گلیم در مناطق مختلف ایران

گلیم سنه:

سنه امروزه سنندج ( مرکز استان کردستان ) نامیده می شود. در هیچ جای ایران گلیم هایی به ظرافت گلیم های سنه بافته نمی شود. طرح آن بیشتر طرح هراتی آمیخته با طرح بوته ای و خطوط مورب در رنگ های متعدد است. زیباترین طرح گلیم سنه، ترنجی در وسط و زمینه ای رنگی دارد و بته ای نیز با ظرافت در آن بافته شده است.

گلیم قشقایی:

رنگ های تند و شاد از ویژگی های گلیم قشقایی است، اما رنگ های متضادی نیز در کنار رنگ های قرمز و زرد به کار می رود. نقوش هندسی بخش اساسی طرح های قشقایی هستند، مانند: هشت ضلعی، ستاره هشت پر، تصاویر طاووس، بز، آهو و …. دار های قشقایی اغلب قابل حمل و نقل است. در کوچ دار را روی شتر یا قاطر حمل و نقل و موقع کار به روی زمین پهن می کنند.

گلیم افشار:

طرح مخصوص افشار معمولاً ستاره های متعدد بر روی زمینه ای به رنگ طبیعی یا رنگ سیر است. نقش ها، گل های ستاره ای هستند که به صورت مورب کنار هم چیده می شوند و به صورت لوزی در هم نمایان می گردند.

گلیم پارچه ای:

در آذربایجان بافته می شود که به آن گوینه می گویند.

گلیم زرند:

که دارای بافت چاک دار کوچک می باشد. غالباً کار عناصر ترک زبان شاهسون است که تعداد زیادی از آنها در این منطقه مقیم گردیده اند.گلیم های زرند دراز، باریک و بادوام اند.طرح های قراردادی با گل و گیاهی با مو خزنده و گاهی به صورت طرح لوزی مشبک و یا دو تا سه ترنج درهم هستند.

گلیم ترکمنی:

گلیم ترکمنی سبک و محکم است. در این گلیم ها رنگ مهم ترین عامل است و رنگ قرمز با سایه روشن های مختلف نقش ویژه ای دارد، رنگ های دیگر نارنجی، آبی، سبز و گاهی زرد است.این رنگ های متضاد هماهنگی زیبایی به وجود می آورند.قبیله ترکمن ها طرح های خود را بر حسب نقش اصلی طبقه بندی می کنند که آن را گل می گویند، و آنها را به شکل شش یا هشت وجهی منقوش می کنند.هر گل نمودار یک خانوار است.معمولاً نقش های ترکمنی چهار قسمت دارد. دو تاریک ( شب )، دو روشنی ( روز ) است. نیروی زندگی در هر ( ابه ) در مرکز است ( یعنی پدر ). مجموعه نقوش حاشیه ای دارد که فامیل ها را از یکدیگر جدا می کند که به صورت مجزا اما همه در کنار یکدیگر هستند.

اشکال غیر متداول:

گلیم سجاده ای:

گلیم سجاده ای با نقش ممتاز، محرابش سطح کوچک قابل حمل و تمیزی است که می توان آن را بر روی زمین گسترد آن طور که محرابش رو به قبله باشد.گلیم های سجاده ای گاهی اوقات به صورت پرده و تزئین درب مساجد به کار برده می شود.

سفره و رو کرسی:

اینها گلیم هایی هستند که توسط طوایف کرد و بلوچ بافته می شوند و به شکل مربع که جهت استفاده سفره باشد بافته می شود.سفره ای کناره را بلوچ ها به صورت قالی هایی می بافند که کنار قالی های بزرگ در اتاق قرار می دهند.گلیم های رو کرسی به عنوان پوشش روی منقل یا تنور به کار می رود. در سرمای سخت زمستان لایه هایی از نمد که روی آن یک رو کرسی پهن می کنند یک پتوی گرم خانوادگی را به وجود می آورد.

خورجین:

مردم عشایر کمتر اثاثیه ای به کار می برند. بنابر این خورجین ها برای ذخیره اشیا و حمل و نقل استفاده می شود. این کیسه های دو لنگی برای حمل سبزی و مواد غذایی بوده و بر روی شانه می اندازند.خورجین های بزرگ تر را بر پشت شتر یا الاغ می اندازند.

نمکدان:

کیسه های نمکدان شکل مخصوصی دارد که گردن بلند و باریک آن را می توان پیچید و تا کرد تا کیسه بسته شود و محتویات با ارزش آن در برابر رطوبت محفوظ بماند. _

استان مازندران

در اکثر روستاهای مازندران نوعی دار افقی مشابه استفاده می شود که به کرچال معروف است و علاوه بر آن از دارهای عمودی نیز در تولید قالی، قالیچه، تابلو فرش و گلیم بهره می برند.آلاشت از مراکز مهم تولید جاجیمچه ( یا حمام سری ) می باشد.

چنته نیز نوعی کیف می باشد که معمولاً یک سمت آن ساده یا راه راه و طرف دیگر آن دارای نقش است و جنس آن نیز از جاجیم، گلیم یا بافت گره دار ( قالی ) می باشد. لفور را می توان مهمترین مرکز تولید آن به شمار آورد.

از مراکز تولید جاجیم نیز می توان به آلاشت، لفور، روستاهای اطراف بابل و قائمشهر ( مانند دراز کلا )، روستاهای اطراف ساری ( مانند رسکت )، روستاهای اطراف آمل ( مانند سنگچال ) و روستاهای اروس مالخوس ( مرز مازندران و سمنان ) اشاره کرد که معمولاً جاجیم های تولیدی این مناطق دارای بافتی راه راه و رنگارنگ هستند و در بافت آنها از کرک، پشم یا کاموا استفاده می شود.

یکی از مشهورترین دستبافته های مازندران گلیمچه متکازین می باشد که در روستای متکازین در حوالی بهشهر بافت آن رایج بوده و هست.اکثراً در بافت گلیمچه ها از روش پود اضافی استفاده می شود.

در روستاهای آلاشت و روستاهای بین بابل و قائمشهر ( دراز کلا ) نیز بافت چنته، جاجیم، گلیچ و گل دار ( مشابه گلیج ) مرسوم است. در بافت گلیج معمولاً بعد از هر ۱۰ – ۱۲ رج بافت ساده که روی کرچال با ماکو انجام می شود، یک سری نقش نیز با دست زده می شود.
بافت گلیم نیز در اکثر مناطق مانند کلاردشت و آلاشت به صورت پله ای و چاک دار است.

رنگرزی در استان در گذشته اکثراً سنتی و طبیعی بود، اما امروزه مانند اکثر نقاط کشور رنگرزی شیمیایی تا حدود زیادی جای آن را گرفته و رنگ های مورد استفاده نیز اکثراً رنگ های سورمه ای، آبی، سبز، قرمز، کرم و نیز نارنجی، زرد و سفید را شامل می شود.