نگاهي گذرا به وضع صنعت هنر، فرش دستباف قم

fبرگزاري چهارمين نمايشگاه فرش دستباف و تابلو فرش قم و استقبال گسترده شهروندان قمي از اين صنعت هنر ما را بر آن داشت تا نگاهي به وضعيت صنعت فرش در استان قم داشته باشيم.فرش دستباف و قالي بافي از صنايع دير پا و مهم استان قم محسوب مي‌شود.

سابقه قاليبافي در قم با شيوه فعلي به اواخر دهه دوم قرن بيستم ميلادي يعني حدود 80 سال قبل مي‌رسد؛ يعني زماني که تجار کاشان دارهاي قالي را به قم آوردند و قالي بافي را در مقياسي محدود شروع کردند. درحدود بيست سال بعد قاليبافي در قم با ابعادي تجاري و به صورت پيشرفته و قابل ملاحظه اي گسترش يافت. اين هنر- صنعت بسرعت در شهر قم معمول و رايج شده و به تدريج به روستاهاي اطراف نيز گسترش يافت. قاليهاي قم ابتدا با استفاده از پشمهاي نه چندان ظريف وعموما با رجشمار40 وارد بازار مي‌شدند. در سالهاي بعد هنرمندان قاليباف قم سير تحول قاليبافي را به حد تکامل رسانيده و با مهارت و توانايي خاصي مبادرت به بافت فرشهاي تمام ابريشم با رج شمار بسيار بالايي نمودند. قاليهاي نفيس که بدين ترتيب و با اين نخهاي ظريف ابريشمي به بازار عرضه گرديد نيز تحت عنوان گل ابريشم مرسوم شدند.فرش قم با 40 رنگ و طرح‌هايي مانند شاه عباسي، افشان، قابي، بته‌اي، درختي، اسليمي، هندسي، شکارگاه، گلداني، تلفيقي، گل فرنگ، محرابي، محرمات و طرح‌هاي تابلويي، بهشتي از گل‌هاي ابريشم را در پيش چشم ناظران به وجود مي‌آورد که چشم‌ها را مسحور کرده و فکرها را مي‌نوازد.به دليل ويژگي‌هاي منحصر به فرد فرش دستباف قم به خصوص فرش تمام ابريشم، 90 درصد فرش‌هاي بافته شده در استان قم به خارج از کشور صادر مي‌شود که اين رقم حدود 10 درصد صادرات کل فرش دستباف کشور است. هنر صنعت فرش در استان قم در مقايسه با ساير استان‌ها به لحاظ تنوع، کيفيت و زيبايي از ويژگي‌هاي خاصي برخوردار است و در سراسر جهان ممتاز و بي‌نظير است. فرش دستباف ايران با وجود مشکلات عديده، جايگاه خود را در جهان حفظ کرده است.لذا اين هنر- صنعت نيازمند توجه بيشتري است. در شرايط کنوني باتوجه به بالا بودن هزينه‌هاي توليد وکاهش تقاضاي جهاني فرش دستباف و به دليل ظهور کالاهاي جانشين، توليد و عرضه فرش دستباف در وضعيت مطلوبي نيست. حتي شواهد امر گوياي اين حقيقت تلخ مي‌باشد که بسياري از توليدکنندگان و فعالان اقتصادي در عرصه فرش دستباف قم در حال حاضر به مشاغلي ديگر روي آورده اند. همچنين تعدادي ديگر از آنها درکنار فرش دستباف به فعاليتهاي اقتصادي ديگري نيز مشغول هستند و فرش دستباف دغدغه اصلي کاري آنها نيست. اما هستند افرادي که با تمام وجود و جديت تمام و عشق و علاقه وافر به توليد و عرضه فرش دستباف مشغول هستند و مشکلات بسيار در راه توليد فرش آنها را از مسير اصليشان منحرف نکرده است.

مجيد اسدي مدير عامل شرکت فرش عتيق معتقد است به اين کار به عنوان يک هنر نگاه نمي‌شود و قشرهايي که قبلا قالي بافي، نسل به نسل، شغل و حرفه‌ي آن‌ها بود از اين کار روي برگردانده‌اند و اين موضوع تهديدي براي صنعت فرش کشور قلمداد مي‌شود که برگزاري نمايشگاه‌ها مي‌تواند آگاهي مردم را نسبت به اين صنعت افزايش دهد.يکي از دغدغه‌هاي فعالان صنعت فرش دستباف نبود مکاني براي ارائه آثار و تبليغات فرش دستباف است. هر چند در سال‌هاي گذشته چندين نمايشگاه فرش دستباف در استان قم برپا شده و يا نمايشگاه‌هاي همچون نمايشگاه فرش دستباف و تابلو فرش قم هر 6 ماه يکبار در اين شهر دائر مي‌گردد اما فعالان اين عرصه از ضرورت وجود يک نمايشگاه دائمي که بتواند فرش قم را در سطح جهاني معرفي کند، مي‌گويند.علي جورابچي مدير چهارمين نمايشگاه فرش دستباف و تابلو فرش با اشاره به اهداف برگزاري اين نمايشگاه مي‌گويد عمده محصولات فرش دستباف قم به ساير کشورها صادر مي‌شود اما متاسفانه شهروندان قمي به خوبي با اين صنعت هنر آشنايي ندارند.سفر مقام معظم رهبري به قم فرصتي بود تا مديران استاني براي اين نياز صنعتي استان نيز فکري کنند. در جريان اين سفر، تأمين اعتبار اين نمايشگاه انجام شده و در آينده نزديک عمليات اجرايي احداث آن آغاز خواهد شد امام مسولان بايد بيش از پيش در شناسايي و آگاهي مردم قم به اين صنعت هنر فعال شوند.پرواضح است که اين هنر صنعت نيازمند توجه ويژه دولت و حمايت‌هاي مادي ومعنوي هدفمند مي‌باشد. مسئولان توجه داشته باشند که تعطيلي کارگاه‌هاي فرش دست بافت نه تنها موجب ورورد ضربه‌هاي شديدي به اين صنعت و هنر است، بلکه مي‌تواند عاملي در گسترش بيکاري عده زيادي از کارگران و فعالين اين عرصه شود که اين خود موجب بروز انواع معضلات اجتماعي و اقتصادي است.همچنين فرش بافي ضمن فراهم كردن زمينه اشتغال هزاران بيكار، صنايع جانبي مانند صنايع رنگرزي، نجاري، نخ ريسي، توليد ابريشم، توليد الياف، قالي شويي را به را نيز به تكاپو و فعاليت وا مي‌دارد.