ایتالیا آگاهی مناسبی از ظرفیت های سرمایه گذاری در ایران دارد

«علی صباغیان» مدرس دانشگاه تهران در گفت و گو با ایرنا با اشاره به سفر هیات ایتالیایی به تهران، تاکید کرد که رم در کنار گسترش روابط سیاسی با تهران به صورت ویژه به همکاری های اقتصادی دوجانبه چشم دوخته است.

ایران و ایتالیا کشورهایی هستند که از یک قدمت تمدنی برخوردارند و به نظر می رسد که این موضوع خود را در چارچوب یک نیروی کششی مثبت در مناسبات ۲ کشور جلوه گر کرده است به گونه یی که مناسبات تهران- رم در طول دهه های گذشته به نسبت روابط با دیگر کشورهای غربی با کمترین تنش رو به رو بوده و روندهای افزایشی را پیموده است.

در فضای پس از توافق هسته یی وین، ایتالیا به عنوان یکی از کشور بزرگ اروپایی برای گسترش مناسبات و احیای روابط اقتصادی و تجاری گذشته پیش قدم شده است. در این راستا «پائولو جنتیلونی» وزیر امور خارجه و «فدریکا گوئیدی» وزیر توسعه اقتصادی ایتالیا روز سه شنبه سیزدهم مردادماه با همراهی جمعی از مدیران ارشد از صاحبان صنایع و مهمترین موسسات و شرکت های اقتصادی دولتی و خصوصی این کشور به تهران سفر کردند.

به این بهانه گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا در گفت وگویی با صباغیان عضو هیات علمی دانشگاه تهران و تحلیلگر مسایل اروپا به بررسی و ارزیابی روابط دوجانبه ی جمهوری اسلامی ایران و ایتالیا، زمینه های همکاری های ۲ کشور در حوزه های گوناگون و آینده ی مناسبات پس از توافق هسته یی وین پرداخت.

صباغیان بر این باور است که مناسبات جمهوری اسلامی ایران و ایتالیا به دلیل دارا بودن پیشینه یی کم تنش، با ایجاد بسترهای مناسب می تواند در حوزه های اقتصادی، سیاسی و حتی امنیتی گسترش یابد.

در ادامه، مشروح گفت وگوی ایرنا با صباغیان آمده است:

*** ایرنا: مناسبات جمهوری اسلامی ایران و ایتالیا طی چند دهه ی گذشته در حال دگرگونی اما دارای پیشینه یی مشخص بوده است. تحلیل شما از این پیشینه و بستر تاریخی روابط ۲ کشور چیست؟

**صباغیان: روابط ایران و ایتالیا به یک پیشینه ی تاریخی ۱۲۰ ساله باز می گردد که در یک تحلیل تاریخی می توان گفت مناسباتی با ثبات و کم تنش بوده است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، اگرچه در مقاطعی سطح مناسبات سیاسی تا حدودی پایین آمد اما روابط اقتصادی همواره در شرایط مناسبی حفظ شد. در همین دوره ی زمانی ۲۰ سال گذشته، ایران و ایتالیا از سطح مناسبات سیاسی و اقتصادی مناسبی برخوردار بوده اند.

ایتالیا به عنوان یکی از کشورهای عضو اتحادیه ی اروپا همواره دارای نیازی به نام انرژی بوده و ایتالیایی های در این زمینه، به ایران به عنوان یک شریک تجاری مطمئن نگاه کرده اند. افزون بر این، ایتالیا همواره به ایران به عنوان یک بازار بزرگ توجه داشته است. همچنین جایگاه مهم منطقه یی جمهوری اسلامی ایران چه از جنبه ی ترانزیتی که می تواند بازارهای این منطقه را به عنوان یک هاب (مرکز شبکه ی ارتباطی) پوشش دهد و چه سیاسی برای ایتالیا با اهمیت بوده است.

در این چارچوب، مناسبات اقتصادی میان ایران و ایتالیا به گونه یی افزایش یافت که ارزش مناسبات تجاری میان ۲ کشور تا هفت میلیارد دلار نیز رسید. بعدها زیر تاثیر تحریم ها اگر چه این میزان از مبادله کاهش یافت اما چنین روندی در مناسبات نشان می دهد هنوز بستر و سرمایه یی برای گسترش روابط وجود دارد و روابط ایران و ایتالیا می تواند در سطوح گوناگون سیاسی، اقتصادی، امنیتی و فرهنگی گسترش پیدا کند.

*** ایرنا: وزیر امور خارجه ی ایتالیا به همراه وزیر توسعه ی اقتصادی این کشور به تهران سفر کرده اند. نظر شما درباره ی این سفر و اهداف و تاثیرگذاری آن بر آینده ی روابط دوجانبه چیست؟

**صباغیان: وزیر امورخارجه ی ایتالیا پیش از این هم به تهران سفر کرده بود اما این سفر در فضای پس از توافق صورت می گیرد. ما روزها و هفته های گذشته نیز شاهد حضور مقام های بلندپایه اروپایی مانند معاون صدراعظم آلمان، مسوول سیاست خارجی اتحادیه ی اروپا و وزیر امورخارجه ی فرانسه در ایران بوده ایم و در روزهای آتی نیز، وزیر امورخارجه اسپانیا به ایران سفر خواهد کرد.

ایتالیایی ها در ۲ سال گذشته تلاش کرده اند تا مناسبات اقتصادی خود با ایران را افزایش دهند یعنی رم تلاش می کند تا حضور جدی و فعالی در بخش هایی مانند انرژی، خودرو، فولاد و صنایع غذایی داشته باشد. البته پیش از این نیز به طور سنتی این کشور با ایران همکاری گسترده یی در این زمینه ها داشت. اکنون ایتالیایی ها در فضای پساتحریم در پی آن هستند که با حفظ سرمایه ها و ظرفیت های خود، این مناسبات را حفظ کنند و حتی گسترش دهند.

موضوع دیگر وضعیت اقتصادی ایتالیا است. این کشور از لحاظ اقتصادی قدرت سوم حوزه ی یورو و قدرت چهارم اقتصادی اتحادیه ی اروپا محسوب می شود اما وضعیت اقتصادی این کشور طی سال های گذشته دچار بحران شده است. در چارچوب آمارهای بانک مرکزی اروپا که هفته ی گذشته منتشر شده، وضعیت اقتصادی ایتالیا از زمان تشکیل این اتحادیه در بدترین وضعیت خود قرار دارد و این کشور از بالای فهرست کشورهای ثروتمند این اتحادیه به پایین فهرست سقوط کرده است.

این عامل باعث می شود تا ایتالیا در جهت حفظ جایگاه اقتصادی خود وارد عرصه ی بازارهای بزرگ و بکری مانند ایران شود؛ چه این بازارها، در حوزه ی تامین انرژی در یک چشم انداز بلندمدت باشد و چه در مورد حضور شرکت های بزرگ این کشور در حوزه های مختلف. بنابراین ما می بینیم اگر چه سفر اصلی، حضور وزیر امورخارجه ی ایتالیا در ایران است اما همراه وی وزیر توسعه ی اقتصادی این کشور نیز به ایران آمده تا این سفر، به یک سفر سیاسی و اقتصادی تبدیل شود. در این پیوند، ایتالیایی ها ضمن اینکه تلاش می کنند تا بسترهای سیاسی برای همکاری را تسهیل کنند همزمان با آن، به دنبال حضور در فضای اقتصادی ایران نیز هستند.

*** ایرنا: به نظر شما، شرایط همکاری در روابط تجاری و اقتصادی میان ایران و ایتالیا در چه حوزه هایی فراهم تر است؟

**صباغیان: به نظر می رسد اگر ایتالیایی ها و طرف ایرانی به گسترش مناسبات دوجانبه با یک دید واقع بینانه نگاه کنند می توانند از تجربه ی گذشته برای ایجاد بستر تازه یی از همکاری ها بهره گیرند. در حقیقت، علاقمندی کشورهای اروپایی و به ویژه شرکت ها و بنگاه های بزرگ اقتصادی و تجاری، فرصتی بزرگ برای شرکت های ایرانی است تا بتوانند با دست بازتر به انتخاب شرکای تجاری خود دست بزنند.

ایتالیایی ها نیز به ظرفیت اقتصادی ایران آگاه هستند و می دانند بازار ایران یک بازار بزرگ برای سرمایه گذاری و کسب سود است. ایران کشوری است که به دلیل دارا بودن منابع نفت و گاز، دارای ظرفیت بزرگی در جهان امروز است به ویژه اینکه کشورهای اروپایی و ایتالیا از مصرف کنندگان عمده ی انرژی محسوب می شوند.

بازار مصرفی ایران برای شرکت های بحران دیده ی ایتالیایی یک فرصت طلایی و حیاتی برای ادامه فعالیت آن ها محسوب می شود. فضای سیاسی به وجود آمده پس از توافق هسته یی وین، رقابت میان شرکت های ایتالیایی و اروپایی را که در پی جبران موقعیت از دست رفته در ایران هستند، افزایش داده است.

از دیگر سو، ایران کشوری است که می تواند به عنوان یک هاب، بازار دیگر کشورها را زیر پوشش خود داشته باشد. بسیاری بر این باورند که ایران می تواند تولیداتی با همکاری کشورهای اروپایی داشته باشد که به مناطق دیگر مانند آسیای مرکزی، عراق و افغانستان و کشورهای منطقه صادر شود.

افزون بر حوزه های اقتصادی، در حوزه ی امنیت نیز نقش جمهوری اسلامی ایران در امنیت منطقه یی و مبارزه با مواد مخدر می تواند برای کشورهای اروپایی مانند ایتالیا بسیار مهم باشد چرا که ایتالیایی ها می دانند که اگر بتوانند در این حوزه ها با ایران همکاری کنند، منافع امنیتی کشورشان نیز تامین خواهد شد.

*** ایرنا: آینده ی مناسبات در حوزه های اقتصادی و سیاسی را پس از توافق وین چگونه ارزیابی می کنید؟

**صباغیان: اقتصاد یک موضوع ملموس در مناسبات محسوب می شود یعنی در روابط بین الملل روابط اقتصادی را نمی توان از روابط سیاسی جدا کرد. امروز، جهان از مناسبات اقتصادی برای گسترش مناسبات سیاسی استفاده می کند و برعکس.

اگرچه ایتالیا در گفت وگوهای ایران و گروه کشورهای ۱+۵ شرکت نداشت اما در فرایند مذاکرات نیز رویکردهای افراطی نداشت. همچنین اگرچه مناسبات اقتصادی ایران و ایتالیا در دوره ی تحریم ها کاهش یافت اما در مجموع و در همسنجی با دیگر کشورهای اروپایی می توان گفت، دیدگاه های ایتالیا دیدگاه های معتدل تری بوده است و چنین رویکردی از سوی این کشور می تواند بستری برای برقراری روابطی تازه باشد. پیش از این ایتالیایی ها در حوزه های مربوط به راهسازی در ایران فعالیت گسترده یی داشتند. برای نمونه در خراسان جنوبی جاده یی به نام جاده ی ایتالیا وجود دارد که میراث فعالیت ایتالیایی ها در چند دهه ی گذشته بوده است. بنابراین، ایتالیا می تواند در حوزه های صنعت، مواد غذایی و حوزه های سرمایه گذاری در دوره ی پساتحریم به فعالیت خود ادامه دهد.

از دیگر سو، اگر ما درک دقیقی از شرایط حضور ایتالیا در حوزه های اقتصادی ایران و امکانات درونی خود داشته باشیم، می توانیم ساختار و شاکله ی مناسبی برای همکاری های آینده ایجاد کنیم که نتیجه ی حاصل شده می تواند وضعیت برد- برد برای ۲ طرف باشد.

*** ایرنا: اجازه دهید به بهانه ی سفر وزیر امورخارجه ی ایتالیا به تهران، نگاهی به روابط ایران و اتحادیه ی اروپا در دوره ی تازه داشته باشیم. به نظر می رسد روابط ایران و اتحادیه ی اروپا پس از توافق وارد فضای تازه یی شده است. ارزیابی شما در این زمینه چیست؟

**صباغیان: ما هنگامی که از اتحادیه ی اروپا صحبت می کنیم باید ۲ نکته را مورد توجه قرار دهیم. اتحادیه اروپا دارای ۲ هویت جداگانه در حوزه های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی است. در بسیاری از حوزه ها، تصمیم گیری ها در سطح اتحادیه ی اروپا انجام می شود. برای نمونه سیاست خارجی و سیاست های اقتصادی مشترکی در خود اتحادیه به عنوان یک نهاد وجود دارد اما در بسیاری از موارد، حوزه های عمل ملی هنوز پابرجا است. در حوزه های اقتصادی بسیاری از کشورهای اروپایی به صورت جداگانه اقدام می کنند اما به هرحال در حوزه ی سیاست خارجی، اتحادیه ی اروپا به صورت یک مجموعه ی کل تصمیم گیری و اقدام می کند و این فرایند می تواند بستر را برای گسترش روابط اتحادیه ی اروپا با جمهوری اسلامی ایران آماده کند.

ضمن اینکه جمهوری اسلامی ایران باید به سطح اتحادیه ی اروپا و حوزه ی مشترک روابط توجه کند، سطح ملی یعنی کشورهای اروپایی را نیز نباید فراموش کنیم به ویژه در موضوع های اقتصادی کشورهای اروپایی می توانند شرکای مناسبی برای همکاری های اقتصادی و تجارت باشند. سطح اتحادیه ی اروپا نیز می تواند بستر سیاسی را برای گسترش مناسبات اقتصادی فراهم کند.

*** ایرنا: آینده ی مناسبات ایران و اروپا با توجه به شاخص های سیاسی- اقتصادی فضای تازه ی روابط را چگونه می بینید؟

**صباغیان: در مناسبات بین المللی اگر این انتظار وجود داشته باشد که روابط دوجانبه و چندجانبه بدون فراز و فرود طی شود، چنین فرایندی امکانپذیر نخواهد بود چرا که هر کشوری به منافع ملی از دریچه ی خود می نگرد و منافع ملی بسیاری از کشورها در بسیاری از جهت ها با یکدیگر تفاوت دارد.

ایران به عنوان یک بازیگر بزرگ منطقه یی در بسیاری از ابعاد و موضوع ها با اتحادیه ی اروپا دارای تفاوت در رویکرد است و البته در برخی وجوه نیز نقاط مشترکی وجود دارد.

بنابراین، اگر انتظار داریم روابط با اروپا، به شکل روابطی به دور از اختلاف ادامه پیدا کند، این امری ناممکن است. البته این چنین اختلاف های احتمالی نمی تواند دلیلی بر ادامه و گسترش همکاری ها نباشد. ایران و اتحادیه ی اروپا می توانند با یک رویکرد عملگرایانه، منافع یکدیگر را شناسایی کنند و در این راه گام بردارند.

اگر ایران و کشورهای اروپایی بتوانند مناسبات خود را ورای مناسبات اتحادیه ی اروپا و آمریکا شکل دهند و حتی زیر و بم های روابط خود را شناسایی و به واقعیت های کنونی توجه کنند، قادر خواهند بود افزون بر مدیریت اختلاف ها، در حوزه ها و سطوح گوناگون همکاری نیز منافع متوازن را پیگیری کنند.