خام‌فروشی چرم دباغی شده در تبریز ادامه دارد
ارزش جهانی چرم تبریز به دلیل نحوه فرآوری و دباغی آن است اما این دانش دیرینه اکنون صنعت چرم آذربایجان شرقی را با مشکل مواجه کرده است. تبریز از جمله شهرهایی است که صنعت در آن قدمت دیرینه دارد و اکنون نیز تمرکز صنایع بزرگ تولیدی در تبریز موجب شده تا استان آذربایجان شرقی از قطب‌های مهم صنعتی در کشور محسوب شود.
مسئولان این استان بر این اعتقادند که قاچاق منسوجات نیم ساخت چرم گاوی به خارج از کشور، به‌روز نکردن تولیدات نسبت به ذائقه مردم، صادرات گسترده مواد اولیه چرم به خارج و تعرفه اندک واردات منسوجات چرمی از عمده مشکلات این صنعت در آذربایجان شرقی است.
نخستین و بزرگترین مرکز تولید و فرآوری چرم در سطح خاورمیانه در سال ۱۳۰۸ در این استان تاسیس شده است. به گفته کارشناسان قدمت صنعت چرم در استان آذربایجان شرقی یکی از عوامل فرسودگی ماشین‌آلات مورد استفاده در این صنعت است. از دهه ۴۰ به بعد فرآوری چرم در استان آذربایجان شرقی، به سمت صنعتی شدن روی آورده است. به همین دلیل کیفیت بالای چرم تبریز به دلیل نوع دباغی و دانش رایج فرآوری آن به صورت سنتی ایجاد و به نسل‌های بعد منتقل شده است که این امر در دنیا بی‌نظیر است.
این نکته را باید در نظر داشت که صنعتگران حوزه چرم در استان آذربایجان شرقی با مشکل نقدینگی و سرمایه در گردش مواجه‌اند که توان نوسازی تجهیزات و به‌روزرسانی ماشین‌آلات مورد نیاز را از آنان گرفته است. با ادامه این روند رقبای خارجی گوی سبقت را در به‌دست گرفتن بازارهای صادراتی از صنعتگران این استان می‌ربایند. در حالی که این رقبا در تهیه محصولات چرمی خود از چرم دباغی شده در استان آذربایجان شرقی استفاده می‌کنند.
شکل‌گیری خوشه صنعتی چرم
سید اصغر حسینی، رییس اداره صنایع غیرفلزی استان آذربایجان شرقی در گفت‌وگو با صمت می‌گوید که گره‌گشایی از مشکلات صنعت چرم به نفع اشتغال استان است. درصورت رونق دوباره این صنعت، اشتغالزایی آن تا چند برابر در آذربایجان شرقی افزایش می‌یابد.
او به شکل‌گیری خوشه صنعتی چرم در استان اشاره می‌کند و آن را گامی برای بهبود وضعیت صنعت چرم دانسته و می‌افزاید: مطالعات این خوشه صنعتی انجام شده و اکنون صنعتگران استان در قالب خوشه صنعتی چرم، جلسه‌های ماهانه برای بررسی راهکارها و ایده‌ها در این صنعت تشکیل می‌دهند که مسئولان مرتبط در سازمان صنعت، معدن وتجارت استان آذربایجان شرقی نیز در این جلسات حاضر می‌شوند.
به گفته رییس اداره صنایع غیرفلزی استان آذربایجان شرقی، قیمت بالای ماشین‌آلات یکی از عمده‌ترین مشکلات فعالان صنعت چرم است. در صورتی که صدور مجوز معافیت‌های گمرکی برای تجهیز خط تولید ازسوی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان انجام شود، همچنین اگر دولت با مصوبه‌ای، اعطای تسهیلات به صنعتگران چرم برای خرید تجهیزات جدید را پیش‌بینی کند، می‌تواند در توسعه فعالیت‌های این صنعت بسیار تاثیرگذار باشد. رفع انحصار در واردات مواد شیمیایی مورد استفاده در صنعت چرم برای کاهش قیمت تمام شده محصولات نیز موثر است.
حسینی یادآور می‌شود: اکنون نمایشگاهی دائمی از محصولات چرمی در تبریز برپا شده است. همچنین سایتی طراحی شده که محصولات چرمی را معرفی می‌کند.
به گفته حسینی تولیدات چرمی استان آذربایجان شرقی به کشورهای ایتالیا، چین، ترکیه، هنگ‌کنگ، هند، پاکستان، آذربایجان و ارمنستان صادر می‌شود. در سال ۹۲ صادرات چرم از استان در حدود ۶ میلیون دلار بوده است. این میزان در۷ ماه ابتدای سال ۹۳ به ۲ میلیون دلار رسیده است. عمده دلیل این کاهش میزان صادرات را می‌توان در کمبود نیروی متخصص، نداشتن مدیریت علمی، قیمت بالای ماشین‌آلات و استفاده نکردن از فناوری جدید دانست که در نهایت منجر به کاهش میزان و ارزش صادرات چرم می‌شود. درحالی که این محصول می‌تواند با وجود بازارهای مناسب صادراتی ارزآوری بالایی برای آذربایجان شرقی و کشور داشته باشد.
نقص زیرساخت‌ها در شهرک چرم شهر تبریز
مهدی امینی، عضو هیات‌مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان چرم آذربایجان شرقی و مدیرعامل شهرک چرم شهر آذربایجان شرقی می‌گوید که شهرک خصوصی چرم شهر تبریز یکی از بزرگترین مراکز تولید و فرآوری چرم در سطح خاورمیانه محسوب می‌شود که قطب اصلی تولید چرم گاوی در ایران است. او ادامه می‌دهد: این شهرک صنعتی به منظور تحکیم جایگاه و تداوم صنعت چرم که یکی از قدیمی‌ترین صنایع فعال در شهر تبریز است، در سال ۸۶ به همت چند تن از فعالان اقتصادی به مساحت ۲ میلیون مترمربع در اراضی دشت تبریز احداث شد که ۳۵۰ واحد تولید چرم در آن فعال هستند و موجب اشتغال ۳ هزار و ۵۰۰ نفر شده‌اند.
مدیرعامل شهرک چرم شهر آذربایجان شرقی با اشاره به اینکه شهرک چرم شهر آذربایجان شرقی دارای ۳ تصفیه‌خانه صنعتی است اما اکنون سیستم‌های این تصفیه‌خانه‌ها به دلیل فرسودگی نیاز به حمایت مسئولان برای بازسازی و تعمیرات دارد، می‌افزاید: این شهرک صنعتی به دلیل غیردولتی بودن و حمایت نکردن دولت از شهرک‌های صنعتی خصوصی، از همان سال بهره‌برداری مشکلات فراوانی برای چرم‌سازان داشته است. گران بودن حق انشعاب آب آشامیدنی موجب محرومیت واحدهای چرم‌سازی شده که از سال ۶۲ در این منطقه فعالیت می‌کنند. درحال‌حاضر با وجود مشکلات ۸۰ درصد از واحدها فعال یا نیمه فعال هستند.
امینی اظهار می‌کند: یکی از مواد اولیه چرم‌سازی، پوست خام گاوی مناسب است که کمبود آن یکی از اصلی‌ترین مشکلات چرم‌سازان است. همچنین سیاست حمایتی از واردات پوست گاوی و فرسوده بودن دستگاه‌های چرم‌سازی نیز از مشکلات دیگر فعالان این حوزه است.
با توجه به اینکه سهم ایران از تولید چرم سبک جهانی ۱/۵ درصد و چرم سنگین ۰/۵ درصد است، ۵۰۰ واحد تولید چرم در سطح کشور فعال است و تبریز با ۳۵۰ واحد صنعتی عهده‌دار عمده تولید چرم در کشور و قطب تولید چرم سنگین است به طوری که از ۵ هزار نفری که در این صنعت اشتغال دارند، ۳ هزار و ۵۰۰ نفر در واحدهای تولیدی صنعتی آذربایجان شرقی مشغول به‌کار هستند.
بنابراین به نظر می‌رسد که برای حفظ اشتغال و ارزش‌افزوده صنعت چرم در استان آذربایجان شرقی باید زیرساخت‌های مورد نیاز با اهتمام مسئولان اجرایی این استان فراهم شود. این صنعت در استان آذربایجان شرقی به دلیل دانش متخصصان و فعالان آن در نحوه فرآوری چرم و همچنین روش‌های دباغی در بین بازارهای جهانی از ارزش بالایی برخوردار است اما این مزیت در استان به دلیل نبود زیرساخت‌های لازم در صورت نبود حمایت‌ها کم‌کم به دست فراموشی سپرده می‌شود.
