کاهش تقاضای بازارعامل کاهش بافت فرش با نقوش اسلامی
رئیس اداره فرش استان همدان عنوان کرد: دلیل کاهش بافت فرش‌های دست بافت با نقوش اسلامی، کاهش تقاضای بازار در خرید این نوع فرش‌ها است، سلیقه بازار در زمینه اقتصاد نقش بسیار مهم و پررنگی را بازی می‌کند.
فرش یکی از هنرهای اصیل و صنعت ایران است که جایگاه ویژه‌ای در تأمین منابع ارزی کشور دارد، استان همدان نیز یکی از استان‌های تولیدکننده و صادرکننده این کالای نفیس و باارزش است، قدمت قالی‌بافی در همدان، به دلیل اختصاصات اقلیمی و برخورداری از دام‌داری پر رونق از سویی و تنوع طرح و نقش در منطقه به آسانی قابل تایید است.
در کتاب قالی ایران نوشته «سیسیل ادواردز» به نقل از سفیر مجارستان، ارسال چند قالی به دستور شاه طهماسب صفوی برای مسجد جامع سلطانیه استانبول صورت گرفته است، که در بین قالی‌های مذکور چند تخته فرش مربوط به قروه در جزین همدان در آن بوده بنابراین چنین بنظر می‌رسد که ۴۰۰ سال قبل هم مردم همدان در این صنعت شهرت داشته‌اند.
لازم به ذکراست که بخش قابل ملاحظه‌ای از قالیچه‌های تصویری قدیم ایران به ویژه در طی سده اخیر، در مراکز اطراف شهر همدان و یا خود شهر همدان بافته شده‌اند، قالی‌بافی همدان تا قبل از قرن ۱۴ هجری به صورت کاملا روستایی، در روستاهای همدان متمرکز بود. اما با تحولات فرش در اواخر قرن ۱۴ هجری، قالی‌بافی در شهر همدان با سبک شهری بر مبنای ویژگی‌های سنتی فرش منطقه تا کنون ادامه یافته است، قالی‌بافی همدان مانند اغلب مراکز قالی‌بافی ایران به دو گروه اصلی تقسیم می‌شود. سبک روستایی، که قرن‌ها در روستاهای همدان وجود داشته و سبک شهری که اخیرا به وجودآمده و در شهر متداول است.
«قاب قرآنی» نقشه فرش «باب آمریکا» برای صادرات
نقشه‌هایی که در کانون‌های شهری همدان بافته می‌شود، یا برای صادرات است یا برای بازار داخلی است، قالی‌های صادراتی چون بیشتر برای امریکا صادر می‌شده، به نقشه آن نقشه «باب آمریکا» می‌گویند که عبارت است از گونه‌های کف ساده، یعنی اسلیمی، لچک ترنج و بته‌ای، قاب قرآنی که با حاشیه درهم و یا حاشیه سر راست و با رنگ‌های روشن بافته می‌شود.
نقشه‌های باب بازار داخله هم شامل گونه‌های ماهی، شاه عباسی، پیچ، شیخ صفی، شکارگاه، محرابی، حاج خانمی، بته ترمه‌ای، بته بازوبندی سنندج، بته شال کشمیری، بته شکسته، خاتم شیرازی، گل و بلبل ، نقشه مستوفی و…. است.
احمدعلی بابایی، رئیس اداره فرش استان همدان در گفت‌و‌گو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از همدان، اظهار کرد: در گذشته به دلیل ضعیف بودن فضای صادراتی فرش، تولیدکنندگان به ناچار از این حوزه خارج شدند اما پس از قضیه برجام فضای کار برای فرش دست بافت کشور و استان فراهم شده است و تجار رویکرد مناسبی نسبت به فرش دست بافت پیدا کرده‌اند.
جایگاه بالای فرش دست بافت همدان در بین کشورهای اروپایی
وی با بیان اینکه فرش دست بافت همدان از جایگاه بالایی در بین کشورهای اروپایی و آمریکایی برخوردار است، افزود: نزدیک به دو کانتینر فرش دست بافت با قیمت ۲۰۰ هزار دلاری به کانادا و آمریکا صادر شده است، که ما در تلاش هستیم میزان فرش دست بافت صادراتی افزایش یابد.
بابایی ابراز کرد: در بخش تسهیلات مدت‌هاست نتوانسته‌ایم حمایت‌های قوی مالی از تشکل‌های فرش داشته باشیم و تعاونی‌های فرش همدان هنوز اعتبار دریافت نکرده‌اند، همچنین نبود مواد اولیه مرغوب از دیگر مشکلات فرش استان است که اگر مواد اولیه مرغوب وجود داشته باشد تولیدکننده، محصول با کیفیتی تولید کرده در نتیجه همه از آن سود می‌برند که تأمین مواد اولیه مرغوب نیازمند اعتبار است.
رئیس اداره فرش استان همدان، نبود واحدهای ریسندگی و رنگ‌رزی در استان با وجود حجم بالای پشم تولیدی و تعطیل شدن کارگاه‌های قالی بافی که در گذشته به طور متمرکز فعال بودن از دیگر مشکلات فرش دست بافت همدان عنوان کرد، دولت مردان باید نگاه ویژه‌ای به فرش دست بافت داشته باشند چرا که پتانسیل بالایی در این زمینه نهفته است و فعال شدن در این حوزه به معنای فعال شدن نزدیک به ۳۰ تا ۳۵ شغل دیگر در این زمینه است.
وی خاطر نشان کرد: وقتی اعتقاد داریم فرش به عنوان حرفه‌ای که با کمترین اعتبارات در اشتغال زایی نقش بسزایی دارد باید به آن توجه کنیم و در بودجه‌بندی اعتبار ویژه‌ای به آن اختصاص دهیم و برای حفظ آثار ارزشمندی چون فرش دست بافت همدان باید از ظرفیت‌های خالی موجود در این حوزه با بهره‌گیری از شعار سال، ازتولیدات داخلی خود حمایت کرد که با مفروش کردن مساجد استان به فرش دست بافت می‌توان این شعار جامه عمل پوشاند.
در اکثر مساجد از فرش های نایلون و آکریلیک استفاده می‌شود
بابایی با بیان اینکه اقتصاد مقاومتی در حوزه فرش دست بافت می‌تواند بسیار پررنگ ظاهر شود اظهار کرد: در اکثر مساجد از فرش های نایلون و آکریلیک استفاده می‌شود در صورتی که اگر ۳۶۰ هزار متر مربع فضای خالی موجود در مساجد را با ۷ هزار و ۲۰۰ متر فرش دست بافت پر کرد نه تنها با این کار به حفظ هنر و ارزش اسلامی و ملی کمک می‌کنیم، بلکه با این کار می‌توان برای ۳۶ هزار نفر فرصت شغلی ایجاد کرد، بنابراین برای عملی کردن شعار سال باید هیئت امنای مساجد، سازمان تبلیغات، ادارات و سازمان‌هایی که پتانسیل بالایی در این زمینه دارند فعالانه وارد عمل شوند.
این مقام مسئول خاطر نشان کرد: شرایط و تقاضای بازار برای استفاده از فرش دست بافت نسبت به ۲۰ سال اخیر تغییر کرده است، مبله شدن ساختمان‌ها و استفاده از کف پوش‌ها و پارکت، فضا را برای استفاده از فرش‌های دست بافت محدود کرده است، همچنین هزینه بالای تولید فرش و گران بودن آن، فرش را به یک جسم لوکس و سرمایه‌ای تبدیل کرده است که همگان توان خرید آن را ندارند.
وی ادامه داد: دلیل کاهش بافت فرش‌های دست بافت با نقوش اسلامی، کاهش تقاضای بازار در خرید این نوع فرش‌ها است، سلیقه بازار در زمینه اقتصاد نقش بسیار مهم و پررنگی را بازی می‌کند، در زمنیه فرش دست بافت، باید به سمتی حرکت کرد که نیاز مصرف کننده را رفع کند و تولیدکنندگان و بافندگان فرش نیز سلیقه مصرف کننده را مبنای کار خود قرار می‌دهند.
رئیس اداره فرش استان همدان با اشاره به اینکه نقوش و طرح‌های فرش دست بافت برگرفته از طرح های اصیل ایرانی اسلامی است، عنوان کرد: انجمن طراحان و نقشه کشان فرش و قالی متشکل از ۴۰ عضو در استان فعال هستند که چهار عضو این انجمن، وظیفه سنجش نیاز و سلیقه بازار را بر عهده دارند.
محمد علی جاویدان پاک، مدیر عامل تعاونی فرش دست بافت شهرستان همدان، نیز به ایکنا گفت: همدان زمانی، گمرگ فرش غرب کشور بوده است، فرش دست بافت همدان، دوران افت و خیز زیادی را پشت سر گذاشته است، اما سال ۱۳۲۰ تا ۱۳۵۸ دوران طلایی فرش همدان بوده است.
ارزش اقتصادی فرش همدان پایین است
وی افزود: فرش همدان جزء فرش‌های تجاری بوده و جنبه صادراتی دارد و ارزش اقتصادی آن نسبت به فرش دست بافت، سایر استان‌ها پایین است، فرش دست بافت بسیاری از استان‌ها با وجود قدمت پایین خود توانسته جایگاه خود را در بین فرش دست بافت کشور باز کند که علت این امر حمایت از فرش‌های تولید شده توسط بومیان استان است، اما فرش دست بافت همدان متأسفانه با وجود قدمت بالای خود نتوانسته جایگاه خود را حفظ کند که با فرهنگ‌سازی درست و سنجیده می‌توان افکار و رویکرد مردم را به سمت استفاده از فرش دست بافت تغییر داد.
جاویدان‌پاک ابراز کرد: با آغاز تحریم‌ها مشکلات فرش همدان نیز افزایش یافت و فرش دیگر در گارگاه‌ها بافته نشد، گارگاه‌های بزرگ قالی بافی در همدان جایگاهی ندارد که علت آن نیز پایین بودن دستمزد بافنده است همچنین کم جمعیت شدن خانواده‌ها و به تبع، تعداد دختران یک خانواده، رواج تحصیلات عالیه و وجود شغل‌های جایگزین مانند خیاطی، آرایشگری، فروشندگی و غیره به جای بافدن فرش باعث شده است که دیگر مانند گذشته که بانوان یک خانواده با عشق و علاقه به بافدن فرش که به عنوان یک شغل برای آنها قلمداد می‌شد فرش از جایگاه و اعتبار بالایی برخوردار نباشد.
مدیر عامل تعاونی فرش دست بافت همدان، با اشاره به اینکه فرش همدان در حال رها شدگی است عنوان کرد: باید فرش دست بافت همدان آسیب شناسی جدی شود و یک گروه متشکل از بازاری، تعاونی، سازمان صنعت، معدن و تجارت و تمامی کسانی که دست اندر کار فرش هستند جمع شده و مشکلات فرش همدان را شناسایی و بررسی کنند تا بتوانند با برنامه‌ریزی‌های درست و دقیق از فرش همدان که زمانی مهد فرش کشور بوده حمایت کرده و آنرا احیا کنند.
وی اذعان کرد: سیاست‌های کلان کشوری نیز در رونق فرش نقش به سزای دارد همچنین طراحی و معماری ساختمان‌های جدید با وجود کف پارکت و سرامیک و تغییر فرهنگ و مبلمان شدن منازل، فضای کمی را برای فرش کردن زیر پا ایجاب می‌کند که این امر موجب افزایش تولید فرش‌های کوچک پارچه به جای فرش‌های بلند پارچه می‌شود.
اعتقادات مذهبی بر تولیدات فرش با نقوش اسلامی تأثیر به سزایی دارد
جاویدان پاک بیان کرد: مذاهب و اعتقادات هر شهر بر تولیدات فرش با نقوش اسلامی تأثیر به سزایی دارد، اگرچه رنگ بندی فرش دست بافت با توجه به سلیقه مصرف کننده امکان تمایل به سمت رنگ بندی‌های غربی را دارد اما اصالت طرح و نقشه فرش دست بافت همدان به اصالت و ریشه فرش در ایران باز می‌گردد، با توجه به اینکه شهرها ریشه اعتقادات و مذاهب متفاوتی دارند، تولید و فروش فرش با نقوش اسلامی نیز در آنها متغییر است، هرچه شهری متدین و با اصالت و اعتقادات قوی باشد نقوش اسلامی در فرش‌های آنها بیشتر به چشم می‌خورد.
مدیر عامل تعاونی فرش دست بافت همدان ادامه داد: بافتن فرش دست بافت جزء شغل‌هایی است که سیر تکامل طولانی دارد، با وجود منابع کافی و لازم در سطح کلان نزدیک به دو سال زمان میبرد تا فرش از مرحله تهیه پشم، رسیندگی، رنگ رزی، توزیع، تولید، اتمام و سرویس و در نهایت به مرحله عرضه وارد شود که این خود هزینه بالایی را می‌طلبد و همچنین رعایت اصول و فنون مخصوص نگهداری فرش دست بافت از جمله عواملی است که باعث می‌شود در مساجد با مساحت بالا، از فرش دست بافت کمتر استفاده شود.
