طراحان فرش ایرانی با شرایط و هنر روز دنیا همسو نیستند!

گفتگوی مجله نساجی کهن با خانم سارا میر نظامی  – موسس و رئیس هیئت مدیره کانون توسعه هنر طراحی قالی ایران

لطفا بیوگرافی کوتاهی از خودتان ، سوابق کاری و تحصیلی و همچنین دلیل حضورتان در این کانون را بفرمائید؟

من سارا میرنظامی هستم، متولد سال ۱۳۴۹ در تهران وفارغ التحصیل مقطع کارشناسی ارشد در رشته ی طراحی سنتی. از کودکی به نقوش قالی توجهی بسیار خاصی داشتم که نتیجه ی داشتن معلم دلسوز و زیبا بین مقطع سوم دبستانم خانم سعیدی بود. فعالیت هنری خود از سال ۱۳۶۴ آغاز کرده و در سال ۱۳۶۹ به اولین بهره برداری رسانیدم و در پی آشنایی با خانواده هنرمند آقامیری و بهرمندی از آموزه های ایشان به فعالیت خود ادامه دادم.

در زمان تحصیل دردانشگاه ازرهنمود های”استاد پاکدست”و جناب استاد جابر عناصری بهره فراوان بردم که روح هر دو بزرگوار قرین رحمت باد. از دیگر کسانی که درزندگی و کارآفرینی من نقش بسیار موثری داشتند و با حمایتهای فکریشان راه برای من هموار می شد جناب آقای دکتر محمد محلوجی هستند که جا دارد همینجا مراتب سپاسگذاریم از ایشان را به جا بیاورم.

با پشتکار و تلاش زیاد و بهره از رهنمود همه اساتیدم در پی این سالها موفق به کسب ۶ عنوان برتر کشوری شدم.

ازجمله فعالیتهای اینجانب می توان به برپایی و شرکت در بیش از ۵۰ نمایشگاه داخلی و خارجی اشاره کرد. همچنین تالیفات و تدوین دروس دانشگاهی، تدریس در دانشگاه ها و آموزشگاه ها و داوری برخی از جشنواره ها. در حال حاضر هم به عنوان موسس و رئیس هیئت مدیره انجمن طراحان فرش تهران به خدمتگذاری برای قالی ایران عزیزمان و هنرمندان این رشته مشغولم.

 لطفا ابتدا در مورد لزوم شکل گیری کانون توسعه هنر طراحی قالی ایران،اهداف و برنامه ها تو ضیحاتی را بفرمائید؟

ابتدا باید از پیشکسوتان طراحی فرش ایران که مرا لایق این امانت سپاری دانستند تشکر و قدردانی داشته باشم.
امیدوارم بتوانیم همراه با هیئت مدیره  بسیار محترم و کارای کانون، گامی سترگ، در جهت احقاق حقوق طراحان برداریم و “خانواده ی بزرگ طراحی ایران” را تشکیل دهیم. همانطور که همگی می دانیم اول از همه ، اتحاد و همدلی لازمه رسیدن به اهداف می باشد، که به شکرانه خداوند یکی از ستونهای پایه گذاری این کانون هم، همین بوده است.

لازم است به این مهم اشاره کنم که کانون، متشکل از بیش از ۳۰ نفر (هیئت موسس) از زبده ترینها و همچنین پیشکسوتان طراحی قالی ایران، از سراسر کشور می باشد که به حق، نام هر کدام از این عزیزان، افتخاری برای قالی ایرانمان است.

در خصوص اهداف این کانون می توان به طور مختصر به این موارد اشاره کرد:
۱- هم افزایی در جهت توسعه خلاقیت، تحقیق و پژوهش و برند سازی در قالب معرفی آثار فرهنگی و هنری هنرمندان.
۲- توسعه شیوه های سلیقه یابی در سطح بین المللی و هدایت ذائقه اجتماعی به سمت مهارت ها و خلاقیت ها.
۳- ارتقا و توانمندسازی طراحان و فراهم کردن زمینه مساعد برای رشد هر چه بیشتر هنرمندان متعهد به هنر اصیل و پیشرو.
۴- الگوسازی و معرفی نمونه برنامه های استاندارد در عرصه ترویج وتوسعه هنر طراحی فرش در راستای حفظ و توسعه قالی ایران.

تاسیس کانون توسعه هنر طراحی قالی ایران را که متشکل از طراحان منتخب توسط پیشکسوتان طراحی کشور میباشند را به جامعه فرش و ملت هنر دوست ایران تبریک گفته , امید که این همدلان در راستای توسعه و ترویج این هنر گامی زیبنده نام کشور عزیزمان ایران بردارند

هیئت مدیره متشکل از اساتید
۱-بانو سارا میرنظامی رییس هیئت مدیره(تهران)
۲-جناب آقای کیومرث خواجه باشی مدیر عامل و عضو هیئت مدیره(آذربایجان)
۳-جناب آقای علی اصغر خوشگفتار نایب رییس(قم)
۴-جناب آقای علی اصغر شیر سپهر دبیر(اصفهان)
۵-جناب آقای کریم میرزایی مدیر روابط بین الملل و خزانه دار (آذریایجان)
۶-جناب آقای حمید زارعی مدیر روابط عمومی(کاشان)
۷-جناب آقای خلیقی (تهران)
اعضا علی البدل
جناب آقای فتحعلی قشقایی فر
جناب آقای هوشنگ زارع اصل
بازرسان
جناب آقای محمد امینی
علی البدل
بانو فاطمه شیر سپهر

 طراحی فرش امروزه بیش از پیش اهمیت دارد و شرکتهای تولید کننده فرش ماشینی و دستباف ،بیشتر به این امر واقف هستند.به نظر شما چرا طراحی ونقشه ی فرش تا این حد مهم است؟

کاملا مشخص است که پایه و اساس هر رشته ای طراحیست مثل مجسمه سازی، قلمزنی و دیگر رشته های هنری و حتی غیر هنری. ما برای تولید هر چیزی نیازبه طراحی داریم. پس ، رکن هر تولیدی، طراحیست. اتومبیلی که ما از آن استفاده می کنیم، خانه ای که در آن سکنا داریم ، لوازم منزلمان وهمه چیز وهمه چیز، بر پایه ی طراحی تولید می شوند. بنابراین چطور می شود در چنین محصول هنری زیبایی ، طراحی حائز اهمیت نباشد؟

 طراحان ایرانی کمتر در رویداد های بین المللی مانند دموتکس حضور دارند.به نظر شما ،حضور در این رویدادها چقدر برای یک طراح فرش مهم است؟

قطعا شرکت در این رویدادها برای طراحان، نه تنها خالی از لطف نیست، که بسیار هم موثر است. خود من حدود بیست سال است که به طور پیاپی در این رویداد ها شرکت می کنم . مطمئنا وقتی یک طراح خودش را با این نمایشگاه ها و جشنواره ها همسو می کند ، یاحتی اگر همسو هم نکند فقط با شرکت در این رویدادها، میتواند اطلاعات کافی بدست آورد و خود را به روز رسانی کند.

در نتیجه کارش را هدفمند پیش ببرد. نه فقط برای نمایشگاه فرش، حتی مثلا نمایشگاه دکوراسیون. اینها کنار نمایشگاه فرش باعث می شوند، ذهن طراح به روزرسانی شده و با خلاقیت بیشتربتواند ، یک فرش را با چیدمان بهتر ، مناسب تر و زیباتر در دکوراسیون، هماهنگ کند.

علت اینکه طراحانمان کمتر دراین رویداد ها دیده می شوند، هزینه های سنگین برای شرکت در نمایشگاه مثل ایاب ذهاب ، اسکان و این قبیل مسائل است. که اگر دولت دراین مورد تدبیری اتخاذ کند که طراحان موثرمثل برندگان المپیاد های طراحی فرش و… بتوانند از این نوع رویدادها دیدن کنند ، تاثیر بسیار مثبتی خواهد داشت.

 در سالهای اخیر شاهد رشد چشمگیر دستمزدهای طراحان فرش ،به ویژه در بخش ماشینی هستیم. این افزایش را تا چه حد در پیشرفت این رشته موثر می دانید؟

قطعا رشد اقتصادی مشوق خوب و بسیار موثری برای طراحان است که می تواند افراد بیشتری را تشویق به انتخاب این رشته کند.

 آیا کانون توسعه هنر طراحان قالی ایران مختص فرش دستباف است یا سایر طراحان فرش و صنایع دستی و دست بافته ها هم می توانند در آن عضو شوند؟

پایه، طراحی فرش دستباف است، ولی اینگونه نیست که فقط این طرحها را در بر بگیرد. خیلی ازرشته های هنری دیگرهم هستند که ازطراحی سنتی بهره می برند. اینجا عضو پذیری با تائیدیه هیئت مدیره و هر کدام دربخش مربوط به خود انجام می شود. چون انجمن دارای قسمتهای مختلفی ست که می توانند توسط هیئت مدیره ارزیابی شده و به عضویت کانون درآیند.

برای کسانی که تازه می خواهند وارد این رشته شوند توضیح دهید چطور می توان یک طراح حرفه ای و موفق شد؟

کار نیکو کردن از پر کردن است و پر کردن یعنی تمرین خیلی زیاد. در دوران نوجوانی روزهایی بود که من هجده ساعت کار می کردم. همین حالا که کار را کم کرده ام، هم بین هشت تا دوازده ساعت کار می کنم. هرچه بیشتر کار کنید، دستتان روانتر می شود. هر چه بیشتر ببینید خلاقیتتان بالاتر می رود.

خوب نگاه کردن و خوب کار کردن یک اصل است.همچنین داشتن دانش از دیگر هنرها نیز بسیار در طراحی موثر خواهد بود. عامل دیگر مطالعه است. فرصتهای مطالعاتی روی نقوش و حتی داستانها و ادبیات، هنرمند را به طرح ماندگار تری می رساند و نیز فراموش نکنید این هنر، راهیست که باید در آن از رهنمود های اساتید استفاده کنیم. راهی نیست که به تنهایی در آن قدم بگذاریم و بتوانیم به راحتی در آن موفق شویم.

 سالهاست جمله ی”هنر نزد ایرانیان است و بس” را می شنویم. اما سالهاست هنرمندان و طراحان فرش بین المللی از جمله جوایز طراحی فرش دموتکس را جارو می کنند و نامی از طراحان ایرانی نیست.دلیل این عقب ماندگی شدید چیست؟سطح طراحی فرش در بازارهای بین المللی و کشورهای رقیب نظیر هندوستان، افغانستان، ترکیه و …. را چطور میبینید؟

این جمله که هنر نزد ایرانیان است و بس در اصل یعنی ” ای بسا هنرها که نزد ایرانیان است”. نه اینکه هنرفقط نزد ایرانیان باشد و در واقع اشاره دارد به آن فرهنگی که پشت این خطوط بوده و روی این نقوش تاثیر می گذارد.

دلیل اینکه می فرمائید جوایز راهنرمندان بین المللی دیگری، بجز ایرانیان به دست می آورند، یکی این است که متاسفانه طراحان ایرانی مطالعه شان را کم کرده اند. ودیگر اینکه اگرهم بخواهند در نمایشگاههای خارجی شرکت کنند و از این مسابقات با خبر شوند، برایشان هزینه ی بسیار زیادی دارد. چقدر خوب است که دولت به کسانی که واقعا مستعد هستند، پر پرواز بدهد و یاری کند تا بقول خودشان دچار این عقب ماندگی نشویم و خودمان را مثلا با دکوراسیون بروزرسانی کنیم. و تمام اینها مطالعه و گردشگری میخواهد.

اما درخصوص هندوستان و افغانستان و ترکیه بر کسی پوشیده نیست که صنعت نساجی و فرش ترکیه خیلی قوی می باشد.چون آنها وقتی حتی نمایشگاهی را شرکت می کنند،دولت هزینه هایشان را می پردازد و مجبور نیستند از جیب خود خرج کنند.به وضعیت کنونی افغانستان خیلی واقف نیستم . ولی هندوستان رشد زیادی کرده. یکی از علل رشد کشورهای مجاور، نداشتن تعصب است.

ما نباید تعصب داشته باشیم که مثلا حتما باید این طرح را اجرا کنیم. بلکه باید در کنار حفظ طرحهای قدیمیمان و موازی با آن در بازار جدید هم جایگاه خودمان را پیدا کنیم، همین الان خیلی از تولید کنندگان بین المللی با طراحان ایرانی کار میکنند.

اگر بتوانیم این کار را درست انجام بدهیم، می توانیم از طرح های سنتی خودمان هم حراست کنیم. ولی با نگاه متعصابه،از بازارهای جهانی عقب می مانیم.ما همیشه باید هر دو سوی کار را داشته باشیم. یک سوی، کارهایی که کاملا با رعایت اصول و قوانین است و یک سوی هم طرحهای بروزتر که صد البته این طرحها زمانی می تواند ارزش بیشتری پیدا کند که موتیف ها و ارزشهایمان هم درونشان جاری باشد.

 به عنوان رئیس کانون طراحان قالی چه نظری درباره کپی کاری و سرقت طرح فرش در ایران دارید که بسیار هم رایج است. چه تمهیداتی برای متوقف کردن این روند دارید؟

متاسفانه سالهاست ما با این معضل دست و پنجه نرم می کنیم.یک موقع هست که شاگردی از روی دست استادش مشق می کند یا ازاثری الهام می گیرد. حتی می شود گفت وقتی ازاثری الهام می گیرد بازهم دارد ازآن اثر مشق میکند و این باعث افتخار استاد است،که مستقیم یا غیرمستقیم راه را به شاگردانش نشان می دهد. اما یک جایی هست که واقعا سرقت و دزدیست و یک طرح را می برند و به نام خودشان می فروشند. بهترین کاربرای پیشگیری از این سرقت ها ثبت آثار است.

البته در حال حاضر ثبت صنعتی انجام می شود. ولی خیلی تکمیل نیست و معایب بسیار زیادی دارد زیرا کارشناسیها خیلی حرفه ای نیست. یکی از تصمیمات کانون این است که بتوانیم برای این مهم،از کارشناسان زبده ی کانون و یا آنها که در کانون با مرکز ملی فرش همکاری می کنند استفاده کنیم. باید واقعا یک مرجع مثل کانون یا مرکز ملی فرش بر این کار نظارت داشته باشد، نه اینکه مثلا در یک اداره ی ثبت، فقط ثبت صنعتی شود.این نوع ثبت ناقص ،خیلی مشکلات در بر خواهد داشت.و امیدواریم که به یاری خداوند بتوانیم این هدف را تحقق ببخشیم.

بخشی از سوابق و جوایز خانم سارا میر نظام :
۱- کسب عنوان برتر طراحی فرش چهارمین نمایشگاه دوسالانه نگارگری ( موزه هنرهای معاصر)
۲- کسب عنوان برتر طراحی فرش در نمایشگاه وزارت جهاد سازندگی سال ۱۳۷۸
۳- کسب عنوان برتر طراحی فرش در نمایشگاه وزارت جهاد سازندگی سال۱۳۷۹
۴- کسب عنوان برتر طراحی فرش در جشنواره کشوری شهرستان یزد ۱۳۷۲
۵- کسب عنوان برتر چهارمین جشنواره کشوری امام رضا(ع)
۶- کسب عنوان برتر نمایشگاه بانوان قرآن پژوه
۷- تدوین سر فصل کارشناسی پودمانی و ترمی نگارگری
۸- شرکت دربیش از۵۰ نمایشگاه و جشنواره داخلی و خارجی
۹- شرکت در نمایشگاه یونسکو
۱۰- عضو هیئت موسس و مدیر عامل انجمن طراحان فرش تهران
۱۱- شرکت درنمایشگاههای تخصصی خارجی درخصوص فرش۲۱سال متوالی
۱۲- موسس آموزشگاه هنرهای تجسمی پارسه
۱۳- تدریس در آموزشگاهها و دانشگاهها و…
۱۴- برگزارکننده اولین و بزرگترین ورکشاپ طراحی پیشکسوتان کشور در انجمن طراحان