صنعت پوشاک ایران در تقابل با تورم، قاچاق و بی‌توجهی اقتصادی
صنعت پوشاک کشور، با وجود گردش مالی قابل‌توجهی که حدود ۱۰ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود، همچنان با چالش‌های جدی و ساختاری مواجه است. کاهش قدرت خرید مردم، افزایش تورم، محدودیت‌های ارزی و قاچاق گسترده، این صنعت را به مرز رکود کشانده است.
بر اساس گفته‌های فعالان این حوزه، با رشد مداوم هزینه‌های تولید—که در سال گذشته تا ۳۰ درصد افزایش داشته—و ادامه‌دار بودن تورم بالا، امید چندانی به بهبود وضعیت صنعت پوشاک در سال جاری وجود ندارد.
بخش عمده‌ای از این صنعت توسط بخش خصوصی اداره می‌شود؛ به‌طوری‌که حدود ۹۹ درصد از فعالیت‌های این حوزه، بدون اتکا به منابع دولتی یا تسهیلات بانکی، توسط سرمایه‌گذاران خصوصی پیش می‌رود. با این حال، فعالان این حوزه بر این باورند که فشارهای ناشی از سیاست‌های اقتصادی و نبود حمایت مؤثر، مانعی جدی در مسیر پیشرفت آن است.
قاچاق، رقیب دائمی تولید داخلی
گرچه واردات رسمی پوشاک از سال ۱۳۹۷ ممنوع شده، اما آمارها نشان می‌دهد که بخش زیادی از پوشاک مصرفی کشور همچنان به‌صورت غیرقانونی وارد می‌شود. پیش از این تاریخ، حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد واردات پوشاک به‌صورت رسمی انجام می‌شد، اما برآوردهای گمرک کشورهای صادرکننده نشان می‌داد این میزان تا یک میلیارد دلار نیز می‌رسد—رقمی که حکایت از حجم بالای قاچاق دارد.
با وجود افت موقت واردات غیررسمی طی دوران همه‌گیری کرونا، پس از سال ۱۴۰۱ دوباره جریان قاچاق پوشاک شدت گرفت. از نگاه تولیدکنندگان، وجود کالای قاچاق با قیمت پایین‌تر، تهدیدی برای بازار داخلی و تضعیف رقابت سالم به‌شمار می‌رود.
پوشاک؛ اولویتی فراموش‌شده در سبد خانوار
در شرایطی که تورم بالا و بی‌ثباتی اقتصادی، خانوارها را مجبور به بازنگری در اولویت‌های هزینه‌ای کرده، پوشاک از جمله اقلامی‌ست که دیگر در صدر نیازها قرار ندارد. تمرکز خانوارها بر تأمین خوراک و مسکن، سبب شده خرید لباس به اولویتی پایین‌تر تبدیل شود، و همین امر ضربه‌ای دوچندان به بدنه تولید وارد کرده است.
چالش‌های متعدد تولیدکنندگان
افزایش نرخ ارز، بالا رفتن قیمت مواد اولیه و فرسودگی ماشین‌آلات، از جمله مشکلاتی است که تولیدکنندگان با آن روبه‌رو هستند. در کنار این مسائل، ناهماهنگی در سیاست‌گذاری ارزی، قطعی برق و گاز در شهرک‌های صنعتی، و محدودیت در تبلیغات آنلاین (به‌ویژه پس از فیلترینگ پلتفرم‌های مجازی)، مسیر تولید را سخت‌تر کرده است.
صادرات محدود، بازار داخلی جذاب‌تر
در حال حاضر صادرات پوشاک ایران به کشورهای همسایه بین ۷۰ تا ۸۰ میلیون دلار اعلام شده است. هرچند بازارهای خارجی هدفی بلندمدت برای برخی تولیدکنندگان هستند، اما به‌دلیل جذابیت بازار داخلی، بیشتر تولیدکنندگان ترجیح می‌دهند روی تأمین نیاز داخل تمرکز کنند.
بازار شب عید هم نجات‌بخش نشد
حتی در ایامی که انتظار رونق بازار می‌رود، مثل شب عید، شاهد افزایش قابل‌توجهی در تقاضا نبودیم. افزایش ۳۰ درصدی قیمت مواد اولیه طی ماه‌های گذشته، هزینه تمام‌شده تولید را به‌شدت بالا برده و در نهایت توان خرید مردم را تحت تأثیر قرار داده است.
بر همین اساس، چشم‌انداز روشنی برای سال ۱۴۰۴ نیز در این صنعت متصور نیست و به‌نظر می‌رسد چالش‌ها همچنان ادامه‌دار باشند مگر آنکه رویکردی جامع و حمایتی از سوی سیاست‌گذاران در پیش گرفته شود.
