حمایت از صنعت نساجی باید در حذف فشار بر تولیدکنندگان اعمال شود

 مهندس نصرالهی:
حمایت از صنعت نساجی باید در حذف فشار بر تولیدکنندگان اعمال شود

  یک روز قبل از مهترین رویدادجمعی صنعت نساجی ایران ؛ یعنی نمایشگاه نساجی تهران به ساختمان کلانتری وزارت صنعت در میانه خیابان سپهبد قرنی رفتیم و میهمان مهندس گلنار نصرالهی شدیم. در این دیدار به گفت و گویی گرم و پرسش و پاسخی دقیق درباره صنعت نساجی ایران و برنامه های واحد ایشان پرداختیم… ماحصل این گفت گو  به شرح زیر است.

◄ مصاحبه امروز  بر این محور متمرکز است که چرا صنعت نساجی ایران هیچگاه موقعیتی را که باید کسب نکرده است؟
البته من معتقدم اینطور نیست. یکی از اشتباهات رایج مقایسه صنعت نساجی ایران با کشورهایی چون ترکیه و اندونزی است. رشد صنعت نساجی ایران را باید در مقایسه با سایر صنایع در ایران بررسی کرد و سنجید؛ هیچ کدام از صنایع در ایران به مرتبه عالی از توسعه یافتگی و رشد دست نیافتند. اگر در کشوری مثل ترکیه صنعت نساجی ۳۰ میلیارد صادرات در حوزه نساجی دارد به دلیل توجه به مسائلی از قبیل مد و طراحی و سرمایه گذاری کلان در این حوزه است. در حالی که در کشور ما هیچ گاه چنین سرمایه گذاری دیده نشده است؛ بنابراین اگر خواهان توسعه و پیشرفت این صنعت هستیم باید میزان سرمایه گذاری در آن را نیز افزایش دهیم که نیازمند برنامه ریزی های کلان اقتصادی است.

◄ در حال حاضر صنعت نساجی یکی از امیدهای ما برای افزایش میزان صادرات غیرنفتی است. امروز با چه مخاطراتی مواجه شده است که ما نتوانستیم به‌ آمال خود دست یابیم!؟
در برنامه ریزی های کلان اقتصادی باید بخش صنعت را به گونه ای معرفی و توصیف کرد که برای بخش سرمایه گذاری جذاب باشد. یکی از بزرگترین خطراتی که امروز در بحث نساجی با آن مواجه هستیم واردات غیر ضابطه مند کالاهای نساجی و به طور خاص کالاهای استوک است که از طریق قاچاق یا همراه مسافر وارد کشور می شوند؛ یکی از دلایل این امر عدم توجه به مسئله «طراحی» در کشور بنا به دلایلی که وجود دارد بود.

◄ به نظر شما برای رسیدن به آمال ـ توسعه و پیشرفت صنعت نساجی ـ باید چه کرد؟
به نظر من برای رسیدن به ایده آل صنعت نساجی باید به سه مسئله در سطح کلان توجه کرد؛ یک، ایجاد جذابیت های لازم در صنایع و صنعت نساجی برای جلب نظر سرمایه گذاران و ترغیب آن ها. دو، توجه به مسئله «مد» و «طراحی» که خواست و نیاز بازار امروز است. سه، ارتقای سطح سلیقه و نیاز عمومی از صنعت نساجی و محصولات آن، چه محصولات ایرانی و چه محصولات خارجی؛ به گونه ای که نیاز بازار از طریق محصولات استوک و خارج از مد کشورهای دیگر  تامین نشود و  تحقق این امر نیازمند توجه و حمایت از طراحانی است که در ایران حضور دارند.

◄ به نظر می رسید صنعت نساجی ایران در ◄ سال های ابتدایی پیروزی انقلاب و به دنبال واگذاری کارخانه ها به بخش دولتی نهادهای عمومی ضربه عظیمی را متحمل شده و با وجود بهسازی و ترمیم ایام سازندگی همچنان با مشکلات متعددی مواجه است. ولی چه شده است که امروز واحدهای تولیدی رو به تعطیلی هستند و یا ظرفیت تولیدی خود را به شدت کاهش داده اند؟
صنعت نساجی ایران در سال های پیش از انقلاب آمارهای زیادی در بخش اقتصاد را به خود اختصاص داده بود … به یاد دارم در بررسی هایی که در حدود سال ۱۳۶۲ در این باره انجام دادم متوجه شدم صنعت نساجی قبل از انقلاب، حدود ۱۹درصد از کل ارزش افزوده صنایع را به خود اختصاص داده بود. اما در آن زمان این صنعت پیشرفت های امروز را تجربه نکرده بود. در سال های بعد از انقلاب و دولتی شدن کارخانه ها و وقوع جنگ  باعث فراموش شدن اهمیت صنایع و به طور خاص نساجی شد؛ در این دوره به دلیل مقتضیات اجتماعی تقریبا همه منسوجات کشور می شد. اما بعد از این دوران و گشایش مرزهای کشور ـ در حدود سال ۱۳۷۶ـ با حجم بالایی از واردات محصولات نساجی و واحدهای تولیدی که نیازمند بازسازی و نوسازی بودند مواجه شدیم. در این دوران کالاهای داخلی توان رقابت با نمونه های وارداتی را نداشتند و ما تصمیم به نوسازی واحدهای تولیدی گرفتیم. در این زمان بین ۴۰ تا ۵۰ درصد از واحدهای صنعت نساجی توسط بخش دولتی اداره می شد و ما تصمیم گرفتیم در پی نوسازی صنایع  بخش عمده ای از این واحدها به بخش خصوصی واگذار شود. به این ترتیب سهم واحدهای دولتی از تولید کاهش می یافت و واحدهای خصوصی سازی شده باید به نوسازی یا کوچک سازی می پرداختند که این اتفاق محقق شد؛ در حال حاضر ۹۰درصد از واحدهای تولیدی نساجی توسط بخش خصوصی توانمند اداره می شود.

به نظر من در این دوران صنایع نساجی توانست از یک بحران عبور کند و از جهت پتانسیل تولید خود را به صنایع دیگر که پیش از این نوسازی را پشت سر گذاشته بودند برساند. اما بحث بازسازی و نوسازی به یک دوره محدود نمی شود؛ در سال های اخیر به دلیل وجود برخی از مشکلات اعم از تحریم ها ـ که در جمله محدودیت های بین المللی می گنجد ـ کارخانه ها برای نوسازی با مشکل مواجه شدند. ضمن اینکه محصولات نساجی کالایی است که دائم در معرض واردات قرار دارد و این عوامل زمینه رقابت و فعالیت را برای صنعت نساجی به شدت محدود ساخته است؛ با این حال من معتقدم صنعت نساجی تا به امروز هم دوام خوبی داشته است اما طی هشت- نه سال اخیر نتواسته توسعه مناسبی داشته باشد.
در حال حاضر حجم سرمایه گذاری در این صنعت نزدیک به ۷۷هزار میلیارد تومان است.

میزان ارزش افزوده؟
۴.۵ تا ۵ درصد از کل صنایع که آن هم به دلیل آن است که سایر صنایع نیز رشد چشمگیری را تجربه کرده است.

◄ از شواهد موجود اینطور می توان برداشت کرد که  دولت این صنعت را آنگونه که باید نمی بیند، فکر می کنید چرا این صنعت نسبت به سایر صنایع  مثل خودرو که  امید چندانی هم به توسعه آن نیست محجور مانده؟
البته من معتقد نیستم که نساجی دیده نمی شود… از طرفی دیگر خودرو هم از صنایع مهم به شمار می رود و ما امیدواریم توسعه پیدا کند؛ به علاوه بخشی از صنعت خودروسازی در ایران با صنعت نساجی در هم آمیخته است. در بخش روکش و صندلی خودرو، بنابراین توسعه صنعت خودرو می تواند افزایش اشتغال در صنعت نساجی هم کمک کند. علاوه بر این صنعتی مانند خودرو نسبت به نساجی با واردات بی رویه اعم از کالای همراه مسافر و قاچاق و… مواجه نیست و از این جهت نسبت به نساجی از مزایایی چون تعرفه گمرکی بالا برخوردار است. اما در نساجی چنین چیزی ممکن نیست؛ در ماهیت صنعت نساجی رقابت وجود دارد. من صنعت نساجی را صنعتی قوی می دانم و  باید به این نکته هم اشاره کنم که سالهاست دولت از صنایع حمایت مالی نمی کند… هدف ما خصوصی سازی صنایع است. اما در حمایت از این صنعت از طریق بسترسازی مناسب برای پیشرفت با شما موافقم امروز ما کارهایی در راستای جلب نظر دولتمردان انجام داده ایم.

چه اقداماتی در این راستا صورت گرفته؟
اقدامات ما و صنعتگران باید در راستای توان دولتمردان در حمایت از صنعت نساجی باشد. مثلا ایجاد مدارس طراحی و مد در کشور، معطوف شدن بر سرمایه گذاری در بخش ها اشباع نشده نساجی مثل پوشاک، ارائه راهکارهای صنعت نساجی که باعث توسعه بخشهایی چون الیاف و نخ و ریسندگی می شود. در حال حاضر از طریق انجمن ها و تشکل ها و … پیگیر مواردی از این قبیل هستیم.

◄ تصور ما بر این است که این صنعت با توجه ◄ به پشتوانه خصوصی توان پیشرفت را دارد اما مسئله این است که در اموری که از عهده بخش خصوصی خارج است چه باید کرد؟ مثلا مسئله کپی رایت در طراحی فرش و کفپوش یا شرایط اقتصادی و … .
دولت برای همه مشکلات تمهیداتی را در نظر گرفته که بخشی از آن در بسته خروج از رکود آورده شده بود. من شخصا معتقدم بحث ارزش افزوده که از واحدهای تولیدی گرفته می شود در شرایط اقتصادی موجود صحیح نیست.  باید اقدامات حمایتی از جمله تامین اجتماعی و مالیات و… برای این صنعت با این حجم بالا در سرمایه گذری و اشتغال در نظر گرفت.

◄ یکی از مواردی که به چشم دیدم, عدم تزریق یارانه وعده داده شده به واحدهای صنعتی در دور دوم هدفمندی یارانه هاست. آیا وزارتخانه برنامه ای تا پایان امسال دارد؟
همانطور که گفتید در شش ماه نخست امسال یارانه ای به واحدهای صنعتی پرداخت نشده اما آخرین اخباری که من دارم حاکی از این است که جناب وزیر از صندوق دولت جهت پرداخت به بخش صنعت در نظر گرفتند که در حال مکاتبه با دفتر ریاست جمهوری هستند. ولی در جریان جزئیات امر نیستم.

◄ یکی از عوامل دیگری که می توان به عنوان یک عامل بازدارنده در توسعه صنعت و به طور خاص نساجی از آن یاد کرد بروکراسی حاکم بر وزارت صنعت است… ارزیابی شما چیست؟
بسیاری از قوانین در سال جاری تغییر کرده است. مثلا در همین مورد که اشاره کردید نقش وزارتخانه حذف شده است و واحدهای تولیدی مستقیما به بانک های عامل مراجعه می کنند. ما فقط اولویت صنایع را  به صندوق اعلام می کنیم. باز هم اگر دوستان صنعتگر موردی را به عنوان عامل بازدارنده می دانند با ما مطرح کنند حتما از سوی ما پیگیری خواهد شد.

◄ اولویت بندی شما و همکارانتان در وزارتخانه به چه صورت بوده است؟
هیچ اولویتی از نظر نوع فعالیت وجود ندارد. اولویت برنامه های کاری ما بر نوسازی، بازسازی و توسعه و افزایش سرمایه گذاری در این صنعت متمرکز است. ما در ابتدای هر سال با توجه به نیاز جمعیت، لزوم صادرات و… اولویت های سرمایه گذاری را اعلام می کنیم. در برخی از رشته ها مانند فرش ماشینی لزومی برای افزایش کمی واحدهای تولید کننده نیست ولی نیازمند توسعه واحدهای ریسندگی، رنگرزی و تکمیل هستیم. البته من شخصا قائل به اولویت بندی در این صنعت نیستم چراکه در این بخش هم امکان سرمایه گذاری و ورود افراد توانمند وجود دارد. اما در حال حاضر تمرکز ما بر توسعه و نوسازی واحدهای دوزندگی در بخش پوشاک است. البته این معنای بی توجهی به رشته های دیگر نیست.

◄ ضعف عمده ای در بخش چاپ و طراحی در صنعت نساجی دیده می شود؛ در حالی که خروجی دانشگاه ها در این رشته ها کم نبوده و نیست. چرا وزارت صنعت اقدامی برای همکاری با دانشگاه  انجام نداده است؟
ضعف طراحی در تمام بخش های نساجی مشهود است. البته شرایط امروز نسبت به چهار سال قبل تغییراتی داشته است. بسیاری از واحدهای نساجی دارای واحد طراحی هستند و همکاری های بسیاری با انجمن طراحان صورت گرفته است. علاوه بر این در برنامه ریزی که واحد پوشاک آغاز کرده است همکاری هایی با واحد نساجی دانشگاه امیرکبیر آغاز کرده است. که بحث طراحی هم در آن مورد مطالعه قرار گرفته است.

◄ حرف پایانی، آینده صنعت نساجی را چگونه پیش بینی می کنید.
من به توسعه صنعت نساجی امیدوارم. با انجام تغییرات اقتصادی کلان در کشور شاهد اتفاقات مثبتی خواهیم بود؛ البته ناگفته نماند صنعت نساجی نیازمند حمایت از ناحیه دولت است. منظور من تزریق پول نیست بله حذف برخی از فشار بر این صنعت است. جناب وزیر هم عنایت بالایی به صنعت نساجی دارند.

◄ این فشارها شامل چه چیزهایی است؟
تامین اجتماعی، بحث ها مالیاتی… توجه به خواسته مصرف کننده در طراحی و پوشاک. این نیازمند اقدامات فرهنگی است نه ایجاد محدودیت برای تولیدکننده.

تحریریه مجله نساجی کهن