آیا «توسعه صنعتی» هنوز ضرورت است؟

نویسنده: محمدصادق جنان صفت

«توسعه صنعتی» مرحله ای ویژه در مسیر توسعه اقتصادی جوامع بوده است. در این مرحله از توسعه بود که کشورهای پیشرفته مترادف با کشورهای صنعتی تلقی می شدند. در این شرایط بود که تولیدات صنعتی علاوه بر اینکه نیازهای جامعه را به کالاهای تازه برطرف می کرد راه رشد تولید محصولات کشاورزی و غذایی را نیز فراهم می کرد.
توسعه صنعتی از طرف دیگر شرایط را برای رشد دانش و فن هموار و به اوج گرفتن علم نیز کمک می کرد. علاوه بر این، توسعه صنعتی به رشد صادرات کشورها کمک کرده یا مانع از واردات انبوه کالاهای صنعتی شده است. جامعه ایرانی نیز دست کم از دهه ۱۳۴۰ تا امروز در آرزوی توسعه صنعتی بوده و هست. این آرزوی بخش عمده ای از دلسوزان این مرز و بوم، اما به اعتقاد اکثریت کارشناسان و با توجه به شاخص های توسعه صنعتی لباس عمل نپوشیده است.
در اوایل دهه ۱۳۸۰ بود که «استراتژی توسعه صنعتی» توسط دولت وقت تدوین و در هیات دولت تصویب شد. دولت نهم اما این سند مصوب دولت قبلی را فاقد اجرا تلقی و تاکید کرد که ماهیت این استراتژی را که متضمن حل شدن صنعت ایران در اقتصاد جهانی است را نمی پذیرد. اکنون نیم قرن از آغاز دهه ۱۳۴۰ سپری شده است و ایران در آرزوی توسعه صنعتی مانده است. در شرایطی که دگرگونی ها در کسب و کار شهروندان جهان و شکل و ماهیت اقتصاد جهانی شتابان و دامنه دار شده است و جهانی شدن تولید یک واقعیت انکارناپذیر به حساب می آید، این پرسش وجود دارد که آیا «توسعه صنعتی» برای ایران هنوز یک ضرورت اجتناب ناپذیر است. برای روشن شدن موضوع به متن واقعیت های صنعت ایران و جهان در شرایط حاضر نگاه می کنیم در شکلی از توسعه صنعتی که کره جنوبی به آن اشتهار یافته است، توسعه صنعتی با تعریف برخی رشته های صنعتی به عنوان صنعت پیشگام و تمرکز سرمایه گذاری روی آنها از این صنایع به عنوان موتور توسعه صنعتی استفاده می کردند.
پرسش این است که آیا اکنون از میان رشته های صنعتی فولاد، پتروشیمی، نساجی، لوازم خانگی و… کدام یک قابلیت تبدیل شدن به موتور توسعه را دارند؟ مقایسه وضع موجود میان نساجی ایران با ترکیه، فولاد ایران، چین، پتروشیمی ایران با عربستان و… می تواند پاسخ مناسبی به این پرسش باشد.
از طرف دیگر، اندیشه و عمل آزادسازی تجارت جهانی که هر روز طرفداران بیشتری پیدا می کند نیز راه را برای حمایت گرایی از مسیر تعرفه و موانع تعرفه ای ناهموار کرده است و این نیز نمی تواند، انجام شود. صفحه صنعت و معدن این پرسش را مطرح کرده و آمادگی درج دیدگاه علاقه مندان و کارشناسان به این بحث را دارد. خبرنگاران ما با شما تماس خواهند گرفت.

روزنامه دنیای اقتصاد، شماره ۲۶۹۲ به تاریخ ۲۸/۴/۹۱، صفحه ۳ (صنعت و معدن)