پنبه طلاي سفيد
دانلود نسخه دیجیتال مجله کهن
پنبه گياهي منحصر به فرد است که در بسياري از جريانهاي تاريخي نقش داشته و از معدود گياهاني است که در دنياي قديم و نيز در دنياي جديد اهلي شده است . امروزه , پنبه نه تنها از نظر صنعت نساجي , بلکه از نظر غذايي نيز حائز اهميت است . در بازار جهاني در ميان پنج دانه روغني مهم يعني سويا , آفتابگردان , پنبه بادام زميني و کلزا , پنبه دانه در مقام دوم قرار دارد. علت اين امر , آن است که پنبه دانه منبع بسيار خوبي از روغن و پروتئين است و متجاوز از يک قرن است که روغن آن به صورت خوراکي مصرف مي شود و هيچ اثر زيان آوري مشاهده نشده است . بعلاوه , کشورهايي چون ايالات متحده و شوروي سابق که در زمينه توليد پنبه پيشتازند و از صدور آن عوايد قابل توجهي کسب مي کنند .
به گفته شاهدان عيني گستره کاشت پنبه در ايالات متحده چنان است که گويي خورشيد از مزارع پنبه طلوع و در مزارع پنبه غروب مي کند . پس از آمريکا و شوروي سابق کشورهاي چين , هندوستان , پاکستان , جمهوريهاي آفريقا و برزيل در تجارت پنبه مطرح هستند , اما ايران به رغم وجود امکانات بالقوه در زمينه کاشت پنبه نه تنها در جدولهاي صادراتي مطرح نيست , بلکه حتي در زمينه توليد آن براي مصرف داخلي نيز سير قهقرائي را مي پيمايد . بنابراين ديري نخواهد پائيد که کشور ما در زمره وارد کنندگان پنبه قرار خواهد گرفت و صنايع نساجي ما وابسته خواهد شد . آنچه عمدتاً به عنوان دليل اين امر مطرح مي شود عبارتست از :
1- کاهش صرفه اقتصادي پنبه به دليل افزايش هزينه هاي توليد که خود ناشي از معايب روشهاي توليد و عدم استفاده از امکانات است.
2- افزايش قيمت کود و بذر 3- کاهش قدرت نقدينگي کارخانه هاي ريسندگي و رکورد بازار وش در دوره بهره برداري , که باز خود از عوامل سوء مديريت و بازاريابي نارسا سرچشمه مي گيرد .
لذا شايسته است عملکردهايمان را در مورد گياه پنبه و کاشت آن مورد تجديد نظر قرار دهيم.
سازگاري اقليمي پنبه
پنبه زراعي گياهي است گرما دوست که براي رشد به يک فصل رشد بدون يخبندان حداقل 200 روزه و يا 160 روز با دماي بيش از 15 درجه سانتيگراد احتياج دارد. بيش از 30 ميليون هکتار زمين زير کشت پنبه بين 47 درجه عرض شمالي و 32 درجه عرض جنوبي قرار دارد. موطن اصلي پنبه مناطق گرمسيري و حاره اي بوده است . حداقل درجه حرارت براي جوانه زني بذر پنبه حدود 15 درجه سانتيگراد مي باشد . درجه حرارت کمتر از 18 – 15 درجه در بهار بعد از کاشت باعث پوسيدگي قسمتهايي از بذر , تأخير در سبز شدن و تعويق رشد گياهان جوان شده و شرايط را براي بيماريهاي گياهان جوان مساعد مي سازد. پنبه در دماي زير 15 درجه سانتيگراد غير فعال مي شود و با نزديک شدن به اين درجه حرارت فعاليت پنبه کند مي شود. بر اين اساس وقوع آخرين يخبندانهاي غير منتظره بهار و يخبندانهاي زود رس پائيز کاشت پنبه را با شکست روبرو مي کند . لذا متوسط درجه حرارت براي گرمترين ماه سال بايد حداقل 22 درجه سانتيگراد باشد. در طول دوره رسيدن غوزه ها و الياف که اصولاً يک دوره خشک است درجه حرارتهاي نسبتاً زياد مناسب هستند. اگر متوسط درجه حرارت 27 درجه باشد , 48 روز لازم است . روزهاي گرم و آفتابي لازم است تا الياف توليدي در حد مطلوبي رشد کنند و از کيفيت خوبي برخوردار گردند. نور آفتاب براي پنبه حياتي است و به دليل ريزش غوزه ها , مناطق با بيش از 50 درصد آسمان ابري , صرف نظر از دما و رطوبت براي توليد پنبه مناسب نيستند . اگر در اثر ابري بودن , شدت نور کاهش يابد تشکيل غوزه ها کاهش يافته و رشد رويشي زيادي به همراه خواهد داشت.
وضعيت کشت و توليد وش در ايران و خراسان رضوي
سطح زير کشت پنبه ايران در سال زراعي گذشته (85-1384 ) مقدار 108617 هکتار با ميانگين توليد حدود 2/2 تن در هکتار گزارش شده که در اين ميان استان خراسان رضوي با توليد 87066 تن وش از سطح 43500 هکتار در رتبه اول قرار گرفته و استانهاي گلستان با سطح زير کشت 13095 هکتار و فارس با سطح زير کشت 12550 هکتار در رده هاي دوم و سوم قرار دارند.
