فرش گل برجسته، هنری زیبا و چشم‌نواز در صنایع‌دستی ایران به حساب می‌آید. اصالت فرش ایرانی همیشه زبان‌زد عام و خاص در دنیا بوده و هست. شهرهای مختلف کشورمان به‌خاطر توانایی‌شان در تولید فرش دستباف، ماشینی و فرش گل برجسته در سطح بین‌المللی شناخته می‌شوند. در این میان، صنعت پرطرف‌دار و جذاب فرش همواره دست‌خوش تغییر و پیشرفت بوده است. بازارهای فرش بیش از آنچه در تصور بگنجد، بزرگ و متنوع شده‌اند و این تنوع و تعدد در طراح‌ها و کیفیت‌های بسیاری که به بازار عرضه می‌شوند، معنا پیدا می‌کند.
یکی از انواع فرش‌های ایرانی که در جهان با استقبال بسیاری روبه‌رو است؛ فرش نقشبرجسته است. زیبایی خیره‌کننده‌ی این فرش باعث شده است که با وجود عمر کمی که در صنعت فرش نسبت به دیگر انواع بافت فرش دارد، تبدیل به یکی از بهترین و پرفروش‌ترین فرش‌ها شود. در این مطلب قصد داریم برای شناخت بیشتر از این فرش‌های زیبا، با شما صحبت کنیم. اگر می‌خواهید بدانید فرش‌های ماشینی برجسته چگونه تولید و پرداخت می‌شوند و به سوال‌های خود در این‌باره پاسخ بدهید؛ تا انتها همراه ما بمانید.
تعداد کمی از تولیدکنندگان جهانی هستند که در صنعت فرش‌بافی خود، محصولات فرش گل برجسته را هم دارند. فرش برجسته به فرشی گفته می‌شود که پرزهای نقوش آن بلندتر از پرزهای زمینه بافته می‌شود و شکلی سه بعدی به خود می‌گیرند. این تصور در رابطه با فرش‌های گل‌برجسته وجود دارد که دستگاه‌های بافت و تولید آن‌ها، باعث ایجاد تولید فرش نقشبرجسته می‌شود، اما این موضوع درست نیست. درواقع آن چیزی که تقطه‌ی تمایز و تفاوت فرش‌های برجسته با دیگر فرش‌هاست و به عنوان تعریف فرش گل برجسته شناخته می‌شود، در نخ خابی است که برای بافت به کار رفته است. برای آشنایی با نخ خاب فرش باید بدانیم که به‌طور کلی دو نوع نخ خاب وجود دارد:
فرش گل برجسته به نام فرش‌های هایبالک (High bulk) نیز در بازار فرش شناخته می‌شوند. در بافت فرش‌های هایبالک، قسمت‌هایی از فرش که نخ هایبالک به کار می‌رود، فرورفته‌تر و قسمت‌های دیگر برجسته می‌شوند. معمولا این دسته از فرش‌ها نازک‌ترند یا اصطلاحاً کم خواب‌ترند. برای مثال در فرش‌های ۱۲۰۰شانه، با تراکم ۳۶۰۰، بلندی نخ هایبالک به کار رفته، در حدود ۵ میلی‌متر و نخ اکرلیک هیت ست شده، ۷ تا ۹ میلی‌متر است. همین اختلاف میان دو نخ است که باعث می‌شود در زمان بافت و پرداخت فرش، نقوش برجسته شوند.
تولید فرش گل برجسته و اولین جرقه‌های آن در شهر اصفهان و به دست استاد علی خدادادی اتفاق افتاد. استاد خدادادی در سال ۱۳۵۶ شروع به بافتن فرش نقشبرجسته کرد و پس از ده سال بعد، حاصل تلاش این هنرمند ماندگار، فرشی زیبا و منحصر‌به‌فرد با نام بوستان شد که پایه‌گذار ظهور و تولد فرش گل برجسته در میان فرش‌بافان و علاقه‌مندان این هنر شد. استاد خدادادی تنها هنرمندی نبود که به بافت فرش نقشبرجسته روی آوردند، هنرمندان دیگری نیز در این عرصه حضور داشتند که هنر آن‌ها و حمایت بی‌نظیری که از این هنر شد، تولیدکنندگان فرش‌های ماشینی را ترغیب به تولید انبود این فرش‌ها کرد. به این ترتیب فرش گل برجسته پا به عرصه‌ی فرش‌بافی گذاشت.
در بافت یک قالی ماشینی همیشه آن‌چیزی که بیشترین اهمیت را دارد، حجم نخ است. به همین علت استفاده از ۲الی۳ نخ با تعداد ۸تا۱۰ رنگ یک قالی از جنس هایبالک، باعث می‌شود که در مرحله‌ی آهارزنی، قسمت‌هایی که هایبالک در آن به‌کار رفته با عبور از غلطکهای داغ از روی آن‌ها، فرآیندی مثل آب شدن انجام شود.
نخ‌ها کمی منقبض‌تر و جمع‌شده شوند، پایین رفته و در نتیجه باعث شود فرش ماشینی نقش برجسته به وجود آید. به عبارت دیگر قالی وقتی از دستگاه بافندگی خارج می‌شود صاف و بدون برجستگی است. این برجستگی در نقوش قالی زمانی اتفاق می‌افتد که از حوضچه‌‌های آهار عبور کرده و کاملا خیس می‌شوند.
همچنین پیش از خیس شدن، چسب‌های مخصوصی به پشت قالی می‌زنند. بعد از انجام این مراحل، قالی از روی غلطکهای داغی عبور کرده و در این مرحله، قسمت‌هایی که نخ های‌بلاک بافته شده‌اند به‌خاطر حرارت ناشی از خشک‌کن منقبض می‌شوند. درحالی‌که مقاومت دیگر نخ‌های به‌کاررفته در بافت فرش، نسبت به نخ های‌بلاک مقاومت است و به همان شکل اولیه باقی می‌مانند، این نخ در بافت پایین می‌رود و فرش نقش برجسته یا گل برجسته تولید می‌شود.
فرش‌های نقش برجسته در اندازه و ابعاد ۶متر، ۹متر و ۱۲ متر به عنوان ابعاد استاندارد به همراه انواع قالیچه‌ها و تابلو‌ها در بازار عرضه می‌شوند. آیا فرش گل برجسته خوب است؟ مزایا و معایبی که این فرش دارد چیست؟ در ادامه پاسخ این سوال‌ها را درخواهید یافت.
اگر قصد دارید برای خانه‌ی خود از مدل‌ها و طرحهای مختلف فرش نقشبرجسته انتخاب کنید، بد نیست در مورد مزایا و معایبی که فرش‌های گل برجسته دارند، اطلاعاتی داشته باشید. ما در اینجا برای آشنایی بیشتر شما مواردی از مزایا و معایب فرش گل برجسته را ذکر کرده‌ایم:
مهم‌ترین مزیت فرش‌های گل برجسته زیبایی و ظرافت خیره‌کننده‌ی آن است. این فرش‌ها در ابعاد کوچک و به عنوان تابلو فرش نیز، یکی از محصولات بسیار محبوب در بازار است که زینت‌بخش خانه‌ها است.
فرش‌های دستباف و ماشینی نقش برجسته، هردو تراکم بالایی در تعداد گره دارند. این تراکم بالا دلیل لطافت بیشتر نسبت به دیگر انواع فرش، با تراکم گره کم‌تر است. فرش‌های ماشینی گل برجسته معمولا ۱۲۰۰ شانه است که شباهت زیادی با فرش‌های دستباف برجسته دارند.
مثل اکثر فرش‌های ایرانی، کیفیت تولید و بافت این نوع از فرش‌ها نیز به علت مرغوبیت الیاف به کار رفته بالا است. در اثر شست‌و‌شو و در گذر زمان، زیبایی و کیفیت ظاهری خود را از دست نمی‌دهند.
باز بودن دست طراح در ایده‌پردازی و استفاده از الیاف مختلف، باعث شده تنوع فرش ماشینی نقشبرجسته زیاد باشد.
اما در کنار ذکر مزایای این فرش، دانستن معایب فرش نقشبرجسته نیز تکمیل‌کننده اطلاعات شما خواهد بود و شما را در انتخاب مطمئن می‌کند.
اگر جنس الیاف به‌کاررفته در فرش خوب نباشد، تمیزکردن قسمت‌های برجسته فرش بسیار سخت می‌شود و در آن گردوخاک و آشغال باقی خواهد ماند. برای جلوگیری از این کار و تمیز کردن آسان فرش، بهتر است از کیفیت الیاف به کاررفته در فرشی که می‌خرید، اطمینان حاصل کنید.
به علت استقبال زیاد افراد از این نوع فرش، شرکت‌های بسیاری اقدام به عرضه این فرش‌ها به بازار کردند. همین باعث شد برای پایین نگه‌داشتن قیمت، از الیاف نامرغوب و کم کیفیت استفاده کنند. اگر در زمان خرید دقت کافی را نداشته باشید و یا از تخصص لازم در شناخت فرش مرغوب نقشبرجسته برخوردار نباشید، ممکن است با یک خرید کم‌کیفیت پس از اولین شست‌و‌شو، فرش شما آسیب ببنید و علاوه‌بر از دست دادن زیبایی خود، شما را هم متحمل ضرر کند.
قیمت فرش‌های برجسته بسیار بالاست و به همین دلیل نیاز به نگه‌داری و مراقبت ویژه دارد. قیمت فرش گل‌برجسته به ویژگی‌های زیادی بستگی دارد اما عموما به‌خاطر الیاف خاصی که در آن به‌کار گرفته می‌شود، شانه و تراکم بالا که به ریزبافی فرش کمک می‌کند، همچنین طراحی و نقوش روز فرش، ممکن است گران قیمت‌تر از سایر فرش‌ها در بازار باشد.
فرش‌های گل برجسته را اگر برای مصارف عادی و روزمره در مفروش کردن اتاق و قسمت‌های پررفت‌وآمد خانه در نظر داشته باشید، بد نیست بدانید که این فرش‌ها در قیاس با سایر فرش‌های ماشینی و دست‌بافت پاخور مناسبی ندارند و پس از مدتی استفاده، برجستگی خود را از دست می‌دهد.
طرحهای فرش ماشینی گل برجسته در عین تنوع رنگ و زیبایی که دارند شامل انواع طرحهای سنتی، مدرن و تلفیقی از این دو سبک هستند. نقوش اسلیمی، بته جقه، افشان، خطوط و… ازجمله طرحهای پرفروش سنتی هستند. با وجود اینکه دو طرح مدرن و تلفیقی فرش گل برجسته نیز در بازار یافت می‌شود؛ اما به دلیل اصالت و زیبایی در رقابت میان سه طرح سنتی، مدرن و تلفیقی، پیروزی و آمار خرید بیشتر برای فرش با طرحهای سنتی است. طرحهای شلوغ و فانتزی با طرف‌دارهای کمتری در بازار روبه‌‌رواند. اگر با دانستن مزایا و معایب این فرش چشم خود را بر روی معایب آن بستید و همچنان قصد خرید داشتید، ما در ادامه برای شما تعدادی از برند‌های تولید فرش که فرش گل برجسته تولید میکنند را آورده‌ایم.
در مناطق مختلف کشور، واحد‌های صنعتی تولید فرش وجود دارند. شهرهای کاشان و مشهد از جمله شهرهایی هستند که در آن‌ها هزاران واحد صنعتی تولید و بافت فرش ماشینی قرار دارد. در این بین برندهایی مانند برند فرش قیطران، دنیای فرش، عظیم‌زاده، داریوش و احتشامیه، در بازار فرش ایران حضور دارند که اقدام به بافت و تولید فرش‌های ماشینی گل برجسته میکنند.
سخن پایانی
در این مقاله به بررسی درباره‌ی فرش گل برجسته پرداختیم، از فرآیند تولید و بافت این هنر جذاب صحبت کردیم و آموختیم اصل مهمی که باعث ایجاد نقش‌های برجسته در فرش می‌شود نه تنها مدل و فرآیند بافت نیست، بلکه جنس نخ خاب به‌کار رفته در فرش است که پس از بافت و در زمان پرداخت فرش‌ها، نقشِ برجسته را ایجاد می‌کند. آشنایی ما با فرش برجسته و ذکر برندهایی که فرش گل برجسته تولید میکنند به پایان رسید. اگر سوال و یا نظری در این باره دارید با ما به اشتراک بگذارید.
شما را دعوت می‌کنیم درباره استفاده از فرش در منزل و نکات دکوراسیونی آن مطالعه کنید تا بتوانید بهترین انتخاب را در هنگام خرید فرش داشته باشید.
نویسنده: فاطمه زنداسرار
شرکت‌های دانش‌بنیان در ایران به شرکت‌هایی اطلاق می‌شود که بر پایه دانش و فناوری‌های نوین…
مجتبی دستمالچیان در حاشیه نخستین رویداد ملی پلیمر، نساجی و پوشاک زنجان افزود: امروز که…
نساجی بروجرد؛ توسعه ۱۶۶ درصدی و نیاز به حمایت بیشتر برای حفظ برند ملی فاطمه…
فرآیندهای تحت خلاء در چهار حوزه کلی در صنعت نساجی کاربرد دارند. این حوزه‌ها عبارتند…
صنعت منسوجات خانگی و خوشخواب که تامین‌کننده مواد اولیه و فناوری تولید برای تولیدکنندگان داخلی…
نمایشگاه DOMOTEX asia/CHINAFLOOR در سال آینده از تاریخ ۲۶ تا ۲۸ می ۲۰۲۵، بار دیگر…
