مقایسه عملکرد انواع رزین‌ها در صنعت نساجی
رزین‌ها به‌عنوان یکی از اجزای کلیدی در فرآیندهای تکمیل پارچه، نقش مهمی در بهبود خواص فیزیکی، شیمیایی و ظاهری منسوجات ایفا می‌کنند. انتخاب نوع مناسب رزین می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر خواص رنگ، ثبات، نرمی و دوام پارچه داشته باشد. در این مقاله، عملکرد مهم‌ترین انواع رزین‌ها را به‌صورت مقایسه‌ای بررسی می‌کنیم.
1. رزین‌های فرمالدهیدی سنتی
این دسته شامل ترکیباتی مانند اوره-فرمالدهید، ملامین-فرمالدهید و مهم‌تر از همه DMDHEU است. این رزین‌ها با ایجاد پیوندهای کووالانسی بین زنجیره‌های سلولزی، خاصیت ضدچروک و تثبیت فرم به پارچه می‌بخشند.
تأثیر بر رنگرزی: در صورت استفاده پیش از رنگرزی، به دلیل کاهش گروه‌های OH، جذب رنگ به‌شدت کاهش می‌یابد. اما اگر پس از رنگرزی استفاده شوند، کاهش عمق رنگ معمولاً متوسط است.
تأثیر بر ثبات: ثبات شست‌وشویی بهبود می‌یابد، ثبات مالشی تغییر چندانی نمی‌کند یا اندکی بهتر می‌شود، اما ثبات نوری ممکن است به دلیل زردگرایی رزین و آزادسازی فرمالدهید کاهش یابد.
نکته منفی: انتشار فرمالدهید، که از نظر زیست‌محیطی و بهداشتی مشکل‌زا است، باعث کاهش محبوبیت این رزین‌ها شده است.
2. رزین‌های بدون فرمالدهید
این گروه شامل موادی مانند اسیدهای پلی‌کربوکسیلیک (BTCA، اسید سیتریک)، دی‌آلدهیدها و رزین‌های آکریلیکی اصلاح‌شده است. این رزین‌ها با ایجاد پیوندهای استری یا اتصالات سطحی، عملکرد ضدچروک دارند.
بر رنگرزی: اگر قبل از رنگرزی استفاده شوند، به‌ویژه در مورد BTCA، ممکن است جذب رنگ را کاهش دهند (به‌ویژه در رنگ‌های آنیونی). در صورت اعمال پس از رنگ، اثر آن‌ها مشابه رزین‌های فرمالدهیدی است.
مزایا: فاقد فرمالدهید و مناسب برای محصولات حساس مانند پوشاک کودک.
چالش: نیاز به دمای پخت بالا در برخی نمونه‌ها که ممکن است موجب تغییر رنگ یا آسیب به پارچه شود.
3. رزین‌های آکریلیک
رزین‌های آکریلیک اغلب به صورت امولسیون‌های پایه آب استفاده می‌شوند و لایه‌ای شفاف و انعطاف‌پذیر روی پارچه ایجاد می‌کنند.
در چاپ پیگمنت: به‌عنوان چسب رنگدانه عمل می‌کنند و باعث تثبیت رنگ روی الیاف می‌شوند.
تأثیر بر رنگ: در صورت مصرف بهینه، تغییرات محسوسی در رنگ ایجاد نمی‌کنند و حتی ممکن است ظاهر رنگ را تقویت کنند.
نکات فنی: مصرف بیش‌ازحد ممکن است سطح پارچه را خشک و سفت کند، بنابراین تنظیم دقیق فرمولاسیون ضروری است.
4. رزین‌ها و نرم‌کننده‌های سیلیکونی
شامل انواع ماکرو، میکرو و نانو امولسیون‌های سیلیکونی است که عمدتاً به‌عنوان نرم‌کننده و آب‌گریزکننده استفاده می‌شوند.
ویژگی کلیدی: واکنش‌پذیری پایین با الیاف و عدم اختلال در رنگرزی.
مزایا: بدون کاهش رنگ، نرمی فوق‌العاده، افزایش ثبات سایشی و شست‌وشویی.
ملاحظات: بسته به اندازه ذرات، تأثیر متفاوتی بر نرمی و ثبات دارند؛ نانو سیلیکون‌ها نرمی بیشتری می‌دهند ولی تأثیرشان بر ثبات کمتر است.
5. رزین‌های پلی‌یورتانی و پلیمری (غیر سیلیکونی)
رزین‌های پلی‌یورتانی حاصل واکنش ایزوسیانات با پلی‌ال‌ها هستند و می‌توانند لایه‌ای شفاف، چسبنده و مقاوم روی پارچه ایجاد کنند.
بر رنگرزی: در صورت استفاده پیش از رنگرزی، به دلیل ایجاد لایه نفوذناپذیر، جذب رنگ مختل می‌شود. اما پس از رنگ، می‌توانند رنگ را تثبیت کنند و حتی عمق رنگ را افزایش دهند.
بهبود ثبات: افزایش چشمگیر در ثبات مالشی (خشک و تر) و مقاومت در برابر UV.
نکته فنی: ممکن است حس دست پارچه را خشک‌تر کند، لذا میزان مصرف باید به‌دقت کنترل شود.
