چگونه تابلو فرش دستباف را از ماشینی تشخیص دهیم؟

تابلو فرش‌ های ایرانی، بخشی از هنر منحصر به فرد و ذوق فرهنگ اصیل آریایی ماست، که از تاریخ و زندگی روزمره الهام می‌گیرد. تابلو فرش‌های ایرانی، نمونه‌ای از دقت و قابلیت‌های هنری هستند که هزاران سال عمر دارند و میراث هنری و فرهنگی ما محسوب می‌شوند. با توجه به اینکه کشور ما مهد فرش‌های زیباست، تابلو فرش هم یکی از آثار هنری است که از آن برای دکور و زیبایی منزل استفاده می‌کنیم.

تابلو فرش هم مانند فرش، به دو صورت دستبافت و یا ماشینی بافته می‌شود، ولی چگونه می‌توانیم تفاوت این دو را تشخیص دهیم؟ معمولاً تشخیص تابلو فرش ماشینی و دستباف، با یک نگاه ساده، به‌خصوص برای افرادی که آشنایی کافی ندارند، آسان نیست. اما با نگاهی دقیق‌تر، چند تفاوت بسیار برجسته بین این دو مشخص می‌شود، که در این مطلب می‌خواهیم به آنها بپردازیم. اگر قصد خرید تابلو فرش دستباف دارید، پیشنهاد می‌کنیم در ادامه این مطلب با ما همراه باشید.

ارزش تابلو فرش‌های دستباف ایرانی

«Tableau» یک واژه‌ی فرانسوی و به معنای منظره‌ای است که شبیه یک تصویر یا یک نمایش گرافیکی است. تابلو فرش، به فرشی گفته می‌شود که تصویری از یک منظره در آن نقش بسته شده است. تابلو فرش‌ها، برخلاف فرش‌هایی که روی زمین پهن می‌کنیم، یک اثر هنری محسوب می‌شوند که تصویری خارق‌العاده از شکار، چهره افراد، نمادهای مذهبی، تصاویر طبیعت، حیوانات و عکس‌های متنوع از زندگی روزمره را به تصویر می‌کشند.

تابلو فرش‌های ایرانی مانند سایر اشکال هنری، شامل صحنه‌هایی است که هنر از زندگی تقلید می‌کند، یا از دیگر اشکال هنر از جمله موسیقی و شعر الهام می‌گیرد. تابلو فرش، هنر دستی هنرمندان خطه‌ی آذربایجان است، که در گذر زمان به سایر شهرها هم راه یافته است. با توجه به قیمت تابلو فرش دستباف، این هنر گرانبها به‌عنوان هدیه‌ای نفیس و حتی صادراتی محسوب می‌شود.

تفاوت تابلو فرش دستباف و تابلو فرش ماشینی

اگر بخواهیم تفاوت تابلو فرش ماشینی و دستباف را بررسی کنیم، در درجه اول باید بگوییم که تابلو فرش دستباف با طراحی خاصی بافته می‌شود و بافنده آن را به‌صورت کاملاً دستی گره می‌زند. در مقابل، تابلو فرش ماشینی توسط دستگاه‌های خودکار و با طرح‌های گرافیکی آماده بافته می‌شوند و مراحل کنترل بافت آن تماماً توسط رایانه کنترل می‌شود.

تابلو فرش‌های ماشینی معمولاً از الیاف مصنوعی مانند پلی‌پروپیلن، نایلون مخلوط با مقداری پشم بافته می‌شوند، ولی تابلو فرش‌های دستباف از جنس ابریشم، پشم و پنبه‌های طبیعی هستند. تشخیص ظاهری تفاوت‌های بین تابلو فرش دستباف و ماشینی دشوار است، و به همین چند فاکتور خلاصه نمی‌شود، به‌خصوص اگر تجربه زیادی در زمینه انواع فرش دستباف نداشته باشیم. در ادامه می‌خواهیم با نگاهی دقیق‌تر، ۵ روش ساده ولی اصولی برای تشخیص تابلو فرش دستباف از تابلو فرش‌های ماشینی را بیاموزیم.

معرفی ۵ روش ساده برای تشخیص تابلو فرش دستبافت از تابلو فرش ماشینی

برای تشخیص تابلو فرش دستباف باید به این نکات دقت کنیم:

قسمت زیرین تابلو فرش دستباف دارای گروه و ناهمواری است
یکی از مطمئن‌ترین روش‌ها برای تشخیص تفاوت بین این دو نوع تابلو فرش، بررسی قسمت زیرین یا پشت تابلو فرش است. اگر بافت و گره‌های پشت تابلو فرش کاملاً یکنواخت نباشند، یعنی تابلو فرش دستبافت است. همچنین وقتی به پشت تابلو فرش دستبافت نگاه می‌کنیم، با چشم غیر مسلح هم می‌توانیم گره‌های جداگانه را تشخیص دهیم. چون بافندگان در ساخت فرش دستباف، گره‌ها را به‌صورت دستی در پایه فرش فرو می‌کنند و هر گره را با دست می‌بندند. بنابراین، جای تعجب نیست که در پشت فرش ناهمواری هایی دیده شود.

تابلو فرش‌های ماشینی توسط دستگاه‌های بافندگی بزرگ و سنگین تولید می‌شوند. این فرآیند کاملاً خودکار و منظم است، به همین دلیل تابلو فرش ماشینی در قسمت زیرین، صاف و یکدست خواهد بود. در تابلو فرش ماشینی، پشت فرش معمولاً بسیار یکنواخت و فاقد هرگونه ناهمواری یا گره است. یعنی ما نمی‌توانیم گره‌های منفرد را در پشت فرش ماشینی ببینیم، زیرا هیچ گره‌ای وجود ندارد. در پشت تابلو فرش دستباف، طرح فرش را به وضوح می‌توانی ببینیم. اما در تابلو فرش ماشینی طرح واضحی دیده نمی‌شود.

تابلو فرش‌های ماشینی کناره فرش ندارند
در تابلو فرش‌های دستباف، کناره بخشی از بدنه‌ی فرش است، که در حین بافندگی شکل می‌گیرد و شبیه امتداد بدنه فرش است. اما در تابلو فرش‌های ماشینی، حاشیه در طول فرآیند تولید تابلو فرش ایجاد نمی‌شود. در واقع پس از اتمام بافت، توسط دستگاه دور دوزی روی فرش دوخته می‌شود. برای تشخیص، حتماً به قسمتی که حاشیه به بدنه فرش وصل شده، دقت کنید. اگر می‌بینید که حاشیه تابلو فرش به فرش دوخته شده، مطمئن باشید که تابلو فرش ماشینی است.

تابلو فرش‌های دستباف رنگ‌هایی یکنواخت و زنده دارند
تابلو فرش‌های دستباف جدید، رنگی کاملاً یکنواخت دارند. یعنی علیرغم دستی بودن کل فرآیند رنگرزی الیاف فرش، رنگ‌ها در کل فرش یکنواخت و یک دست هستند. در مورد فرش‌های ماشینی، هم با وجود مصنوعی بودن الیاف، رنگ‌ها یکنواخت هستند. ولی با توجه به اینکه رنگ الیاف فرش‌های دستباف کاملاً طبیعی است، رنگ‌ها زنده‌تر و جذاب‌تر هستند.

جنس الیاف تابلو فرش ماشینی فرق دارد
در تابلو فرش‌های دستباف، دقیقاً مانند فرش‌های دستباف، از الیاف طبیعی مانند پشم و ابریشم یا ترکیب این دونخ استفاده می‌شود. ولی در تابلو فرش‌های ماشینی، از الیاف مصنوعی مانند پلی اکریلیک و پلی استر استفاده می‌شود. لطافت و براق بودن الیاف طبیعی براحتی از الیاف مصنوعی قابل تشخیص است. در مورد تابلو فرش‌هایی که صد در صد از ابریشم بافته شده‌اند، درخشندگی خاص و فوق العاده‌ای در فرش به چشم می‌آید.

قیمت تابلو فرش ماشینی و دستبافت، با هم فرق دارد. در واقع تابلو فرش‌های دستباف چون هنر دست هستند و زمان و زحمت زیادی صرف تولید آنها شده است، قیمت بسیار بالاتری نسبت به تابلو فرش‌های ماشینی دارند. علاوه بر این، استفاده از الیاف طبیعی ابریشم یا حتی الیاف طلا، مدت زمان طولانی آماده‌سازی تابلو فرش‌های دستباف و نوع طرح آنها، از دیگر دلایل گران بودن تابلو فرش‌های دستبافت است.