کار کودکان در دوران انقلاب صنعتی انگلیس

کار کودکان در دوران انقلاب صنعتی انگلیس

نویسنده: فاطمه باباخانی

در پایان قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم بریتانیای کبیر اولین کشوری شناخته می شد که به سمت صنعتی شدن حرکت کرده بود. به واسطه چنین شرایطی، انگلیس اولین کشوری بود که در آن ماهیت کار کودکان نیز تغییر کرد.
این امر همواره به عنوان یک مشکل اجتماعی و حتی مشکل سیاسی مورد توجه قرارگرفته است. این مقاله به تحلیل پدیده کار کودکان در بریتانیا و پاسخ هایی می پردازد که تاکنون درباره این مشکل داده شده است.
بحث های تاریخی درباره کار کودکان در بریتانیا
کودکان خانواده های فقیر و طبقه کارگر پیش از انقلاب صنعتی نیز در انگلستان کار و به خانواده هایشان در خانه به میزان توانایی شان کمک می کردند. اما کودکان برای اولین بار در دوران قرون وسطی در کارگاه های بافندگی یا مشاغل کشاورزی به کار گرفته شدند که برای اقتصاد خانواده ها حیاتی بود.

تعاریف کار کودکان
اصطلاح کار کودکان، به نوعی از کار اطلاق می شود که توسط کودکان با هدف تولید یک کالاو ارائه خدمات در ازای دریافت مزد، صورت می گیرد. کودک نیز شخصیتی است که به افراد دیگر (نظیر پدر، مادر، بستگان یا مقامات دولتی) برای امرار معاش وابسته است. با این وجود سن دقیق برای تعریف یک فرد به عنوان کودک در کشورها و زمان های مختلف متفاوت بوده است.

مشاغل پیش از دوره صنعتی شدن
پیش از دوران صنعتی شدن کودکان در مزارع زندگی و کار می کردند. در قرن شانزدهم نیز درصد بالایی از آنها به عنوان خدمتکار در خانه ها مشغول به کار بودند. پسرها در نگهداری از حیواناتی نظیر گاو و گوسفندها فعالیت کرده و دختران در دوشیدن شیر حیوانات و نگهداری از جوجه ها کمک می کردند. در خانه نیز از آنها به عنوان دستیار، تمیزکننده دودکش و پیشخدمت استفاده می شد. در آن دوره کودکان به عنوان کارآموز با استاد خود زندگی کرده و کسانی که در خانه کار می کردند نیز در کلبه ای که متصل به خانه ارباب می شد، ساکن بودند. بسیاری از آنها مزد نمی گرفتند و کار برای آنها به منزله آموزش بود.
هنگامی که اولین کارخانه نساجی در سال ۱۷۶۹ ساخته شد و کارآموزان کودک به عنوان کارگران اصلی در این کارخانه ها به کار گرفته شدند، مفهوم «کار کودکان» تغییر پیدا کرد. چارلز دیکنز این مکان ها را در آثارش به نام کارخانه های شیطانی تاریک لقب داده و تامپسون از آنها به عنوان مکان های مملو از حوادث خشونت آمیز، ظلم و ستم و مزاحمت های جنسی یاد کرده است. کار در خانه و مزرعه زمان زیادی از زندگی کودکان را به خود اختصاص می داد؛ همچنین سیستم کارخانه ای با نظم و انضباط دقیق، مجازات های خشن، شرایط ناسالم کار، دستمزدهای پایین، ساعت های کار انعطاف ناپذیر و… به کودکان فشار زیادی وارد می کرد. این کارآموزان کودک عموما کودکان گدا و تنگدستی بودند که از یتیم خانه گرفته می شدند و در کارخانه ها اسکان داده می شدند. آنها در این مکان ها از پوشاک و غذا بهره مند می شدند و در مقابل در تمام روز و طی ساعت های طولانی مجبور به کار بودند. بر اساس یک تخمین محافظه کارانه حدود یک سوم از کل کارگران در کارخانه های انگلیس در سال ۱۷۸۴ از این کارآموزان تشکیل می شد و در برخی کارگاه های شخصی این آمار به ۸۰ تا ۹۰ درصد می رسید.

مباحثی درباره کار کودکان
آنچه برای کودکان در پشت دیوارهای کارخانه ها رخ داده موضوعی است که مباحثات گسترده ای را در زمینه های سیاسی و اجتماعی تا به امروز برانگیخته است. بسیاری این موضوع را مدنظر قرار دادند که شرایط اسفناک کار، موجب استثمار کودکان توسط صنعتگران شده است. «کارخانه های شیطانی تاریک» نشان دهنده تصویر کودکان پنج و شش ساله ای است که در آن به مدت ۱۲ تا ۱۶ ساعت در شش روز هفته کار می کردند. آنها بدون اینکه زمانی برای استراحت و خوردن غذای گرم داشته باشند، مجبور بودند در کارخانه های پرازدحام و در نور ضعیف برای چهار شلینگ در هفته کار کنند. چنین وضعیتی بود که عده ای را بر آن داشت که برای اصلاح وضع کار کودکان اقدام کنند. در مقابل برخی نیز استدلال می کردند، استخدام کودکان در کارخانه ها به نفع خود کودک، خانواده و کشورش است. از نظر این گروه کار در کارخانه بدتر از کار در مزارع و دودکش ها نبود. همچنین بسیاری از صاحبان کارخانه ها ادعا می کردند که کار کودکان برای رشد تولید و باقی ماندن آنها در بازار رقابتی لازم است. جان وسلی، نیز استدلال می کرد که کار کودکان برای جلوگیری از کندذهنی و فساد و شرارت ذهنی آنها لازم است.

قوانین کارخانه
اگرچه بحث بر سر اینکه آیا کودکان در طی انقلاب صنعتی بریتانیا استثمار شدند یا خیر، هنوز هم ادامه دارد، اما پارلمان این کشور با استناد به شواهد جمع آوری شده در این باب چندین قانون مرتبط به کار کودکان را تصویب کرد. این سه قانون که اشتغال کودکان را در صنایع نساجی تحت تاثیر قرار می دادند، از جمله این قوانین می توان به موارد زیر اشاره کرد: قانون مقررات کارخانه های پشم سال ۱۸۱۹ (که بر اساس آن حداقل سن کار را ۹ سال و بیشترین ساعات کاری ۱۲ ساعت تعیین شد)، قانون مقررات کار کودکان (که بازرسان مشخصی را برای تقویت قوانین منسوب کرد) و قانون ده ساعته ۱۸۴۷ (که ساعات کاری را به ۱۹ ساعت برای کودکان و زنان محدود می کرد).

روزنامه دنیای اقتصاد، شماره ۲۶۸۵ به تاریخ ۲۰/۴/۹۱، صفحه ۳۱ (تاریخ اقتصاد)