پتانسیل بالای صادرات فرش ماشینی
رئیس صنف فروشندگان فرش‌ماشینی و موکت تهران مطرح کرد
بخش مهمی از تاریخ فرش در ایران شکل گرفته و یکی از برترین برندهای ایران فرش‌های دستباف است و تا قبل از چنددهه پیش که فرش ماشینی کف خانه‌های شهروندان را پر کند، مردم عادت داشتند پایشان را روی دستبافته‌ها بگذارند.
فرش، گلیم، گبه و جاجیم عمده فرش‌های مورد‌استفاده در شهرها و روستاها بود. صنعت نساجی که وارد ایران شد مورد توجه مردم زیادی قرار گرفت.
فرش‌هایی که طرح‌های بسیار متنوع داشت و از فرش دستباف سبک‌تر و ارزان‌تر بود. خیلی از مردم با اولین تبلیغات عازم خرید فرش‌های جدید شدند و بعضی دیگر می‌خواستند اصالت فرش خانه را حفظ کنند.
فرش دستباف به دلیل قیمت بالاتر و زمان بافت بیشتر و طرح‌های محدودتر در هر شهر، رفته‌رفته جایش را به فرش ماشینی داد. حالا بعد از دهه‌ها، فرش‌های ماشینی در رنگ و طرح‌های متنوع در هر خانه‌ای گسترده شده و هر روز تبلیغات مختلفی درباره فروش‌های گوناگون در کوی و برزن و خیابان به‌چشم می‌آید.
پتانسیل بالای صادرات فرش ماشینی
رئیس اتحادیه فروشندگان فرش ماشینی و موکت تهران اظهار کرد: «ما در تولید پتانسیل بالایی داریم. چیزی که در کشور به‌وفور وجود دارد ماشین‌آلات صنعتی این حوزه است. قابلیت تولید ما ظرفیت خوبی برای صادرات شده و با کاهش ارزش ریال همسایگان از غرب و شرق مشتری‌های همیشگی این کالا هستند. به‌نوعی تجار عراقی و افغانی این کالا را مفت می‌خرند و می‌برند.»
محمدهادی کمالیان درباره تخصیص ارز ترجیحی برای واردات مواد اولیه توضیح می‌دهد: «خوشبختانه در حوزه ماشین‌آلات کمبودی نداریم. بعضی مجموعه‌ها در کنار کار بافت ریسندگی هم انجام می‌دهند. ضمن اینکه عمده الیاف را وارد می‌کنیم. برای واردات دولت ارز ۴۲۰۰ تومانی داد که متاسفانه سودجویی‌هایی رخ داد و اغلب بافنده‌ها نتوانستند به آن دسترسی پیدا کنند و برای اینکه چرخ کارخانه‌شان بچرخد مجبور شدند نخ را از بازار آزاد و با قیمت بالا تهیه کنند که این عامل مهمی در رشد قیمتی صددرصدی فرش ماشینی و موکت شد.»
مازاد تولید داریم
کمالیان درباره افزایش قیمت فرش ماشینی و موکت تصریح کرد: «طی یک‌سال گذشته در سه مرحله با افزایش قیمت مواجه شدیم. گرچه کالای صنف ما کالای ضروری محسوب نمی‌شود و از نوع نیازهای درجه سوم به‌حساب می‌آید و مشمول قیمت‌گذاری دولت نمی‌شود، با این حال نسبت به محصولات پوشاک و کیف و کفش و خیلی کالاهای دیگر رشد کمتری داشته اما ما معتقدیم اگر نخ درست توزیع می‌شد این رشد قیمت کمتر بود.»
او تصریح کرد: «حجم تولید کارخانه‌های ما بالاست و هزاران نفر در این صنعت مشغول کارند و تولیدکننده‌ها می‌خواهند با کمترین سود، چرخ کارخانه‌هایشان را بچرخانند تا به تعدیل نیرو نخورند، از این‌رو با مازاد تولید مواجهیم و برای همین، قیمت رقابتی است. با این همه برای ما قابل‌هضم نیست. شرایط طوری شده که تجار همسایه محصول ما را بسیار ارزان خریداری می‌کنند. مشتری با کف قیمت مواجه است اما کارخانه‌های تولیدی با کمترین سود و تجار عراقی و افغانستانی بیشترین سود را از بازار ما می‌برند.
تولد کارخانه‌های فرش ماشینی
اوایل دهه پنجاه فرش ماشینی وارد زندگی مردم ایران شد. تاریخچه پیدایش فرش ماشینی در کشورمان نشان می‌دهد که این محصول در ایران عمری تقریبا ۴۰ ساله دارد. در ابتدای دهه۵۰ اولین فرش ماشینی تولید داخل در کارخانه‌های مخمل و ابریشم کاشان توسط ماشین‌های مخمل‌بافی ژاکارد و با الیاف مصنوعی براق و پرز نسبتا کوتاه و وزن سبک، بافته و روانه بازار شد.
همزمان با آن عده‌ای از تجار، فرش‌هایی با همین مشخصات و تا حدی مرغوب‌تر از بلژیک وارد بازار ایران کرده و سلیقه ایرانی را با آن آشنا کردند. با مشاهده استقبال نسبتا مطلوبی که مردم از فرش ماشینی داشتند صاحبان گروه صنعتی بهشهر که از کارخانه‌داران و سرمایه‌گذاران خوشنام کشور بودند، شرکت بزرگی به نام شرکت صنایع کاشان تاسیس کردند که فعالیت آن در زمینه تولیدات مواد مرتبط با فرش ماشینی بود و اولین محصول آن در سال ۱۳۵۳ به بازار عرضه شد. این محصول با نمونه‌های قبلی کاملا متفاوت و شباهت‌های زیادی به فرش دستباف داشت که نوع پشمی آن فوق‌العاده مورد اقبال عمومی قرار گرفت.
متعاقب آن شرکت‌های دیگری از جمله شرکت شهباف که بعدها به فرش گیلان تغییر نام داد و همچنین شرکت‌های فرش پارس و مولن‌روژ (نقش ایران) و فرش اکباتان تاسیس و به رقابت پرداختند. سال ۱۳۵۷ تعدادی از متخصصان صنعت نساجی و دست‌اندرکاران صنعت فرش ماشینی و همچنین پاره‌ای از کارخانه‌داران که تا آن زمان در رشته‌های دیگر نساجی فعال بودند به فکر ایجاد واحدهای جدید فرش ماشینی افتادند و کارخانه‌هایی از قبیل قالی سلیمان، فرش مشهد، فرش شیراز (دناژ)، فرش مازندران، فرش باستان و ستاره کویر و تعدادی دیگر در گوشه و کنار کشور و با ماشین‌های مربوط به آن زمان مثل وندویل، آ د، آر و تکستیما شروع به کار کردند و از همین‌جا سیر تحول فرش ماشینی در بخش خصوصی و توقف یکی پس از دیگری کارخانه‌های بزرگ موجود تحت پوشش دستگاه‌های دولتی آغاز شد.
با انتقال تدریجی متخصصان شاغل در کارخانه‌های بزرگ به کارخانه‌های نوپا رقابت جدیدی در زمینه تولید فرش ماشینی در میان واحدهای بخش خصوصی درگرفت، ولی تحول اساسی در صنعت فرش ماشینی در کشور از سال ۶۵ شروع شد که این سیر تحول موجب ایجاد بیش از ۱۶۰۰ واحد کوچک و بزرگ تولیدکننده فرش شد که در حال حاضر مشغول رقابتند و هزاران هموطن در این بخش مشغول کار هستند.
حافظه تاریخی شهروندان ایرانی در خانه‌های پدری با فرش دستباف شکل گرفته و سطح انتظارش را از قوام و دوام بالا برده و همین عامل یکی از مسائل شکایات مشتری به اتحادیه است. کمالیان درباره شکایات مردمی به اتحادیه گفت: «بعضی مردم فکر می‌کنند فرش ماشینی باید مثل فرش دستباف سال‌ها کار کند. بعد از مدتی استفاده فرش به قالیشویی می‌رود و مشتری معترض است که تار و پود یا ریشه‌های فرش از هم گسسته و هنگامی که می‌پرسیم چند وقت از این فرش استفاده کرده‌اید می‌گوید ۱۰ سال پیش خریدم. این در حالی است که عمر مفید فرش ماشینی ۲ تا ۳ سال هست و در صورت نگهداری خوب پنج سال عمر می‌کند. ارزان بودن و تنوع طرح‌ها این نقیصه را جبران می‌کند.»
