سیاستهای اقتصادی پارادوکس دارد/انباشت مشکلات به دلیل رویکرد کوتاه‌مدت دولت‌هاست
معاون سابق وزیر صنعت با بیان این که سیاست های اقتصادی دولت همراه با پارادوکس است گفت: تا زمانی که دولت تصویر روشن و شفافی از تولید در کشور نداشته باشد نمی تواند برنامه جامع و مانعی برای رشد تولیدات داخلی طراحی کند.
علی رغم تلاش های صورت گرفته در عرصه اقتصادی به ویژه حوزه تولید ملی و بهبود فضای کسب و کار از ناحیه دولت، ولی کماکان شاهد نقائص قابل توجهی در این بین هستیم. به اعتقاد امیررضا واعظ آشتیانی معاون سابق وزیر صنعت، سیاست های اقتصادی دولت به ویژه در بخش تولید همراه با پارادوکس است. وی معتقد است که دولت ها به دلیل رویکردهای سیاسی کوتاه مدت هیچ گاه در راستای منافع ملی نتوانستند برنامه ریزی و سیاست گذاری کنند که دولت یازدهم نیز از این قاعده مستثنی نیست.
در ادامه مشروح گفت‌وگوی امیررضا واعظ آشتیانی با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم تقدیم می شود:
تسنیم: با توجه به اقداماتی که دولت در یک و اندی سال پیش در جهت بهبود فضای کسب و کار و زمینه سازی برای رشد تولید ملی صورت داده، به نظر شما چقدر این اقدامات موثر و نتیجه بخش بوده است؟
واعظ آشتیانی: به نظر من اقداماتی که دولت در طول عمر خود تاکنون انجام داده است، هدفمند نبوده است. آنچه که تاکنون شاهد آن بودیم مجموعه ای از سیاستهای غیرهدفمند و بعضا متناقض بوده است. علی رغم تمامی تلاش هایی که صورت گرفته ولی نگاه دولت به مقوله اقتصاد نگاه جزئی و موردی است. دقیقا همان رفتاری که در دولت نهم و دهم نیز شاهد آن بودیم. در دولت قبل، نگاه دولتمردان اقتصادی، موردی و بخشی بود. به طور مثال در خصوص اشتغال و کاهش بیکاری، دولت قبل نگاه جامعی نداشت و به صورت موردی به آن نگاه می کرد. مجلس در آن زمان بسیار به دولت تذکر می داد که این نگاه موردی به مقوله اشتغال نتیجه بخش نیست. فارغ از بحث های سیاسی، حرف مجلس، حرف درستی بود. دولت قبل برای حل معضل اشتغال نبایستی صرفا به یک سری ابزارها بدون نگاه جامع بسنده می کرد. در دولت کنونی نیز ما همین نگاه را در سرتاسر اقدامات اقتصادی دولت شاهدیم. لذا به طور کل به دلیل عدم نگاه جامع و توسعه ای و حاکمیت رویکرد موردی به مسائل اقتصادی، اقدامات و سیاست های دولت در اقتصاد به ویژه بهبود فضای کسب و کار و تولید چندان اثربخش نبوده است.
تسنیم: اگر ممکن است مصداقی در این خصوص بفرمایید.
واعظ آشتیانی: به طور مثال اگر شما نگاهی به امار واردات در ۶ ماه اول سال در خصوص گندم بیندازید به خوبی می توانید مشاهده کنید که سیاست های دولت چقدر با یکدیگر در تناقض قرار دارد. طبق امار رسمی گمرک واردات گندم در شش ماه اول سال جاری در رتبه نخست واردات قرار گرفته است. این در حالی است که گندم یک کالای استراتژیک است و باید به سمت خودکفایی در این محصول حرکت کنیم. دولت که ادعای حمایت از تولید ملی را دارد نباید اجازه دهد واردات چنین رشدی داشته باشد.
تسنیم: به نظر شما چرا نگاه دولت ها به اقتصاد موردی است. مشکل در تیم اقتصادی دولت است و یا ریشه در جایی دیگر دارد؟
واعظ آشتیانی: متاسفانه دولت ها در طول چند دهه گذشته همواره بیشتر به دنبال منافع حزبی و سیاسی بودند. همواره دولت ها تلاش کردند تا در طول عمر دولت خود با اقدامات کوتاه مدت آرای عمومی را جلب کنند. همین مسئله باعث شده تا اقتصاد ایران، یک اقتصاد سیاسی باشد. به آفت به قدری در اقتصاد کشور ساری و جاری است که دولت به راحتی اسناد بالادستی را مورد نقد قرار می دهد و اجرا نمی کند. به طور مثال در خصوص برنامه های توسعه، فلان دولت به محض بر سر کارآمدن برای پیشبرد اهداف خود اظهار می کند که بخشی از برنامه توسعه را قبول ندارد و اجرا نخواهد کرد. اگر عملکرد دولت در طول برنامه های مختلف توسعه ارزیابی شود، به خوبی مشخص می گردد که دولت ها صرفا نگاه کوتاه مدت و سیاسی به تمامی مسائل از جمله مسائل اقتصادی دارند. این نگاه سبب شده تا دولت ها از جمله دولت یازدهم برای جلب آرای مردم اقدامات اقتصادی ش در راستای منافع ملی و بلند مدت نباشد. در خصوص هدفمندی یارانه ها دولت باید بخشی از مردم را حذف کند. چون نباید افراد مرفه جامعه یارانه بگیرند ولی علی رغم تمامی تذکرات مجلس و حتی خود دولتی ها قبل از بر سر کارامدن، همچنان شاهدیم که هیچ اقدامی در خصوص عادلانه کردن توزیع یارانه صورت نگرفته است.
تسنیم: به نظر شما ریشه این مشکل در کجاست؟ به بیان دیگر چرا اقتصاد در ایران سیاسی است؟
واعظ آشتیانی: اگر شما به قانون اساسی نگاه کنید در قانون اساسی آمده است که اقتصاد به سه بخش دولتی، تعاون و خصوصی تقسیم می شود. این در حالی است که در طول سال های گذشته غالبا عمده سهم اقتصاد در اختیار دولت بوده است. یعنی یک اقتصاد دولتی و دستوری. مسلما در اقتصاد دولتی و دستوری، منافع دولت حرف اول را می زند. از طرف دیگری درآمدهای نفتی و عدم پاسخگویی دولت ها عامل مهم دیگری بوده است که سبب شده سیاست های اقتصادی با نگاه کوتاه مدت حزبی و بعضا متناقض با یکدیگر نوشته شود.
تسنیم: برگردم به سوال اولم. شما معتقدید که سیاست های اقتصادی دولت به ویژه در بحث حمایت از تولید موردی و همراه با پارادکس بوده است. از طرفی ریشه مشکل را منافع حزبی و سیاسی کوتاه مدت دولت ها عنوان کردید. درسته؟
واعظ آشتیانی: بله
تسنیم: به نظر شما حل مسئله تولید ملی، در شرایط کنونی مسئله پیچیده و دشواری است که دولت چندان موفق عمل نمی کنند؟
واعظ آشتیانی: نه این گونه نیست. نگاه حزبی و اقتصاد دستوری و از طرف دیگر درآمدهای نفتی عظیم باعث شده، منافع رانت جویان در بخش واردات تامین شود. مسلما تا زمانی که گروه های پرنفوذی در بدنه دولت منافع شان را در واردات بیشتر جستجو می کنند، تولید ملی مفهومی نخواهد داشت. به اعتقاد من اصلا دولت تولید ملی را به درستی نشناخته است. بخش خصوصی به درستی تعریف نشده است. مشخص نیست در کدام کالا و تولید، دارای مزیت نسبی هستیم و کدام کالا مزیت نسبی نداریم. هنوز با گذشته سال ها، یک برنامه استراتژی صنعتی مشخص در کشور نوشته نشده است. چندین بار این کار صورت گرفت ولی اجرا نشد. لذا تا زمانی که اولویت های تولید کشور مشخص نیست، نمی توان برای رشد تولید ملی برنامه ریزی کرد. اینکه ارزش افزوده کدام بخش صنعت، کدام بخش کشاورزی،کدام بخش خدمات از بقیه بخش ها بالاتر است، هنوز مشخص نیست. این ها نشان می دهد که چندان عزمی در توسعه و تقویت تولید ملی وجود ندارد.
تسنیم: یعنی دولت هنوز هیچ تصویر روشنی از تولیدات و نقاط قوت و ضعف آن ندارد؟
واعظ آشتیانی: دقیقا. تا زمانی که دولت تصویر روشن و شفافی از تولید در کشور نداشته باشد نمی تواند برنامه جامع و مانعی برای رشد سهم تولیدات داخلی طراحی کند. بهبود فضای کسب و کار و تولید چندان امر پیچیده ای نیست. نیازمند عزم جدی غیرسیاسی در راستای منافع ملی دارد. وقتی برخی از مسئولان دولت خود دارای شرکت های بازرگانی هستند و در امر واردات فعالیت گسترده دارند، دیگر انتظاری نمی توان داشت از این قبیل افراد که سنگ تولید ملی را به سینه بکوبند. فرهنگ کشور، فرهنگ مصرفی و غیرتولیدی است. اگر به دنبال تولید ملی هستیم، باید ابتدا این فرهنگ تغییر کند. برای این کار نیز اول باید نگاه مسئول دولتی که اداره کننده اقتصاد است، تغییر کند. تا مسئولان دولتی دغدغه تولید ملی را نداشته باشند، هیچ حرکتی در این مسیر صورت نخواهد گرفت چون اقتصاد به دست دولت است. راهبرد اقتصاد مقاومتی نیز از سوی مقام معظم رهبری ابلاغ شده است، بهترین راهبرد برای حرکت در مسیر تولید ملی و مقاوم سازی اقتصاد است. مسلما این راهبرد نیازمند برنامه ریزی عملیاتی و اقدامات جهادی از سوی مسئولین است.
