مصاحبه با مهندس ابراهیم خنامانی – مدیر عامل شرکت بازرگانی نقش گستر ساوین

كمبود يك واحد صنعتي خصوصي توليد الياف اكريليك به شدت حس مي‌شود

شركت بازرگاني نقش گستر ساوين با برند تجاري بازرگاني خناماني يكي ديگر از شركت‌هايي بود كه در اين سالهاي سخت اقتصادي و اوضاع آشفته كشور در همه لحاظ به جاي بيخيال شدن كشور به آينده سرزمينش اهميت داد و با همت جمعي از مهندسان نخبه كشور به سراغ كمك به بخش توليد رفت. در اين راه خود متحمل سختي‌هاي بسياري شد اما همچنان استوار و محكم به نقش فعال خود در زمينه همكاري با صنعت نساجي ادامه داد. در ادامه صحبت‌هاي مهندس خناماني مدير مجموعه بازرگاني خناماني صحبت‌هاي خود را به طور مفصل در مورد وضعيت صنعت شرح داده است.

جناب آقاي خناماني لطفا  ابتدا در مورد سوابق و فعاليت هاي خود در صنعت نساجي و فرش ماشيني ايران توضيحاتي را بفرماييد.

باسلام خدمت شما دوستان و بزرگواران مطبوعاتي عزيز كه زحمات زيادي براي اين صنعت مي‌كشيد. شركت بازرگاني نقش گستر ساوين با برند تجاري بازرگاني خناماني در  سال 1388 تأسيس شد. عمده فعاليت اين شركت در امور واردات و صادرات انواع مواد اوليه وابسته به صنايع نساجي است. تا به امروز هم مجموعه توليدي بازرگاني نقش گستر ساوين  با شركت هاي صاحب نام متعددي در صنعت توليد فرش ماشيني  قرارداد همكاري داشته است و با همين روند نيز به خدمت رساني در اين حوزه ادامه خواهيم داد.

شركت بازرگاني خناماني چه خدماتي را به صنعت نساجي و فرش ماشيني كشور ارايه مي كند؟

از مهمترين خدمات حوزه فعاليت اين مجموعه مي‌توان به: مشاوره در حوزه واردات و صادرات مواد و محصولات مرتبط با حوزه نساجي، خريد و فروش مواد اوليه نساجي، صادرات فرش ماشيني به كشور هاي مختلف مانند بلژيك، بلاروس، تركيه، بحرين، عمان، عراق و … اشاره نمود.

به طور كلي وضعيت بازار نخ فرش ماشيني و ساير مواد اوليه آن را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟

الياف جوت به دليل نوع خاص شرايط اقليمي مورد نياز براي كشت گياه آن، تنها در برخي كشورها مانند بنگلادش، هند و … امكان پذير است. بنابراين به نظر نمي‌رسد تلاش براي توليد و نهايتا خود كفايي در اين بخش منجر به نتيجه مطلوب در ايران گردد. از طرفي با ارتقاي شانه ماشين هاي بافندگي (عموماً از 350 شانه به سمت 1500 شانه) و در نتيجه افزايش بسيار شديد تراكم فرش هاي توليدي ايران، نخ جوت عملا از چرخه مصرف بخشي از صنعت فرش ماشيني خارج شده و تنها در ماشين هاي بافندگي فرش 700 شانه و پايين تر، گليم، شگي و … به مصرف مي‌رسد. به نظر مي‌رسد سالانه حدود 20 هزار تن نخ جوت وارد كشور مي‌شود كه ارزبري تقريبا 70 ميليون دلاري در پي دارد. اين ميزان ارز در مقايسه با گردش مالي نزديك به 5/2 ميليارد دلاري صنعت فرش ماشيني ايران رقم چندان قابل توجهي نيست. بنابراين وابستگي به نخ جوت خارجي اگرچه چندان مطلوب نيست ليكن نمي‌تواند چالش بزرگي براي صنعت فرش ماشيني ايران باشد.

با احتساب حجم توليد سالانه 85 ميليون متر مربعي فرش ماشيني، مصرف سالانه نخ اكريليك كشور رقمي در حدود 200 هزار تن است. بين 10 تا 15 درصد از اين مقدار (بين 20 تا 30 هزار تن در سال) به صورت نخ ريسيده شده اكريليك است كه از كشور تركيه وارد مي‌شود و مابقي در داخل كشور توليد مي‌گردد. اگرچه رقم 85 تا 90 درصدي توليد نخ اكريليك در داخل كشور بسيار مطلوب است اما نگراني اصلي مربوط به وابستگي تقريبا 100 درصدي شركت هاي ريسندگي نخ اكريليك به الياف وارداتي است كه عمدتا از كشور هاي آلمان، تركيه، بلاروس، تايلند، هند و … تأمين مي‌شود.

“از كل ارزبري صنعت فرش ماشيني ايران كه رقمي حدود 900 ميليون دلار است، نزديك 70 درصد ارزبري يا به عبارتي وابستگي مربوط به واردات الياف اكريليك مي باشد.”

تنها توليد كننده داخلي الياف اكريليك در ايران شركت پلي اكريل اصفهان است. اگر چه ظرفيت اسمي توليد اين شركت 60 هزار تن در سال بوده است اما در سال‌هاي اخير تغييرات مديريتي و ساير عوامل سبب شده است كه حتي در بهترين حالت نتواند از مرز توليد 20 هزار تن در سال يعني 10% نياز داخل، عبور كند. ضمن آنكه اين شركت بارها و بارها تعطيل شده است و اميد چنداني به بازگشايي مجدد آن نيست. بنابراين روي توليد داخل اين محصول نمي‌توان حسابي باز كرد. نتيجه اينكه تقريبا تمام الياف اكريليك مصرفي صنعت فرش ماشيني ايران وارداتي است. با احتساب رقم نزديك به 5/2 دلار به ازاي هر كيلو الياف اكريليك، ارزش دلاري واردات اين الياف به نزديك 500 ميليون دلار در سال مي‌رسد. كه اگر با ارزش واردات سالانه نخ اكريليك كه نزديك 100 ميليون دلار است جمع شود، رقم بسيار قابل توجه 600 ميليون دلار را نشان مي دهد كه بزرگترين وابستگي صنعت فرش ماشيني ايران است. بنابراين بنظر مي رسد از كل ارزبري صنعت فرش ماشيني ايران كه رقمي حدود 900 ميليون دلار است، نزديك 70 درصد ارزبري يا به عبارتي وابستگي مربوط به واردات الياف و نخ اكريليك مي باشد.

از آن جائي كه الياف اكريليك كاملا وارداتي و طبيعتا وابسته به نرخ ارز است، هر زمان كه نرخ ارز در ايران دچار نوسانات شديد شده است، تعدادي از توليدكنندگان فرش ماشيني و كارخانجات ريسندگي نخ (مصرف كنندگان نخ و الياف اكريليك) به تكاپو افتاده اند و تلاش كرده اند تا راه هاي ممكن رفع مشكل را مرور و مجددا بررسي كنند. يكي از اين راه ها، توليد داخلي الياف اكريليك است. از حدود 10 سال پيش كه مصرف الياف و نخ اكريليك درصنعت فرش ماشيني شتاب فزاينده اي به خود گرفته است، كمبود يك واحد صنعتي توليد الياف اكريليك در ايران به شدت حس مي شود. هر از چندگاه تحرك و تلاش هاي فردي و جمعي دست اندركاران صنعت فرش ماشيني كشور براي بررسي امكان توليد داخل الياف اكريليك بيشتر مي شود و حتي كنسرسيوم نيمه جاني شكل مي گيرد، اما مجددا با عادي شدن شرايط اين تلاش ها نيز رها مي شود.

واقعيت آن است كه صنعت فرش ماشيني فرصت تقريبا 2 ساله پس از برجام را كه مي توانست در آن نسبت به احداث يك واحد توليدي الياف اكريليك با جذب سرمايه گذاري خارجي و انتقال دانش فني اقدام كند ازدست داد! فرصتي كه بعد از بازگشت تحريم ها، شايد ديگر نتوان به راحتي آنرا بدست آورد.

واقعيت آن است كه صنعت فرش ماشيني فرصت تقريبا 2 ساله پس از برجام را كه مي‌توانست در آن نسبت به احداث يك واحد توليدي الياف اكريليك با جذب سرمايه گذاري خارجي و انتقال دانش فني اقدام كند ازدست داد! فرصتي كه بعد از بازگشت تحريم ها، شايد ديگر نتوان به راحتي آنرا بدست آورد. به نظر مي‌رسد براي ايجاد يك واحد توليد الياف اكريليك دو مانع اصلي وجود دارد. مانع اول ناتواني در جذب سرمايه خارجي است. پروژه توليد الياف اكريليك يك پروژه چند صد ميليوني دلاري است كه مشاركت شركتهاي بزرگ بين المللي را براي انتقال دانش فني مي‌طلبد در حاليكه كه با بازگشت تحريم ها، تقريبا هيچ شركت بزرگ بين المللي حاضر به پذيرش ريسك بالاي سرمايه گذاري در ايران و شاخ به شاخ شدن با دولت آمريكا نيست!

مانع دوم، ماهيت محصول (الياف اكريليك) و ماده اوليه مورد نياز آن مي باشد. ماده اوليه الياف اكريليك، اكريلو نيتريل (AN) است كه در ايران توليد نمي‌شود. دو راه براي تأمين اين ماده مي‌توان در نظر گرفت:

الف: توليد داخل كه بدليل نداشتن دانش فني فعلا امكان پذير نيست.

ب: واردات اكريلو نيتريل كه دو مشكل اساسي بر سر راه آن است. نخست آنكه وابستگي كشور در حوزه الياف اكريليك بر طرف نمي شود و اين وابستگي تنها از الياف به ماده اوليه الياف منتقل مي شود. دوم آن كه اكريلونتريل همزمان ماده اوليه توليد الياف كربن نيز هست. اليافي كه بدليل كاربرد در صنايع نظامي و هوا فضا بويژه در ساخت موشك مشمول مواد اوليه با كاربرد دوگانه است كه نام آن در صدر ليست تحريم هاي آمريكا قرار دارد. بنابراين توليد داخلي الياف اكريليك درحاليكه مواد اوليه آن وارداتي باشد مثال «از زير باران به زير ناودان رفتن است». (الياف اكريليك را مي توان حتي در شرايط تحريم وارد كرد اما واردات اكريلو نيتريل تقريبا محال و يا حداقل بسيار سخت است)

از آن جائي كه الياف اكريليك كاملا وارداتي و طبيعتا وابسته به نرخ ارز است، هر زمان كه نرخ ارز در ايران دچار نوسانات شديد شده است، تعدادي از توليدكنندگان فرش ماشيني و كارخانجات ريسندگي نخ (مصرف كنندگان نخ و الياف اكريليك) به تكاپو افتاده اند و تلاش كرده اند تا راه هاي ممكن رفع مشكل را مرور و مجددا بررسي كنند. يكي از اين راه ها، توليد داخلي الياف اكريليك است. از حدود 10 سال پيش كه مصرف الياف و نخ اكريليك درصنعت فرش ماشيني شتاب فزاينده اي به خود گرفته است، كمبود يك واحد صنعتي توليد الياف اكريليك در ايران به شدت حس مي شود.

ماحصل كلام آنكه تنها راه حل قطع وابستگي كشور به الياف اكريليك وارداتي و حذف ارزبري 600 ميليون دلاري آن، جذب سرمايه گذاري خارجي و انتقال دانش فني كامل توليد الياف بهمراه توليد مواد اوليه آن يعني اكريلو نيتريل (AN) در داخل كشور است. راهي كه قطعا مشاركت بخش خصوصي توانمند صنعت فرش ماشيني ايران از ريسندگان تا بافندگان را مي‌طلبد. چشم داشتن به اقدامات دولتي براي نتيجه دادن اين راه حل اشتباهي محض است كه نه تنها منابع را هدر مي‌دهد بلكه زمان انجام اين پروژه ملي را نيز به تاخير مي اندازد.

براي واردات اكريلونيتريل دو مشكل اساسي وجود دارد. نخست آنكه وابستگي كشور در حوزه الياف اكريليك بر طرف نمي‌شود و اين وابستگي تنها از الياف به ماده اوليه الياف منتقل مي شود. دوم آنكه اكريلونتريل همزمان ماده اوليه توليد الياف كربن نيز هست. اليافي كه بدليل كاربرد در صنايع نظامي و هوا فضا به ويژه در ساخت موشك مشمول مواد اوليه با كاربرد دوگانه است كه نام آن در صدر ليست تحريم هاي آمريكا قرار دارد. بنابراين توليد داخلي الياف اكريليك درحاليكه مواد اوليه آن وارداتي باشد مثال «از زير باران به زير ناودان رفتن است». (الياف اكريليك را مي‌توان حتي در شرايط تحريم وارد كرد اما واردات اكريلو نيتريل تقريبا محال و يا حداقل بسيار سخت است)

نظر شما در مورد وضعيت نابسامان ارز و مشكلاتي كه براي واحدهاي توليدي مواد اوليه و محصول نهايي ايجاد كرده چيست؟

اين روزها اقتصاد كشور درگير التهابات و مصائبي است كه تأثير خود را بر روي حوزه توليد گذاشته است. تأثيراتي كه منجر به ركود در واحدهاي توليدي شده و رمق كارخانجات را كشيده است. يكي از مهم ترين مشكلاتي كه واحد هاي توليدي پيش رو دارند مي‌توان به نوسانات ارزي اشاره كرد. نوسانات قيمت  در تهيه مواد اوليه تأثير مستقيم بر روي قيمت تمام شده فرش دارد.

نوسانات ارز دغدغه‌ فعالان بخش توليد و صنعت است. كارخانه‌ها يكي پس از ديگري از چرخه توليد خارج مي‌شوند و در اين ‌بين آمار بيكاران نيز رشد صعودي به خود مي‌گيرد. اين روزها التهابات موجود در بازار و فراز و نشيب‌هاي اقتصادي، پاي كمتر سرمايه‌گذاري را به حوزه توليد باز مي‌كند حتي فعالان كنوني اين حوزه نيز ترجيح مي‌دهند سرمايه‌هاي خود را از حوزه توليد به سمت فعاليت‌هايي سوق دهند كه حاشيه امن‌تري داشته باشد.

طي سال‌هاي اخير مشكلات متعدد از تحريم‌ها و نوسان نرخ ارز گرفته تا تورم و سودهاي بالاي بانكي در كنار سياست‌هاي بي‌ثبات اقتصادي بخش صنعت و توليد كشور را با مشكلات زيادي مواجه كرد، مشكلاتي كه منجر به از دست رفتن بخشي از اشتغال و توليد در اين بخش مهم اقتصادي شد.

آينده صنعت فرش ماشيني را چطور ارزيابي مي كنيد.

با يك نگاه كلي مي‌توان گفت اين صنعت كه هم اكنون 100 ساله شده است، شرايط سختي را مي‌گذراند چنان كه بسياري از افرادي كه با اين تجارت در ارتباط هستند، معتقدند بقاي صنعت فرش ماشيني با توجه به مشكلات متعدد و در كنار آن تحريم هاي اعمال شده توسط ايالات متحده آمريكا كه قبلا به بزرگ ترين بازار فرش ايراني صدمه زده بود، در معرض تهديد قرار دارد. مشكلات موجود در صنعت فرش ماشيني در سه محور تأمين مواد اوليه، توليد فرش و توزيع، بازاريابي و فروش، قابل دسته بندي است.

در زمينه تأمين مواد اوليه، خام فروشي مواد از جمله پشم و نخ به دلالان خارج از كشور، تقلب در توليد مواد اوليه مرغوب از جمله نخ، نبود صرفه اقتصادي در توليد ابريشم و توليد سنتي اين محصول، عدم استفاده از فناوري پيشرفته در توليد مواد اوليه از جمله نخ و رنگ، از عمده مشكلات محسوب مي شود.

از طرفي بافندگان فرش ماشيني براي واردات مواد اوليه از ارز آزاد استفاده مي‌كنند كه اين امر باعث افزايش قيمت فرش ماشيني شده است.

فرش ايران مشتريان خاص خود را دارد. متأسفانه برخي از كشورها فرش بي‌كيفيت توليدي خود را با برند فرش ايران به ساير نقاط جهان صادر مي‌كنند. اين امر يكي از مهم ترين تهديداتي است كه آينده صنعت فرش ماشيني را به خطر مي اندازد.

تنها راه حل قطع وابستگي كشور به الياف اكريليك وارداتي و حذف ارزبري 600 ميليون دلاري آن، جذب سرمايه گذاري خارجي و انتقال دانش فني كامل توليد الياف بهمراه توليد مواد اوليه آن يعني اكريلو نيتريل (AN) در داخل كشور است. راهي كه قطعا مشاركت بخش خصوصي توانمند صنعت فرش ماشيني ايران از ريسندگان تا بافندگان را مي‌طلبد. چشم داشتن به اقدامات دولتي براي نتيجه دادن اين راه حل اشتباهي محض است كه نه تنها منابع را هدر مي‌دهد بلكه زمان انجام اين پروژه ملي را نيز به تاخير مي اندازد.

با توجه به سابقه شما در صنعت فرش ماشيني به نظر شما چه راهكارهايي براي توسعه صادرات فرش ماشيني وجود دارد؟

1. ارتقاء كيفيت مواد و محصولات

ارتقاء كيفيت هم در مواد اوليه و هم در توليد محصولات نقش مهمي در بدست آوردن بازار هاي فرا مرزي را ايفا مي‌كند. تهيه مواد اوليه با كيفيت موجب مي‌شود تا محصول با كيفيت توليد شود.

2. توليد محصولات مناسب با سليقه و فرهنگ كشور هاي مورد هدف صادرات

توليد محصولات مناسب با سليقه و فرهنگ كشورهاي مورد هدف صادرات يكي ديگر از مواردي هست كه باعث توسعه صادرات فرش ماشيني مي‌شود. همچنين محصول صادراتي بايد مطابق با اداب و رسوم و نوع مذهب آن ملت باشد. با شناسايي دقيق و تحقيق همه جانبه در اين زمينه مي‌توانيم صادراتي هدفمند داشته باشيم.

3.توسعه سقف اعتبارات در بانك هاي عامل

تخصيص اعتبارات حمايتي به كارگاه هاي صنعتي و همچنين حمايت از اين واحدها در تهيه ارز را مي‌توان از ديگر راهكارهاي مهم توسعه صادرات صنعت نساجي بر شمرد. يكي از مهم ترين مشكلات پيش روي صنايع مخصوصا صنايع نساجي و فرش تهيه ارز و ميزان نقدينگي اين واحد ها است. كنترل نوسانات بازار ارز مي تواند كمك موثري در پيشرفت و توسعه صادرات فرش ماشيني و صنايع نساجي داشته باشد.

طي سال‌هاي اخير مشكلات متعدد از تحريم‌ها و نوسان نرخ ارز گرفته تا تورم و سودهاي بالاي بانكي در كنار سياست‌هاي بي‌ثبات اقتصادي بخش صنعت و توليد كشور را با مشكلات زيادي مواجه كرد، مشكلاتي كه منجر به از دست رفتن بخشي از اشتغال و توليد اين بخش مهم اقتصادي شد.

آيا برنامه‌اي براي حضور در نمايشگاه هاي تجاري نساجي و فرش ماشيني در داخل و خارج از كشور داريد؟

خير

آيا صنعت فرش ماشيني از ضعف مديريتي رنج مي‌برد؟

پاسخ اين سوال مي‌تواند مثبت باشد. يكي ديگر از دلايل ركود اقتصادي در حوزه توليدات فرش ماشيني و صنايع نساجي ضعف مديريت مي‌باشد.

كه از مهمترين آنها مي‌توان به مديريت دركنترل نوسانات بازار، مديريت در تامين مواد اوليه، مديريت منابع مالي، عدم ريسك پذيري بعضي از مديران رده بالا اشاره نمود.

در زمينه تأمين مواد اوليه، خام فروشي مواد از جمله پشم و نخ به دلالان خارج از كشور، تقلب در توليد مواد اوليه مرغوب از جمله نخ، نبود صرفه اقتصادي در توليد ابريشم و توليد سنتي اين محصول، استفاده نكردن از فناوري پيشرفته در توليد مواد اوليه از جمله نخ و رنگ، از عمده مشكلات محسوب مي شود.

به نظر شما نقش انجمن هاي نساجي ايران و جامعه متخصصين و ساير نهادهاي موجود در اين صنعت در هدايت نساجي و فرش ماشيني تا چه ميزان منطقي بوده؟ آيا اين نهادها توانسته‌اند به وظيفه خود در اين راه عمل كنند يا نقش موثري نداشته‌اند؟

به نظر بنده انجمن هاي نساجي و مجله هاي منتشر شده توسط اين انجمن نقش بسزايي در معرفي خدمات، توليدات، فعاليت‌هاي واحد‌هاي عضو انجمن به ساير شركت‌ها، نهادها و حتي صاحبان مشاغل كوچك شده كه اين امر در راستاي ارتقاء سطح دانش و بروز شدن آن ايفا مي‌كند. معرفي محصولات و خط مشي‌هاي يك شركت از يك سو باعث بالا بردن سطح آگاهي مخاطبين و تبليغات مفيد براي محصولات بوده و از سوي ديگر باعث ايجاد رقابت و پيشترف در آن صنعت مي‌شود اين دو مورد كمك زيادي به رشد صنعت فرش، نساجي و زير مجموعه‌هاي آن مي‌كند.

اطلاعات شرکت :  بازرگانی خنامانی – شرکت بازرگانی نقش گستر ساوین

——————————-
تحریریه مجله نساجی کهن

ارسال مقالات و ترجمه جهت انتشار در سایت : [email protected]