تاریخ نساجی در اصفهان

    رسیدن اصفهان به جایگاه یک شهر صنعتی و تبدیل شدن آن به «منچستر شرق» در دوره پهلوی اول، یک اتفاق ناگهانی و بدون زمینه نبود. این حادثه ریشه در استعدادهای شهری و فراهم آمدن محیط مساعد کشوری داشت؛ امری که بر بیشتر جنبه های حیات شهری و اجتماعی این منطقه اثر گذاشت. برپایی ۹ کارخانه عظیم نساجی تا سال ۱۳۲۰ و بعد از آن رسیدن این کارخانه ها به تعداد بیست کارخانه، تا سال ۱۳۴۵، شهر اصفهان را وارد مرحله تازه ای کرد. صنعت به خودی خود و بدون شرایط لازم در هیچ کجا رشد نمی یابد و اگر هم از اتفاق در جای نامساعدی کاشته شود، بعد از مدتی خشک شده و از بین خواهد رفت . (نمونه آن دو کارخانه نخ ریسی دوره ناصری است) چه شد که در این دوره پنجاه ساله، به یکباره اصفهان در صنعت نساجی استعداد خود را یافت و در بستر خود این صنعت را نشاند و شکوفا گردانید؟ این روند چه اثراتی بر حیات اجتماعی مردم شهر بر جای نهاد؟ شهرسازی و فضای شهری را تا چه حد متحول کرد؟ وجود این همه کارخانه بر موضوعات اجتماعی مانند بیکاری، سواد، مهاجرت، حمل و نقل، بیمه های اجتماعی، خدمات درمانی، بهداشت و امور خیریه چه اثری بر جای نهاد؟ جنبش های کارگری و تحولات سیاسی وابسته به آن چه بودند؟ در این کتاب سعی شده است از دریچه روزنامه ها و اسناد به بخشی از این پرسش ها پرداخته شود. شاید این خصوصیت روزنامه باشد که موضوعات را تک بعدی نمی نگرد. مثلادر میان هزاران سندی که راجع به کارخانه های نساجی اصفهان برجای مانده است، شاید هیچ کدام به این امر اشاره نداشته باشند که وجود این همه کارگر، در خیابان های شهر چه تغییراتی به وجود آورده و یک نمونه میزان دوچرخه سواران در خیابان ها را چه اندازه زیاد کرده بود. جنبش کارگری و نزاع های خیابانی در هیچ کجا بدین وضوح بر صفحه کاغذ نیامده اند. پیامد های زیست محیطی صنایع نساجی، به عنوان مسایل روزمره، بیشتر در روزنامه ها انعکاس می یافت. کارنامه مدیران صنایع به روشنی در مطبوعات همان روزگار قابل بررسی است. نگاه مردم عادی و روزنامه نگاران، به عنوان نماینده افکار عمومی، نسبت به صنعت و جنبه های مختلف آن، در کتاب ها و اسناد یافت نمی شود، بلکه در خلال اوراق روزنامه هاست که می توان به این داده های مهم دست یافت.

    – از مقدمه کتاب «تاریخ نساجی اصفهان» نوشته عبدالمهدی رجایی