ناشناخته ماندن جايگاه طراحي فرش مدرن (بخش سوم )

براي شناخت بهتر جايگاه طراحي فرش مدرن بايستي کمي به عقبتر برگرديم و به اصل جريان مدرنيسم در فرش بپردازيم. سوالاتي که مطرح مي‌شود اين است که تعريف خارجي‌ها از يک فرش مدرن چيست و ايراني‌ها چگونه يک فرش مدرن را تعريف مي‌کنند؟

حقيقت آن است که قدمت بافت و طراحي فرش در خارج از ايران با ديرينه‌گي اين هنر در ميان ايرانيان قابل مقايسه نيست اما آنچه به موازات فرش در مقام يک اثر هنري يا دکوراتيو در هنر اروپائيان وجود دارد هنر نقاشي است که با جريان مدرنيسم بسيار متحول گشت و بر فرش و کاغذديواري و پارچه رومبلي و ديگر تزئينات منازل اروپايي تأثير نهاد. راهي که نقاشي اروپا در جريان مدرنيسم پيمود گذر از رئاليسم و رسيدن به دنياي انتزاعي است که در پي اختراع دوربين عکاسي و قدرت و سرعت بهتر آن در ثبت وقايع رخ داد.

جالب آن است که فرش ايران بر نقاشي اروپا بسيار تأثير نهاد اما راهي خلاف اين پيمود و از دنياي انتزاعي فرش به دنياي رئال چهره بافي روي آورد و آن را حد اعلاي هنر فرش پنداشت و پس از مدتي با وجود اينکه پشتوانه‌هاي چون گبه‌ها را در آثار خود داشت که با آثار نقاشي انتزاعي اروپايي برابري مي‌کرد و بر هنر نقاشي اروپا تأثير فراواني گذاشته بود اما در تعريف از فرش مدرن بازماند.

اين بازماندگي تا به آن حد رسيد که ايراني‌ها به تقليد از بيگانگان در تعريف فرش مدرن روي آوردند. اروپايي‌ها با طرح‌هاي فرش ايراني مانند يک تابلوي نقاشي برخورد نموده و اخيرا عيناً نقاشي‌هاي آبستره را بر فرش نقش مي‌زنند.

متاسفانه هنوز ايراني‌ها به يک تعريف درست و آگاهانه از به روز نمودن يک فرش دست نيافته و ضربه‌هايي که بر پيکره بيرمق فرش ايران ازين سردرگمي و ابهام وارد مي‌شود مهلک است.

از تحول و بهروز شدن گريزي نيست. هنرهاي ماندگار هميشه پويا بوده و براي بقاي خويش در هر زمانه‌اي رنگ و بويي تازه يافته‌اند و بدينسان هويت و بنمايه خويش را ريشه‌دارتر نموده‌اند. فرش نيز در طي اعصار گوناگون جوهره خويش را حفظ نموده و با دنيايي از تنوع و نقش و نگار تا بدين جا رسيده است. اينکه دراين هنگامه چگونه مسير تحول خود را بپيمايد که با همان کيفيت زنده بماند و چون رودي روان بخروشد بسيار مهم است. اينکه در دوره معاصر يک ايراني چه بي‌انديشد و چه طرح و رنگي بر دار قالي وي نقش بندد سوالي است که در شماره بعد بررسي خواهد شد.

بخش اول

بخش دوم