همه چیز در مورد صنعت ریسندگی در ایران

صنعت ریسندگی در ایران

به طور کلی صنعت ریسندگی در ایران صنعتی قدیمی و ریشه دار است و در حال انواع مختلف نخ برای استفاده در صنعت نساجی و پوشاک تولید می‌شود و امکان تأمین تمامی نیاز داخل به نخ مورد نیاز در رسته منسوجات پنبه‌ای و الیاف مصنوعی با بهره برداری از واحدهای جدید تولید نخ در ایران وجود دارد.

اولین کارخانه ریسندگی در ایران

درست معلوم نیست دقیقاً از چه زمانی فضل‌الله دهش، فرزند یک تاجر شیرازی و تحصیل‌کرده کالج بمبئی که در رشته صنایع فارغ‌التحصیل شده بود به فکر افتاد که یک کارخانه نساجی به اصفهان وارد کند، اما وی از سال ۱۲۶۵ شمسی تا ۱۲۷۰ شمسی در هندوستان اقامت داشته‌است. در این مدت ۳۰ سال که انقلاب مشروطیت و جنگ جهانی اول در ایران اتفاق افتاده بود، فضل‌الله دهش عرصه را آماده ندید که آرزویش را برآورده کند.

پس حدود سال ۱۳۰۰ خورشیدی به آلمان مسافرتی کرده و با مهندس آلمانی شونمان کارخانه ریسندگی و بافندگی را تهیه و سپس از راه بین‌النهرین وارد ایران کرد. وی آن را در محل عمارت صفوی هفت دست که رو به ویرانی می‌رفت و البته مالکیت آن را داشت، نصب کرد. حدود یک سال بعد، در مرداد ۱۳۰۴ قسمت ریسندگی این کارخانه افتتاح یافت. بخش بافندگی کارخانه هنوز باقی مانده بود که به تدریج سوار شده و یک سال بعد دوباره خبر افتتاح کارخانه در روزنامه‌ها درج شد.

کیفیت در صنعت ریسندگی ایران

از نظر سطح تکنولوژی واحدهای ریسندگی به خصوص ریسندگی الیاف کوتاه و الیاف بلند و تولید الیاف مصنوعی در ایران در شرایط خوبی قرار دارند و طیف گسترده ای از نخ ها تا ظرافت نمره ۸۰ انگلیسی در ریسندگی الیاف کوتاه و نخ ۵۲ متریک در ریسندگی الیاف بلند برای نخ فرش ماشینی به خصوص فرش های با تراکم و ظرافت بالا کاربرد دارد قابل تولید است.

در حال حاضر به ویژه در بخش ریسندگی پنبه ای در ایران پتانسیل وجود دارد چرا که این نوع نخ در طیف وسیعی از کارخانجات پایین دستی مانند واحدهای جین (نمره نخ های ضخیم) ، تولید انواع پارچه های باند ، تنظیف و یکبار مصرف (نخ تا نمره ۲۰)، پارچه های نیتینگ و پیراهنی و … (نخ۳۰ به بالا) کاربرد وسیعی دارد.

نخ نساجی تولید داخل از کیفیت بالایی برخوردار است و از نظر کیفی توان رقابت در سطح بازارهای جهانی را دارد اما مهمترین مشکل صادرات کم صنعت ریسندگی ایران وجود متغیرهای بسیار زیاد در تامین قیمت و نبود ثبات لازم برای قیمت تمام شده است. مسایلی مانند قیمت بالا و نوسان زیاد ارزهای خارجی در بازار ، تحریم های اقتصادی و بانکی و عدم اطمینان از تامین به موقع مواد اولیه از مهمترین آنهاست.

جدیدترین ماشین آلات ریسندگی در ایران مربوط به سال ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ است. شرکت هایی که از تکنولوژی های به روز و خطوط نوسازی شده استفاده می کنند و نخ های با کیفت تولید می کنند بازار بسیار داغ و عالی دارند و با وجود تولید در ۳۶۰ روز سال باز هم جوابگوی نیاز بازار و مشتریان نیستند.

به طور کلی می توان گفت در حال حاضر حدود ۳۵ کارخانه ریسندگی با سطح تکنولوژی قابل قبول و با کیفیت نخ تولیدی بالا وجود دارد.

ظرفیت تولید نخ در واحدهای ریسندگی ایران

ظرفیت اسمی ثبت شده تولید نخ در ایران بالغ بر ۴۰۰ هزار تن در سال است. اما از آنجایی که در سال های گذشته بسیاری از کارخانجات تعطیل شدند و یا به دلیل عدم نوسازی ماشین آلات و منابع متوقف شدند ظرفیت فعلی تولید نخ در سیستم منسوجات پنبه‌ای و الیاف مصنوعی ایران 200 تا 220 هزار تن در سال است.

بدون شک با راه ‌اندازی واحدهای جدید و در عین حال فعال‌ سازی ظرفیت‌های بلاستفاده در کارخانجات موجود ایران توان تولید در این حوزه به 260 تا 270 هزار تن در سال خواهد رسید.

برخلاف اینکه در گذشته اغلب واحدهای بزرگ ریسندگی و نساجی توسط دولت اداره میشد اما حالا بیش از 90 درصد واحدهای ریسندگی ایران خصوصی هستند و تولید نخ در ایران نسبت به رقبای خارجی نظیر ازبکستان هند پاکستان و حتی ترکیه از کیفیت لازم برخوردار است.

یکی از کارشناسان صنعت نساجی ایران در رابطه با سرمایه گذاری در بخش ریسندگی ایران می گوید: « صنعت ريسندگي ايران باتوجه به پيشرفت هاي زيادي كه درمورد ماشين آلات ريسندگي دنيا در چند دهه اخير داشتيم بايد با تاسف اذعان داشت كه ما نتوانستيم پابه پاي تكنولوژي روز دنيا پيش برويم و اين خود دلايل و عوامل متعددي داشته است.

از جمله و مهمترين آن تحريم ها بود ه است سرمايه گذران و مسئولين بايد به اين نكته واقف باشند كه تكنولوژي حرف اول را ميزند در چند سال گذشته ما ميبينم كشورهاي اروپايي و تركيه در حال فروش ماشين آلات ريسندگي قديمي و جايگزين كردن آن با ماشين آلات جديد هستند و صد افسوس كه خريداران اين ماشين آلات بيشتر كشور ايران است .

خريد اين ماشين آلات نه تنها كمكي به صنعت ريسندگي نميكند بلكه باعث ميشود ما از گردونه رقابت با رقباي خود عقب بي افتيم از طرفي هم بايد تشكر كنيم از مديران خوش فكري كه براي راه اندازي و پيشرفت اين صنعت با مديريت خوب خود و وارد كردن ماشين آلات جديد و بروز دنيا به اقتصاد اين صنعت كمك شاياني كرده اند.

نكته اي كه بايد متذكر بشویم اين است كه متاسفانه بعضي از سرمايه گذاران در حال خريد ماشين آلات دست دوم و قديمي از كشورهاي ديگر و نصب و راه اندازي آن در ايران هستند و به اين نكته توجه ندارند كه صنعت نساجي هر روز رو به پيشرفت هست و ما نيازمند نخ هاي با ظرافت بالا و باكيفيت وكاربرد جديد هستيم و بايد ماشين آلاتي را خريداري و نصب و راه اندازي كنيم كه جوابگو خواسته مشتريانمان باشد.

متاسفانه بايد گفت كه ما شاهد واردات ماشين آلاتي هستيم كه واقعا ميتوان گفت كه از رده خارج شده اند مثلا ماشين آلات ريسندگي اكريليك وارد كرده اند كه توان توليد نهايت نمره نخ 21 متريك را دارد كه اين نخ براي ماشين آلات بافندگي فرش كمتراز700 شانه كاربرد دارد ولي نياز صنعت نخ هاي براي ماشين آلات بافندگي فرش ماشيني 1000 شانه به بالاست كه بايد ما به اين نكات جهت سرمايه گذاري توجه بيشتري داشته باشيم.»

ریسندگی پنبه ای

میزان واردات نخ در بخش الیاف کوتاه به طور میانگین سالانه به رقمی حدود 40-45 هزارتن می‌رسد و می‌توان گفت در زمینه ریسندگی الیاف کوتاه ایران به خودکفایی رسیده و کفاف بازار داخل را می‌دهد. البته مشکل اصلی و اساسی این بخش تامین مناسب و صحیح مواد اولیه است که در ادامه به آن می پردازیم.

بعضی از کشورها مانند ازبکستان که قبلا یکی از منابع اصلی تامین الیاف پنبه ایران بود با هدف تمرکز بر صادرات کالاهای نهایی و تکمیل شده به سرمایه ‌گذاری ‌های کلان در زمینه تولید پنبه و نخ می‌پردازند و خام فروشی را به طور کامل حذف خواهند کرد و این خبر خوبی برای کارخانجات ریسندگی ایران نیست.

در حوزه تولید الیاف پنبه کشور ایران به دلیل فقدان سرمایه‌گذاری مناسب در بخش کشاورزی، کم‌توجهی نسبت به بازسازی و نوسازی کارخانه‌های قدیمی پنبه پاک کنی و روغن کشی و عدم حمایت مسئولان از پنبه‌کاران با کاهش چشمگیر تولید مواجه است. ایران در گذشته ای نه چندان دور علاوه بر تامین نیاز داخلی خود به پنبه به عنوان یک صادر کننده نیز مطرح بود. در ایران مناطق متعددی برای کاشت پنبه مساعد هستند که در سالهای گذشته به دلیل بی رغبتی کشاورزان به کاشت پنبه به زمین های صیفی کاری تبدیل شدند.

کارشناسان صنعت نساجی ایران معتقدند با یک برنامه ریزی جامع، دادن بذر مرغوب به کشاورز و ایجاد رغبت در او مثل ایجاد برنامه خرید تضمینی پنبه ، تاسیس کارخانجات پنبه پاک کنی و روغن کشی مدرن در مناطق کاشت و … می توان مشکل تامین پنبه کافی برای واحدهای ریسندگی نخ پنبه ای را حل کرد.

فرسودگی و قدیمی بودن ماشین‌آلات، بهره‌ وری پائین، مالیات، نرخ سود تسهیلات بانکی، قاچاق، واردات بی رویه و غیره از جمله موانع رشد نساجی ایران است.

به طور مثال حجم واردات پوشاک بصورت رسمی به کشور سالانه 60 میلیون دلار بوده در حالیکه این میزان از مسیر قاچاق به بیش از دو میلیارد دلار در سال می‌رسد.

ریسندگی سمی ورستد

ایران صنعت فرش ماشینی بسیار قدرتمندی دارد و سالانه حدود ۹۰ میلیون متر مربع فرش ماشینی تولید میکند و به دلیل مصرف بالای نخ فرش اکریلیک در صنعت فرش بافی صنعت ریسندگی سمی ورستد از سابقه و تجربه بالایی برخوردار است و می تواند طیف وسیعی از نخهای فرش با نمره های مختلف برای فرش های شانه ۳۲۰ تا شانه ۱۵۰۰ را تولید کند هرچند که بخش بزرگی از الیاف اکریلیک مورد مصرف در کارخانجات ریسندگی نخ فرش ایران وارداتی است و از کشورهایی مانند آلمان کره اسپانیا و … خریداری می شود.

وابستگي شديد صنعت فرش ماشيني به الياف اكريليك مي تواند خطرناك باشد و آينده ي اين صنعت را به ويژه در مواقع بحراني در هاله اي از ابهام فرو برد. سرمايه گذاري ريسندگي تا و به تاپس جهت توليد الياف ظريف اكريليك با توجه به نياز بازار مي تواند توجيه اقتصادي زيادي داشته باشد

ریسندگی نخ جوت

در سال‌‌های دور، دو کارخانه کنف کار و ایران کنف در شمال ایران که دارای آب و هوای مرطوب و شرجی است به تولید نخ‌ جوت می‌پرداختند اما به دلیل افزایش هزینه‌های تولید و قیمت پایین‌تر نخ‌های جوت بنگلادش، تولید این نوع نخ در ایران مزیت نسبی به شمار نمی‌آید و نیاز واحدهای داخلی به نخ جوت از طریق واردات برطرف می‌شود.

لازم به ذکر است بخش قابل توجهی از نخ جوت وارداتی به ایران در صنعت بافت فرش ماشینی به عنوان نخ پود مصرف می شود و بخش بسیار کمی از آن در بخش تولید گونی و صنابع دستی و … مصرف می شود.

تولید نخ پلی استر

بخش ریسندگی الیاف مصنوعی به ویژه پلی استر در ایران دارای مزیت های بسیار اساسی است. از آنجایی که ایران کشوری با منابع عظیم نفت و گاز و مشتقات نفتی است دسترسی مستقیم به مواد اولیه تولید پلی استر را داراست. همچنین وجود دو واحد پتروشیمی با قابلیت تولید محصولات الیاف پلی استر staple و محصولات نخ پلی استر POYو گرانول گرید الیاف زیر ساخت های بسیار خوبی را در این زمینه در ایران فراهم آورده است.

از طرفی در قطب صنعتی دلیجان در ایران چندین واحد موفق تولید الیاف پلی استر بازیافتی هم وجود دارد که این بخش را به یکی از بخش های قابل اتکای صنعت نساجی ایران تبدیل کرده است. کارخانجات تولید نخ های پلی استر در ایران علاوه بر تامین نیاز داخلی صنعت نساجی توانسته اند صادرات خوبی به سایر کشورهای صاحب صنعت نساجی از جمله ترکیه داشته باشند و ارز آوری خوبی را برای ایران داشته باشند. در این بخش جای کار و پیشرفت زیادی برای صنایع نساجی ایران وجود دارد.

ریسندگی پشمی در ایران

ليف پشم يكي از محصولات استراتژيك در دنيا است. اما متاسفانه داستان پشم در ايران بسيار غم انگيز است و مصداق اين شعر بسيار زيباي مولانا جلال الدين كه “شكر نعمت نعمتت افزون كند … كفر، نعمت از كفت بيرون كند”

كفران نعمت پشم ايراني موجب شده تا در شرايط فعلي بخش مهمي از پشم گوسفندان ايراني سوزانده شود يا در زير خاك دفن شود و يا به صورت ناشور به قيمت بسيار ارزان به عراق و افغانستان برود. آنگاه ما ايراني هايي كه عاشق فرش هستيم از داشتن يك فرش پشمي مرغوب و سازگار با محيط زيست و بدون ضرر براي بدن محروم مي شويم …

از آنجايي كه گوسفندان در ايران با هدف توليد گوشت و شير نگهداري مي‌شوند و الياف پشم اهميت بسيار كمي پيدا كرده و الياف مدولا و كمپ يا همان الياف مرده زيادي در داخل بيده گوسفند وجود دارد. در يك بيده گوسفند ايراني كه دو تا سه كيلو وزن دارد حاوي ۵۰ درصد ناخالصي است كه شامل فضولات حيواني، ناخالصي هاي گياهي و الياف مرده است.

الياف مرده حدود ۸۰ ميكرون ضخامت دارند كه بسيار ضخيم زبر شكننده هستند و رنگ پذيري ندارند و در سيستم هاي سمي ورستد كه اصلاً قابليت ريسندگي ندارند و در سيستم هاي پشمي نيز از ساختار نخ بعد از مدتي پا خوردن جدا مي‌شود و باعث نخ نما شدن فرش مي‌شود.

نابود شدن صنعت توليد الياف و نخ پشمي در ايران در واقع به دو دليل بي‌تدبيري داخلي و مشكلات جهاني آب و انرژي رخ داده است. در حال حاضر در همه كشورها مسئله فرآوري و توليد نخ پشم مرغوب يك مسئله اساسي است.