پرسه در سرزمین رنگ و نور و خاطره…

ان هم چون جای جای ایران عزیز دارای هنرمندانی است که از دیرباز با ذوق و خلاقیت سرشار خود انواع صنایع دستی را می‌آفریدند، واردشدن به فروشگاه‌های صنایع‌دستی کرمان، شما را به دنیای دیگری می‌برد، حال و هوای شما را تغییر داده و مسافر تاریخ می‌شود.

محمدمهدی افضلی، مدیر روابط عمومی و امور فرهنگی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری می‌گوید: کرمان از دیرباز مهد تمدن و هنر بوده است، زیورآلات کشف شده، از منطقه شهداد و کشفیات بی‌نظیر و ارزشمند کنارصندل جیرفت نشانی از این واقعیت است.

وی می‌گوید: استقبال هموطنان از صنایع دستی استان کرمان در نمایشگاه‌های مختلف و خرید صنایع دستی توسط گردشگران خارجی نشان‌دهنده هنرمندی صنعتگران و هنرمندان صنایع دستی این استان و زیبایی و ظرافت تولیدات آنهاست.

او ادامه می‌دهد: صنایع قالیبافی، پته دوزی، مشبک و معرق چوب، قلم زنی روی مس، چاقوسازی، فرشبافی و گلیم شیریکی پیچ از جمله نمادها و جلوه‌ای از هنرمندی مردم این دیدار به شمار می‌روند.

افضلی می‌گوید: قالی کرمان که از زمان‌های دور زینت‌بخش کاخ شاهان و بزرگان روزگار بوده قدمتی بیش از ۴۰۰ سال دارد و عکس موجود از قدیمی‌ترین فرش متعلق به عصر صفوی است. حضور بزرگانی چون محمد ارجمند کرمانی معروف به سلطان فرش جهان در عرصه این هنر موجب تحولی شگرف شد و قالی‌های بافت او هنوز در کاخ‌های مختلف چشم‌ها را خیره می‌کند، از ویژگی‌های دیگر فرش کرمان نقش‌گویی و نقش‌خوانی آهنگین، همراه با صدای خوش جوابگویی است.

از جمله صنایع دستی که زنان هنرمند دیار کریمان از سالیان دور با سرپنجه‌های خود به تولید آن اشتغال داشته‌اند دوخت پته است، مدیر روابط عمومی وامور فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در این باره می‌گوید: پته با شهرتی جهانی یکی از انواع زیبای رودوزی ایرانی است که تمام زمینه و گاهی قسمت اعظم زمینه آن با نخ‌های کرکی الوان، ابریشمی و یا پشمی دوخته می‌شود. این هنر مخصوص استان کرمان است و بیشترین تعداد آن در کرمان، سیرجان و رفسنجان دوخته می‌شود.

افضلی ادامه می‌دهد: هنر پته از زمان صفویه در کرمان رواج داشته و قدیمی‌ترین آن مربوط به سال ۱۲۸۰ هجری قمری به ابعاد ۳۵۵ سانتی متر طول و ۲۱۰ سانتیمتر عرض است که حاصل کار ۱۶ زن در طول دو سال مداوم بوده است. این پته از ظریف‌ترین و پرکارترین پته‌های موجود در استان کرمان بشمار می‌رود.

وی می‌افزاید: از طرح‌های پته می‌توان به پته شاخ گوزنی، پته ترمه، پته قلمکار، پته لچک ترنج، پته جقه دوقلو، بازوبندی و درختی نیز اشاره کرد. محسن خان نقاش سده ۱۳ هجری قمری، حسن پسر محسن خان، شیخ رمضان میسرجانی، احمد علی خان و کربلایی اکبر از طراحان بنام پته کرمان بوده‌اند. این هنر از لحاظ کاربردی به عنوان زیر لیوانی، کوسن، جانماز، سجاده، رومیزی، جلد قرآن، پشتی، بقچه، پرده، روبالشی، روپوش قوری، قندان و سماور مورد استفاده قرار می‌گیرد.

از دیگر هنرهای دستی کرمانی‌ها می‌توان به مشبک اشاره کرد که در این هنر، هنرمند با تراش دادن چوب، فلز یا سنگ سفت و محکم آن را متخلخل، سوراخ دار و شبکه شبکه می‌کند.
افضلی می‌گوید: این هنر در کرمان نزد اساتیدی همچون استاد اکبر صوتی کرمانی که در تزیین تابلوهای خود از معروفترین خطاطان جهان اسلام به شمار می‌رفته، به کمال خود رسیده است. استاد صوتی کرمانی طراحی را نزد استاد مرحوم حاج علی صوتی دایی خود آموخت و معلم کلاس پنجم ابتدایی او اولین کسی بود که دستان کودکانه و لبریز از هنرش را با مشبک آشنا کرد.

وی ادامه می‌دهد: تا ۵۰ سال پیش بهترین مصنوعات چوبی به درها، پنجره‌ها و منبرهای مساجد اختصاص داشته است. مشبک بر دو نوع پیوسته که کل طرح به هم متصل است و غیرپیوسته که طرح جدا جدا و بریده شده بر روی یک زمینه به هم می‌چسبد، تقسیم‌بندی می‌شود. استاد صوتی در تزیین تابلوهای خود از معروف‌ترین خطاطان جهان اسلام بهره برده است.

افضلی می‌گوید: معرق چوب از دیگر هنرهای دستی استان کرمان است که در لغت به هر چیز رگه‌دار گفته می‌شود. این هنر ابتدا برای تزیین سطح میز، بوفه، درها و تکیه گاه صندلی به کار می‌رفته اما امروز در تابلوها و موارد بسیار دیگر کاربرد زینتی دارد.

وی ادامه می‌دهد: قلم‌زنی مس نیز هنری است که در آن توسط نوک ظریف قلم فولاد و ضربات ماهرانه چکش‌های سبک بر روی سطح فلز نقش آفرینی می‌شود. به گفته اساتید این رشته، هنر قلم‌زنی در ابتدا مخصوص کرمان بود و به صورت خطوط ساده و یا خطوط موج‌دار دور ظروف گرد مانند بشقاب و کاسه به کار می‌رفته است اما این هنر بعد از وارد شدن به اصفهان که طرح‌های متنوع را رونق بخشیدند، به اوج خود رسید.

مدیر روابط عمومی و امور فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تصریح می‌کند: امروز این هنر به صورت پر نقش و نگار استفاده می‌شود و موارد کاربرد آن نیز از ظروف به تابلوهای زیبا افزایش یافته است. گفته می‌شود این هنر در قدیم مخصوص عامه مردم نبوده و به طبقه متمکن جامعه اختصاص داشته است. این هنر در قدیم به صورت گسترده کار نمی‌شد بلکه پس از سفارش کار به هنرمند، وی ظرف مورد نظر را به منزل می‌برده و دور از دیدگاه عموم بر روی آن قلم‌زنی انجام می‌داده است.

افضلی می‌گوید: از اساتید بزرگ و به‌نام قلم‌زنی در کرمان می‌توان حاج آقا محمود حکاک را نام برد. برادر و شاگرد وی مهدی حکاک، میرزا حسن شفیعی و صفاریان نیز از دیگر اساتید چیره دست این هنر بوده‌اند.

وی ادامه می‌دهد: چاقوسازی نیز از هنرهای بومی و قدیمی شهر راین واقع در استان کرمان است. هنر چاقوسازی نسل به نسل از پدران به فرزندان به میراث مانده و همچنان در این شهر و با همان کیفیت گذشته رونق دارد. از هنرمندان قدیمی این هنر می‌توان به ماشاء‌الله هدایتی، غلامرضا ناظری و استاد صنعتی اشاره کرد.
چاقو انواع مختلفی دارد که از جمله می‌توان به شکاری، قلمه‌زنی، تزیینی و دسته شاخی اشاره کرد.

افضلی می‌گوید: ارزش و اعتبار این هنر و صنعت دستی تا آنجاست که گفته می‌شود یکی از این چاقوهای راین کرمان قادر بود برخی قفل‌ها را آسیب برساند، به همین دلیل حاکم کرمان به جای پاداش، دستور داد دست سازنده را قطع کنند تا به امنیت شهر لطمه‌ای وارد نشود هر چند که ممکن است این حکایت افسانه باشد اما بیانی از اقتدار هنرمندان راینی است.

وی با بیان اینکه ظرافت و کارآیی چاقوهای ساخت راین تماشایی است، ادامه می‌دهد: چاقوهای شکاری، قلمه زنی، قصابی و تزئینی با دسته‌های مختلفی چون فلزی، چوبی و شاخ گوسفندی یا کوهی از معروفترین نوع آن به شمار می‌روند.

افضلی می‌گوید: لوله‌های تفنگی که در راین ساخته می‌شود نیز از شهرت و مرغوبیت برخوردار بود، کما اینکه کریم خان زند را نیز به تعجب واداشت. (ماجرای شکست سردار او از تقی خان درانی)

مدیر روابط عمومی و امور فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری می‌گوید: از دیگر صنایع دستی زینت بخش منازل هنردوستان گلیم شیریکی پیچ است. شیریکی پیچ نام گلیمی است که در مناطق روستایی و عشایری سیرجان و بافت کرمان تولید می‌شود، به دلیل تاباندن خامه رنگی به دور نخ‌های تار (چله) به آن شیریکی پیچ و در گویش بین عشایر به آن گلیم پیچ هم گفته می‌شود.
افضلی با بیان اینکه شیریکی پیچ ظاهری شبیه به قالی دارد و همانند آن با گره بافته می‌شود، می‌گوید: اما بر خلاف دیگر انواع گلیم که پود باعث تکمیل نقوش می‌شود در این جا پود تنها نقش اتصال تارها را برعهده دارد و همیشه در پشت پرز گلیم مخفی بوده و قابل رویت نیست.

وی می‌گوید: با توجه به تقاضای تولید و صادرات رو به رشد این گلیم تعداد بافندگان آن نیز در سال‌های اخیر در سیرجان و حومه آن به شش تا هفت هزار نفر افزایش یافته است.

هر ساله گردشگران نوروزی با سفر به کرمان با دنیایی از هنر و شگفتی رو به رو می‌شوند و با خرید صنایع دستی کرمان دست پر از کرمان به شهر خود باز می‌گردند.

۹ بازارچه صنایع دستی در ایام نوروز در استان کرمان برپا می‌شود

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمان به ایسنا می‌گوید: ۹ بازارچه صنایع دستی در شهرستان‌های مختلف استان از ۲۸ اسفند تا دهم فروردین سال آینده دایر می‌شود.

حسین شمس‌الدینی ادامه می‌دهد: بازارچه‌های صنایع دستی استان در محل اماکن تاریخی و جاذبه‌های گردشگری هر شهرستان برپا خواهد شد.
وی می‌افزاید: بر اساس روش هر سال، بازارچه صنایع دستی شهرستان کرمان در محل یخدان مویدی دایر می‌شود.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمان اظهار می‌کند: برپایی کارگاه‌های تولید زنده در ۱۵ رشته شاخص و اصیل صنایع دستی استان را نیز در کاروانسرای گنجعلیخان خواهیم داشت.

شمس الدینی‌ادامه می‌دهد: از هنرمندان و صنعتگران استان‌های دیگر کشور نیز برای حضور در بازارچه‌های صنایع دستی دعوت شده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمان خاطرنشان می‌کند: محل برگزاری بازارچه‌های صنایع دستی شهرستان بم (ارگ تاریخی بم)، سیرجان (پارک مسافر)، شهربابک (میمند)، ماهان (باغ شاهزاده)، رفسنجان (کاروانسرای شاه عباسی)، جیرفت (پارک موزه)، راین(ارگ تاریخی) و زرند( پارک این شهرستان) خواهد بود.

به گزارش ایسنا، به کرمان که سفر کنید بدون‌شک زرق و برق و ضرافت آثار صنایع دستی این استان شما را متحیر خواهد کرد، صنایعی که رازهای نهفته‌ای را از هنر در سینه پنهان کرده و رنگ در رنگ‌، نقش در نقش حاصل دست‌رنج زنان و مردانی است که نقش‌هایی را آفریده‌اند که چشمان را خیره می‌کند و مطمئنا بدون خرید قطعه‌ای از این هنرهای دستی، کرمان را ترک نمی‌کنید.

گزارش از فرزانه لشکری خبرنگار ایسنا منطقه کویر

منبع: کارپتور