن صنایع وابسته، کمبود مراکز تکثیر بذر، افت ظرفیت، کاهش سطح زیر کشت، پایین بودن قیمت و سنتی بودن کشت و زرع را مهم ترین مشکلات پنبه کاران بیان می کند و می افزاید: کمبود کارگر در فصل برداشت، بالا بودن هزینه های تولید، اقتصادی نبودن تولید و نبود برنامه منسجم در وزارت جهاد کشاورزی برای حمایت و شکوفایی صنعت پنبه فعالان این عرصه را به خط پایان رسانده است.
«محمدرضا ابراهیم زاده» از خبرگان کشاورزی شهرستان سرایان در خراسان جنوبی نیز ادامه تولید پنبه را با توجه به افزایش هزینه های تولید و نبود حمایت های لازم قابل توجیه نمی داند و می گوید: بیم آن است که شاهد تعطیلی کشت و تولید و افزایش وابستگی به کشورهای خارجی باشیم.
سیاست های نابه هنگام
تدابیر دولت و سازمان های متولی همواره نوشدارویی بعد از مرگ است. «ابراهیم زاده» به ما می گوید: زمانی که محصول وش دست کشاورزان است و در فصل برداشت تعرفه واردات صفر می شود و با واردات پنبه از کشورهای مختلف شاهد افت قیمت وش در بازار هستیم و درست زمانی که محصول در کارخانه ها یا در انبارهای واسطه ها و دلالان است تعرفه ۲۰ درصدی برای واردات اعمال می شود که باز هم سود به جیب دیگران سرازیر می شود.
وی با گلایه از بی توجهی متولیان دستگاه های دولتی در این زمینه می افزاید: یکی از مسائلی که کشت پنبه را تهدید می کند واردات بی رویه است و وقتی هم که در جلسات و در دیدار با وزیر جهاد کشاورزی از طرف ما به عنوان صنف کشاورزان اعتراض می شود وزیر می گوید؛ پنبه به صورت قاچاق به کشور می آید و کاری هم نمی شود کرد. این در شأن دولت و نظام نیست که نتوانیم جلوی قاچاق را بگیریم و سرنوشت تولید یک محصول استراتژیک را به دست فراموشی بسپاریم.
«علافچی» دبیر انجمن صنفی صنایع پنبه پاک کنی خراسان رضوی نیز معتقد است: کسی مخالف واردات نیست و به میزان نیاز صنعت باید پنبه وارد شود ولی این که دولت در فصل برداشت وش تعرفه های واردات را صفر می کند به معنی رشته کردن تلاش پنبه کاران است.
به اعتقاد وی سیاست های نسنجیده متولیان بازرگانی کشاورزان را دچار مشکل کرده است و شاهدیم که هم اکنون پنبه از خارج با تعرفه صفر وارد می شود با این حال رئیس هیئت مدیره اتحادیه پنبه کاران کشور اعلام کرده است؛ واردات نابه هنگام پنبه هم زمان با شروع فصل برداشت با وجود اعتراض اتحادیه ها و وزارت جهاد کشاورزی باعث روی زمین ماندن پنبه تولیدی کشور شده است. خبرگزاری کشاورزی ایران به نقل از «علی مظفری» گزارش داده است: واردات بی رویه پنبه در زمان فصل برداشت باعث رکود بازار پنبه و عدم برداشت ۲۵ درصد پنبه های تولیدی اراضی کشاورزی کشور شد. به گفته وی سرمای زودرس باعث باز نشدن غوزه های پنبه و افزایش نیروی کارگری و دستمزد بالا شد، همچنین رکود بازار داخلی باعث شد بسیاری از پنبه کاران به برداشت پنبه خود اقدام نکنند.
«علافچی» از دست اندرکاران صنعت پنبه در خراسان رضوی نیز به ما می گوید:۱۰ درصد از سطح زیر کشت پنبه در این استان یعنی ۳تا۴هزار هکتار پنبه زارها برداشت نشده است و دلیل اصلی آن هم مقرون به صرفه نبودن جمع آوری وش است. وقتی که قیمت فروش وش جواب گوی هزینه های کشاورز نباشد طبیعی است که رغبتی برای جمع آوری محصول وجود نداشته باشد.
به گفته وی امسال به علت سرما و بارندگی زیاد زمان برداشت وش پنبه از مزارع به درازا کشید و کیفیت محصول تولیدی هم کاهش یافت. بنابراین مشتریان هم راغب نمی شوند وش بی کیفیت خریداری کنند و این احتمال وجود دارد که مقداری محلوج تولید داخل در کارخانه ها به فروش نرود و اگر وضع تعرفه ۲۰درصدی برای واردات پنبه ادامه داشته باشد احتمال فروش آن ها وجود دارد.
بحران اساسی در صنعت پنبه کشور واردات طلای سفید است که صدای تولیدکننده، اتحادیه های صنفی، وزارت جهاد و نمایندگان مجلس را نیز درآورده است.« محمدعلی دلاور» عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی مدعی است واردات پنبه از کشور ازبکستان نه تنها بر خلاف ماده ۱۶ قانون افزایش بهره وری و قانون مصوب مجلس بلکه باعث فلج شدن بازار داخلی شده است. به گفته او واردات پنبه با تعرفه ۴درصد باعث زمین گیر شدن پنبه های تولید داخل در فصل برداشت شده است، در حالی که براساس قانون افزایش بهره وری، واردات کالا در زمان برداشت باید متوقف شود اما با شروع فصل برداشت پنبه حجم قابل توجهی از پنبه محلوج با کمترین تعرفه وارد کشور شده است.وی این اقدام را نتیجه درک ناصحیح از بخش کشاورزی توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت می داند و می گوید: به وزرای اقتصاد و صنعت، معدن و تجارت تذکر کتبی و شفاهی داده ایم.
نماینده مردم درگز می گوید: بخشی از پنبه های درگز برداشت نشده و روی زمین مانده است و کشاورزان مدعی اند که قیمت ها با هزینه های تولید همخوانی ندارد.
تحلیل قیمت تولید پنبه
گویا تحلیل قیمت در بخش کشاورزی وجود ندارد و اگر هم حرفی از آن به میان می آید فقط روی کاغذ و در اتاق مدیران است. پنبه کاران هزینه های تولید وش را بالا می دانند ولی نرخ اعلام شده برای خرید تضمینی وش پنبه هم پایین تر از تحلیل قیمت کارشناسی شده است.
«علافچی» دبیر انجمن صنفی صنایع پنبه پاک کنی خراسان رضوی در این باره می گوید: وزارت جهاد کشاورزی با بررسی دقیق هزینه ها برآورد کرده است که تولید هر کیلوگرم وش پنبه در شرایط مطلوب (تولید انبوه توسط بزرگ مالکان) ۱۲۵۰ تومان است ولی خرید تضمینی آن هم به صورت محدود فقط در یک استان کشور با قیمت هر کیلوگرم وش ۹۵۰ تومان انجام شد.
وی با اعلام این که در ابتدای فصل برداشت وش قیمت هر کیلوگرم ۱۵۰۰ تومان بود می افزاید: این قیمت در اواسط آذر ماه و دی ماه پایین آمد و به تازگی افزایش یافته است ولی کشاورزان از وضع موجود رضایت ندارند و اگر حمایت لازم از کشاورزان انجام نشود و بسته حمایتی از کشاورزان بعد از هدفمندی یارانه ها عملیاتی نشود شاهد کاهش ۳۰درصدی سطح زیر کشت پنبه در سال زراعی جدید خواهیم بود.
به گفته وی شرایط خرده مالکان در این وضعیت بسیار بغرنج است و بیم آن می رود که با تداوم شرایط موجود شاهد حذف تک تک خرده مالکان از عرصه کار کشاورزی و تولید پنبه باشیم.
«ابراهیم زاده» از خبرگان کشاورزی خراسان جنوبی نیز مدعی است قانون هدفمندی یارانه ها در بخش کشاورزی نیم بند اجرا شده و با گذشت بیش از یک سال هنوز بسته حمایتی از بخش کشاورزی عملی نشده و تولید در بخش های کشاورزی و دام پروری در حال تعلیق است و با ادامه این روند کشاورزان با تولید خداحافظی خواهند کرد و بازگرداندن آن ها به ادامه این شغل زحمت بسیاری دارد. هزینه های کشاورزی در تامین کود و سم با آزاد شدن قیمت ها چند برابر شده است، قبض برق چاه موتورها از ۱۰۰هزار تومان قبل از اجرای قانون هدفمندی یارانه ها به ۱.۷ میلیون تومان رسیده است ولی نرخ محصولات ثابت مانده و یارانه ای به تولیدکنندگان اختصاص نیافته است.
خرید تضمینی در حد حرف
یکی از راه های حمایت از کشاورزان در زمان نوسان بازار تولیدات کشاورزی خرید تضمینی توسط نهادهای وابسته به دولت است. هر ساله دولت نرخ خرید تضمینی را به سازمان های تعاون روستایی و شرکت های حمایت از کشاورزی ابلاغ می کند و در صورت پایین آمدن قیمت محصول این مراکز باید با ورود به عرصه خرید، از متضرر شدن تولیدکنندگان جلوگیری کنند اما امسال خرید تضمینی انجام نشد و دلالان هر طور خواستند حاصل دسترنج کشاورزان را به یغما بردند.
«شاکری» پنبه کار دامغانی با اشاره به نوسان ۵۰۰ تومانی قیمت هر کیلو وش پنبه در ماه های اخیر و جولان دلالان در بازار خرید و فروش این محصول می گوید: دولت فقط وعده می دهد ولی از حمایت عملی خبری نیست و امسال هم خرید تضمینی از پنبه کاران انجام نشد.
به گفته وی بسیاری از پنبه کاران منطقه در سال های اخیر به علت پایین بودن قیمت وش و نبود حمایت های لازم دست از کار کشیده اند و با تداوم این شرایط بیم آن است که شاهد صفر شدن پنبه کاری در این منطقه باشیم.
عضو خبرگان کشاورزی خراسان جنوبی نیز از تحقق نیافتن خرید تضمینی وش پنبه در سال جاری خبر داده و می گوید: حتی یک کیلوگرم وش نیز در این منطقه از کشاورزان به صورت تضمینی خریداری نشده است.
«علافچی» از فعالان این صنعت در خراسان رضوی نیز می گوید: فقط در استان اردبیل بخشی از وش تولیدی پنبه کاران مغان خرید تضمینی شده و در خراسان رضوی در این باره اقدامی نشده است.
مدیرعامل اتحادیه پنبه کاران ایران نیز در گفت وگو با ایسنا گفته است خرید تضمینی توسط سازمان تعاون روستایی فقط در ۳استان آذربایجان شرقی، اردبیل و گلستان و به صورت خیلی محدود انجام شده است.
با این حال رئیس جمهور اوایل دی ماه تاکید کرده بود علاوه بر خرید تضمینی، پول کشاورزان نیز به موقع پرداخت شود که به گفته «عبدالحسین ناصری» نماینده مردم گرگان و آق قلا وعده رئیس جمهور برای خرید تضمینی پنبه و پرداخت به روز پول کشاورزان عملی نشد.
مسئولان وزارت جهاد کشاورزی هم مشکلات پنبه کاران را باور دارند و یکی از زراعت های پر مشکل و پردغدغه را پنبه کاری می دانند. یک منبع مطلع در معاونت بهبود تولیدات گیاهی این وزارتخانه به خراسان می گوید: مشکلات پنبه کاران زیاد است و بهتر است آن را از فعالان این عرصه در بخش خصوصی جویا شد. وی درباره سطح زیر کشت و تولید پنبه کشور نیز می گوید: پارسال پیش بینی شده بود که در کشور ۱۲۰هزار هکتار زیر کشت این محصول برود و ۱۸۶ هزار تن وش تولید شود که ۱۱۶هزار هکتار زیر کشت رفت و ۱۳۵ هزار تن وش از این سطح برداشت شده است.
پنبه از مهم ترین محصولات کشاورزی است که علاوه بر تامین مواداولیه صنایع نساجی و روغن کشی در اشتغال زایی بخش کشاورزی، صنعت و بازرگانی نیز نقش مهمی ایفا می کند اما امسال روزهای پیش روی طلای سفید چندان سفید نبود و اگر فکری به حال این محصول و زراعت نشود باید غزل خداحافظی پنبه را خواند.
